Osiedle Boernerowo w Warszawie - przedwojenne miasto-ogród. Zobacz zabytkowe domy
Autor: Szymon Starnawski / Grupa Murator
Boernerowo na warszawskim Bemowie powstało przed wojną. Drewniane a następnie murowane domy otoczone zielenią budowane na terenach radiostacji transatlantyckiej zapisały się w historii II Wojny Światowej - działała tu m.in. tajna radiostacja oraz szpital. Zobacz historyczne, zabytkowe osiedle i poznaj jego historię.
Spis treści
- Boernerowo w Warszawie. Jak powstało?
- Boernerowo w czasie Powstania Warszawskiego. To tutaj uratowano Marka Edelmana
Boernerowo w Warszawie. Jak powstało?
W 1923 roku w Babicach uruchomiono Nadawczą Transatlantycką Stację Telegraficzną. Z inicjatywy Ignacego Boernera, Ministra Poczt i Telegrafów II RP, na niewykorzystanym terenie w latach 1932-1935 powstały kolonie tanich domów dla pocztowców mianowane Osiedlami Łączności i Kolonią im. Aleksandry Piłsudskiej; zgodę na budowę wydał prezydent Ignacy Mościcki.
Zobacz także: Drewniana enklawa w środku stolicy. Zobacz pierwsze osiedle powojennej Warszawy
Pierwsza drewniana kolonia składała się z 56 domów, druga z 69 (część zaprojektowała bratanica Boernera, Wanda Boerner-Przewłocka). Następne były już murowane. Układ z przewidzianymi domami, szkołą, kościołem, budynkiem handlowym, użyteczności publicznej (Dziedziniec) i infrastrukturą sportowo-rekreacyjną zaplanowano w duchu koncepcji miasta-ogrodu. Choć na przestrzeni lat zieleni znacznie ubyło, jest to wciąż mocno zalesiony teren.
Przedwojenna zabudowa składała się z pięciu rodzajów drewnianych domów, różniących się metrażem, liczbą pokojów oraz liczbą pięter - najmniejszy z nich miał mierzyć zaledwie 33 m² (według innych źródeł 55 m²), największy zaś - aż 144 m² (lub, według innych źródeł, 181 m²). Wszystkie wyposażone były w kuchnię i łazienkę, a najbardziej okazały typ również w werandę i centralne ogrzewanie. W późniejszych etapach budowy osiedla postawiono na zabudowę murowaną - największy typ domu mierzył ok. 100 metrów kwadratowych.
W 1936 roku kolonie połączono - Osiedle Łączności włączono do gromady Radiostacja, a kilka miesięcy później, jako uhonorowanie zasług ministra Boernera, osiedle przemianowano na Boernerowo. Przedwojenną mieszkało tu aż 1500 osób. Całe założenie urbanistyczne (oraz poszczególne domy, osobno) ujęte jest w miejskiej ewidencji zabytków. Drewniany dom przy ul. Telefonicznej 18 wyposażony w tajną radiostację końcem 2023 roku został wpisany do rejestru zabytków.
Boernerowo w czasie Powstania Warszawskiego. To tutaj uratowano Marka Edelmana
W trakcie II Wojny Światowej na terenie osiedla i lasu miały miejsce walki. W domach funkcjonowały tajne drukarnia i radiostacja; w tajnych skrytkach ukrywano Żydów. Organizowane były tajne komplety i kuchnia dla najuboższych, a na Sobczaka 39 szpital, w którym w 1944 roku uratowano życie Markowi Edelmanowi. W czasie Powstania na terenie Boernerowa miała miejsce masakra powstańcza - wydarzenie upamiętnia głaz, Pomnik Poległych Powstańców przy ul. Grotowskiej.
Źródło: Atlas Warszawy / iwaw.pl
Zobacz także: To tutaj mieszkali budowniczowie Pałacu Kultury. Osiedle przez lata obrosło w legendy, teraz stanie się zabytkiem
Autor: Szymon Starnawski
