Podsumowujemy rynek budowlany w roku 2019. Co czeka rynek budowlany w roku 2020?
Sytuacja na rynku budowlanym w 2019 roku jest niejednoznaczna. Firmy budowlane nie powinny narzekać, bo generalnie sytuacja gospodarcza jest dobra, a jednak branżę zdominował pesymizm. Podsumujmy zatem rynek budowlany mijającego roku i sprawdźmy, jakie są prognozy na rok 2020. Przekonajmy się, co o dzisiejszym rynku budowlanym i swoich firmach mówią prezesi firm Budimex, Skanska, PBM Południe oraz Awilux...
Przypomnijmy, że, wbrew oczekiwaniom i zapowiedziom, rok 2018 firmy budowlane podsumowały nadzwyczaj dobrze, zastrzegając jednak pogorszenie w roku 2019. Nie są jeszcze dostępne twarde dane, ale posługując się wskaźnikami cząstkowymi można próbować już podsumować rynek budowlany w mijającym roku.
W artykule:
- Rynek budowlany z mniejszą dynamiką wzrostu
- Czy rynek budowlany wciąż ma problem z zatrudnieniem?
- Rynkiem budowlanym rządzą ceny materiałów budowlanych
- Nowe prawo dla rynku budowlanego
- O rynku budowlanym mówią praktycy
Rynek budowlany w 2019 z mniejszą dynamiką wzrostu
Już kolejny rok z rzędu oceny rynku budowlanego formułowane przez firmy budowlane są gorsze i bardziej pesymistyczne niż wynika to ze wskaźników gospodarczych. Trzeba jednak obiektywnie zauważyć, że dynamika wzrostów znacznie spadła. Jak to określono w najnowszym raporcie pt. „Sytuacja branży budowlanej. Poprawa kondycji sektora w warunkach umiarkowanego schłodzenia koniunktury” autorstwa Biura Informacji Gospodarczej InfoMonitor przy współpracy z Polskim Związkiem Pracodawców Budownictwa, pierwsze półrocze 2019 upłynęło pod znakiem umiarkowanego schłodzenia koniunktury przede wszystkim z powodu wyhamowania prac w segmencie infrastruktury transportowej i osłabienia dynamiki inwestycji w samorządach. Ale spadek realizowanych projektów przyczynił się do ustabilizowania cen materiałów, usług, a także wynagrodzeń na rynku budowlanym. To z kolei przełożyło się na poprawę finansów firm związanych z budownictwem. Jak twierdzą autorzy wspomnianego raportu, najgorsze wyniki odnotowują wykonawcy zaangażowani w budowę dróg, na które umowy zostały podpisane w latach 2015-2017 (oferty na granicy opłacalności byleby tylko wygrać przetarg, niższe ceny materiałów budowlanych i koszty robocizny, nie ma zgody GDDKiA na waloryzację wcześniej zawartych umów), tu mamy do czynienia z dużym spadkiem rentowności.
Dariusz Blocher, prezes Budimex SA:
Produkcja budowlano-montażowa wzrosła po trzech kwartałach 2019 roku o 9% osiągając poziom 73 mld złotych. Dane GUS wskazują na niewielką poprawę rentowności największych podmiotów: wskaźnik rentowności brutto w pierwszym półroczu 2019 roku wyniósł 1,7% w porównaniu do -0,3% w pierwszym półroczu 2018 roku.
Korzystniej kształtują się marże firm pracujących w segmencie kolejowym. W relatywnie dobrej kondycji są firmy ze zdywersyfikowanym portfelem inwestycji, szczególnie ze zleceniami od inwestorów prywatnych na budownictwo kubaturowe. Najlepsze wyniki wykazują małe i średnie firmy podwykonawcze, które wsparły dużych wykonawców negocjując wyższe ceny za swoje usługi. Duże firmy w ciągu roku poprawiły rentowność netto z -0,7% do 1,2%, zaś przedsiębiorstwa małe i średnie wykazują rentowność na poziomie 5-9%.
W tym miejscu wspomnijmy o koniunkturze w budownictwie (czyli jak to nazywa GUS – ogólnym klimacie koniunktury w budownictwie wyrażanym przez pozytywne i negatywne opinie o sytuacji firm). W styczniu 2019 wskaźnik koniunktury w budownictwie ukształtował się na poziomie 2,7, najwyższy był w kwietniu – 8,9, a w listopadzie spadł już poniżej zera na minus 1,9. To pokazuje, jak nie najlepiej firmy budowlane postrzegają w mijającym roku swoją sytuację (przede wszystkim finansową) na tle warunków funkcjonowania rynku.
Eksperci zwracają jednak uwagę, że nasila się konkurencja cenowa pomiędzy wykonawcami, bo do wygrania jest jeszcze sporo przetargów na roboty drogowe i kolejowe z dofinansowaniem UE, ruszy więcej inwestycji w obszarze energetyki i hydrotechniki. To już pewne, że spadnie liczba inwestycji samorządowych, a więc lokalne firmy budowlane czeka ostra konkurencja. W obszarze inwestycji mieszkaniowych i inwestycji komercyjnych w roku 2020 utrzyma się jeszcze wysoki popyt na usługi budowlane.
