Dobre narzędzia to podstawa – również dla instalatora
Współczesne instalacje c.o., wod.-kan. i gazowe w budynkach to pełne spektrum systemów rur i ich połączeń. Dlatego ich wykonawcy potrzebują wielu specjalistycznych narzędzi: od obcinaków teleskopowych po zaciskacze do połączeń rurowych. Postaramy się nieco przybliżyć ich ogólną charakterystykę.
Prace instalacyjne prowadzone w budynkach polegają głównie na układaniu odpowiednich ciągów rur instalacji gazowych, wodnych i centralnego ogrzewania oraz na łączeniu ich z odpowiednimi urządzeniami wewnętrznymi, wejściowymi i wyjściowymi – wodociągiem, kanalizacją, kranami, odpływami w umywalkach i wannach, zaworami, piecami c.o., rozdzielaczami, grzejnikiem itp. Dlatego podstawowymi narzędziami w torbie każdego instalatora są narzędzia przeznaczone do obróbki rur.
Zmierzyć, unieruchomić i przyciąć
W instalacjach budynków stosuje się wiele rodzajów rur – stalowych, PVC, PEX i miedzianych. Aby je ułożyć należy je najpierw wymierzyć, a potem dokładnie dociąć. Do mierzenia stosuje się popularne miary zwijane lub składane. Bardzo dobrą propozycją dla instalatorów są miary zwijane – a to przez ich kompaktowość i łatwość w transporcie.
Jeśli chodzi o narzędzia do dokładnego cięcia rur, to ich rodzaj zależy od typu instalowanej rury. I tak twarde rury stalowe można docinać piłami ręcznymi wyposażonymi w odpowiednie brzeszczoty, ale zdaniem niektórych fachowców znacznie lepiej w tym zadaniu sprawdzają się pilarki szablaste z wygodnym zasilaniem akumulatorowym. Aby uzyskać wysoką dokładność wymiarową rur stalowych należy je przed docięciem unieruchomić. W tym celu trzeba posłużyć imadłem, które ma odpowiednio wyprofilowane szczęki do chwytania rur.
Rury PP, PE, PCV, PEX i miedziane możemy także docinać pilarką szablastą albo alternatywnie tradycyjną wyrzynarką zaopatrzoną w odpowiedni brzeszczot. Czasem jednak efektywne wykonanie tego zadania umożliwiają specjalistyczne narzędzia ręczne, które są łatwiejsze w stosowaniu niż elektronarzędzia. I tak do cięcia cienkościennych rur PP, PE i PCV możemy wykorzystać specjalne obcinaki nożycowe. Ich zaletami są przede wszystkim łatwość cięcia i możliwość dokładnego wykonania go w każdej pozycji, bez konieczności unieruchomienia obrabianej rury w imadle. Często stosuje się w nich mechanizmy zapadkowe ułatwiające cięcie oraz ostrza ze stali nierdzewnej o twardości 55±2 HRC osadzone w korpusach z odlewu aluminiowego.
Metodę cięcia obcinakami nożycowymi możemy zastosować też do docinania rur warstwowych, np. PEX. Jednakże wymaga to zastosowania obcinaków innego rodzaju, specjalnie dostosowanych do tego rodzaju rur, wyposażonych w stalowe ostrza gniazdowe o twardości 55±2 HRC.
Z kolei rury miedziane i aluminiowe można szybko dociąć obcinakami teleskopowymi wyposażonymi w kółka tnące oraz rolki prowadzące. Umożliwiają one wykonanie bardzo dokładnego okrężnego cięcia, w którego wyniku uzyskuje się prostopadłe krawędzie po przecięciu. Narzędziami tymi pracuje się efektywnie i wygodnie.
Często po docięciu rur należy odpowiednio obrobić ich krawędzie, aby były gładkie i pozbawione zadziorów, co jest warunkiem prawidłowego wykonania ich połączenia. Do tego celu w przypadku rur miedzianych, aluminiowych i PCV stosuje się gratowniki z ostrzami ostrosłupowymi lub odpowiednio ukształtowanym ostrzem nożowym.
Rury stalowe gratuje się odpowiednimi narzędziami skrawającymi, np. frezami trzpieniowymi napędzanymi szlifierką prostą, lub ściernymi, np. kostkami do szlifowania ręcznego.
Autor: Profix
Połączyć trwale i szczelnie
Po dokładnym docięciu rur przystępuje się do ich łączenie ze sobą w celu wykonania ciągów rurowych. Do tego zadania, w zależności od rodzaju rur, stosuje się wiele technologii i narzędzi.
Rury stalowe łączy się poprzez spawanie lub gwintowanie. Opiszemy bardziej popularną metodę połączeń gwintowanych za pomocą specjalnych kształtek (złączek, kolanek, trójników, śrubunków itp.), które mają fabrycznie wykonane gwinty. W celu ich zamontowania na rurach stalowych należy rury odpowiednio nagwintować. Do wykonania tej operacji służą różnego rodzaju gwintownice do rur. Przykładem narzędzi, które znacznie usprawniają gwintowanie rur stalowych, jest zestaw gwintownic do rur z grzechotką. Jest on przeznaczony do wykonania gwintów na rurach o rozmiarach 3/8”, 1/2”, 3/4”, 1” i 1 1/4”.
Połączenia gwintowe rur stalowych wymagają nie tylko stosowania odpowiednich uszczelnień, np. teflonowych, ale także mocnego skręcania łączonych elementów. Do pokręcania rurami służą specjalne szczypce nastawne ze szczękami prostopadłymi, odchylonymi o 45° lub w kształcie S, jak też klucz typu Stillson. Z kolei nakrętki śrubunków możemy dokręcać kluczem nastawnym typu szwedzkiego lub lekkimi szczypcami nastawnymi zaś śrubunki niemające nakrętek - kluczem stopniowym z grzechotką.
W przypadku łączenia popularnych rur miedzianych wykorzystuje się technologie: lutowania miękkiego lub twardego albo mocowania zaciskowego. W wszystkich tych metodach używa się takich elementów łączących jak złączki, kolanka czy trójniki. Zakończenia rur miedzianych często są „kielichowane”, aby wyeliminować stosowanie drogich złączek, które niosą ze sobą zawsze ryzyko rozszczelnienia instalacji. W tym celu można np. użyć zestawu do ręcznego rozszerzania rur. Rury miedziane można także wyginać, co pozwala na eliminację niepotrzebnych kolanek i złączek. Do tego celu stosuje się giętarki o różnym zakresie zagięcia – aż do 180°.
Rury z tworzyw sztucznych łączy się na wcisk (o ile mają odpowiednie mocowania z uszczelkami) albo zgrzewa, skleja lub skręca. Z kolei rury warstwowe, np. typu PEX, łączy się zaciskowo za pomocą specjalnych złączek. Wykorzystuje się do tego specjalne praski i zaciskacze ręczne lub elektro-hydrauliczne.
Temat specjalistycznych narzędzi usprawniających prace instalacyjne, wykorzystując do tego ofertę narzędzi dostępnych na rynku to dziedzina ważna dla codziennego funkcjonowania montera instalacji. Należy zauważyć, że stosuje się w nich także, oprócz specjalistycznego sprzętu, wiele narzędzi i elektronarzędzi uniwersalnych, np. wkrętarki, wiertarki, klucze płaskie i płasko-oczkowe, młotki, szczypce zaciskowe, kombinerki itd. Dlatego torba narzędziowa instalatora musi być bardzo pojemna i mieścić w sobie potrzeby sprzęt oraz odpowiednie akcesoria.