W 2019 roku firmom budowlanym udało się wypracować niemal dwukrotnie wyższy wynik netto niż rok wcześniej, w I półroczu odnotowano wzrost z ok. 800 mln do ok. 1,5 mld zł, ale to wcale nie przełożyło się na sytuację finansową firm budowlanych. Przeterminowane zaległości firm budowlanych wobec banków i partnerów biznesowych wynosiły na koniec czerwca 2019 – 4,92 mld zł (dane Rejestru Dłużników Biura Informacji Gospodarczej InfoMonitor oraz Biura Informacji Kredytowej). Z terminowym regulowaniem zobowiązań problem mają 44 894 firmy budowlane (to 5,8% spośród firm z tej branży zarejestrowanych w KRS i CEIDG). Dłużników jest obecnie o 2195 więcej niż na koniec roku 2018.
Przeterminowane zadłużenie firm z branży budowlanej wzrosło w pierwszym półroczu 2019 o 171,1 mln zł. Zaległości firm prowadzonych przez osoby fizyczne oraz spółek cywilnych zwiększyły się o 98,6 mln zł (6,1%), natomiast większych spółek handlowych o 72,4 mln zł (2,3%). Średnie przeterminowane zobowiązanie wynosi obecnie 109,5 tys. zł. Wśród dużych firm co szósta ma problemy z płatnościami (6631 firm budowlanych, zadłużonych małych firm jest 38 263). Warto dodać, że najwięcej dłużników generują budowy obiektów inżynierii lądowej i wodnej.
Czy rynek budowlany wciąż ma problem z zatrudnieniem?
Gdy w pierwszym półroczu osłabło natężenie prac na rynku budowlanym, firmy budowlane zmniejszyły swoje potrzeby w obszarze zatrudnienia na pracowników fizycznych, wyhamowała też rekordowa presja płacowa w sektorze budownictwa. Nadal problemem dla firm budowlanych jest brak pracowników wykwalifikowanych i tu należy spodziewać się konkurencji za pomocą wynagrodzeń. Firmy budowlane uzupełniają swoje niedobory kadrowe pracownikami z Ukrainy i Białorusi, coraz częściej sięgają po pracowników z krajów azjatyckich, m.in. Nepalu, Bangladeszu czy Filipin. Tu jednak sytuacja może zmienić się na niekorzyść polskich firm, ponieważ w 2020 roku otwiera się niemiecki rynek pracy na ludzi ze Wschodu, a że jest on atrakcyjniejszy od naszego (szefowie największych budowlanych wręcz twierdzą, że zatrudniani przez nich cudzoziemcy po pracy uczą się niemieckiego), trzeba liczyć się z odpływem siły roboczej. Poziom zatrudnienia w budownictwie będzie też regulowany poprzez płacę minimalną, która w roku 2020 ma wzrosnąć do 2600 zł brutto (to o 350 zł więcej niż w roku 2019), na co wielu firm nie będzie stać przy utrzymaniu dotychczasowej liczebności załogi.
Przemysław Janiszewski, wiceprezes zarządu Polimex Mostostal:
Rynek budowlany w Polsce przeżywa dziś pik koniunkturalny skutkujący wysokim zapotrzebowaniem na fachowców – głównie pracowników fizycznych. Cała polska branża budowlana to prawie pół miliona zatrudnionych osób. Szacuje się, że aktualnie brakuje na rynku 100-150 tys. pracowników.
Rynkiem budowlanym rządzą ceny materiałów budowlanych
Wzrost cen materiałów budowlanych był naturalnym mechanizmem rynkowym zachodzącym pomiędzy popytem i podażą. Rynek budowlany doświadczył tego już w latach 2009-2011, jednak obecny „kryzys” cenowy jest podobno o wiele większy. Oszacowano, że od 2016 roku do II kwartału 2019 cena asfaltu wzrosła o 76%, betonu o 44%, stali zbrojeniowej o 45%. Te podwyżki dotknęły oczywiście wyłącznie wykonawców inwestycji infrastrukturalnych, dokonujących zakupy najczęściej bezpośrednio u producentów, negocjując ceny. Trochę inaczej kształtowały się ceny materiałów budowlanych sprzedawanych w składach i hurtowniach budowlanych. Grupa PSB, znaczący sprzedawca materiałów budowlanych, wyliczyła średnią podwyżkę w roku 2019 sprzedawanych w swoich sieciach materiałów budowlanych na niecałe 4%, są jednak znaczące różnice w dynamice zmian cen pomiędzy różnymi grupami analizowanych materiałów. Na wzrost cen materiałów budowlanych nieobojętny też był wpływ czynników niezależnych od producentów, a mianowicie o 36% podrożał w ciągu dwóch lat olej napędowy, a wynagrodzenia wzrosły o ponad 30%.
Nowe prawo dla rynku budowlanego
Zapowiadana od dawna nowelizacja Prawa budowlanego, która ma przyspieszyć i ułatwić realizację inwestycji, póki co pozostaje w fazie projektu przyjętego przez rząd. Podobnie jest z ustawą o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym. Weszła w życie ustawa zmieniająca rozliczenia podatku VAT za pomocą split payment (czyli mechanizmu podzielonej płatności), która niektórym firmom przyczyni się do zaburzenia płynności finansowej. GDDKiA zgodziła się waloryzację kontraktów, ale tylko w nowo podpisywanych umowach i tylko w określonych sytuacjach i do określonych kwot.
Uchwalono całkiem nowe Prawo zamówień publicznych, które jednak wejdzie w życie dopiero od 1 stycznia 2021 (wymaga ono jeszcze napisania 23 aktów wykonawczych). W fazę wykonania weszły Pracownicze Programy Kapitałowe, które dodatkowo obciążają firmowe koszty. Do regulacji prawnych trzeba dołożyć zaostrzające się regulacje bankowe w polityce kredytowej. Wiele dużych przedsiębiorstw ma utrudniony dostęp do gwarancji i zewnętrznego finansowania, co w istotny sposób komplikuje im pozyskiwanie nowych zleceń od publicznych i prywatnych inwestorów.
Podobno na rynku materiałów i wyrobów budowlanych pojawiła się stabilizacja, a eksperci w roku 2020 szacują podwyżki maksymalnie o 10-15%. Może to być jednak więcej, bo znowu ma zdrożeć paliwo, prąd i płace, a także koszt wywozu i utylizacji odpadów.
O rynku budowlanym mówią praktycy
Dariusz Blocher, prezes Budimeksu:
(...) Obecna wartość naszego portfela zamówień to 10,7 mld złotych. Realizujemy obecnie ok. 300 kontraktów budowlanych. Czterdzieści procent z nich to infrastruktura drogowa, trzydzieści procent modernizacje linii kolejowych, a pozostałe trzydzieści procent budowy kubaturowe. Sprzedaż po trzech kwartałach 2019 roku była porównywalna do zeszłego roku i osiągnęła poziom 5,38 mld złotych. (...) Przeczytaj całą rozmowę
Michał Jurka, prezes Skanska Central Europe:
(...) Gorącym tematem, któremu uważnie przyglądaliśmy się przez cały rok, była waloryzacja zamówień publicznych. Po okresie impasu w rozmowach pomiędzy stronami z rynku, zaczęły wreszcie spływać pozytywne sygnały. Zauważamy, że waloryzacja kontraktów budowlanych jest już uwzględniana w kontraktach GDDKiA, PKP PLK oraz niektórych inwestorów samorządowych, w tym m.in. miasta stołecznego Warszawy. To ważny krok ze strony inwestorów, który cała branża powinna docenić i który pozwala spojrzeć na tę kwestię z pewną dozą optymizmu.(...) Przeczytaj całą rozmowę
Zbigniew Gontarz, prezes zarządu PBM Południe SA:
(...) Obecnie rzetelne prowadzenie przedsiębiorstwa, w zgodzie ze wszystkim przepisami i wymogami ustawowymi (RODO, PPK, rozbudowane procedury zatrudnienia pracowników, wysokie koszty pracy, drastyczny wzrost wynagrodzeń i oczekiwań pracowniczych, kosztowne obciążenia administracyjne i biurokracja, itd.) generuje wysoki poziom kosztów funkcjonowania firmy. Nasze analizy wykazują, że składane przez nas oferty na roboty budowlane nie odbiegają i są porównywalne do cen innych dużych firm startujących w przetargach, przy czym i tak są na granicy opłacalności, a jednak często zdarzają się wykonawcy oferujący dużo niższe ceny. Inwestorzy natomiast w większości przypadków kierują się przede wszystkim kryterium najniższej ceny. Nie jest tajemnicą, że niektóre kontrakty są podpisywane poniżej opłacalności, co nie pozwala na uczciwą konkurencję firmom takim jak nasza, które prowadzą w pełni legalną i przejrzystą politykę kadrowo-płacową (...) Przeczytaj całą rozmowę
Marek Sprengel, prezes zarządu firmy Awilux:
(...) Branża stolarki otworowej jest nierozerwalnie związana z całą branżą budowlaną. Jakiekolwiek załamanie w tym segmencie gospodarki wpływa jednocześnie na wiele rynków i branż. Nadchodzący rok 2020 jest przez wielu zapowiadany jako rok prawdy o rynku budowlanym i o rzeczywistej kondycji poszczególnych firm. W roku 2020 niewątpliwym sukcesem będzie utrzymanie tegorocznych wartości i wielkości sprzedaży. Oznacza to, że z pewnością rozpocznie się zaostrzona walka o każdego klienta (...) Przeczytaj całą rozmowę
