Prawo zamówień publicznych. Od 1 stycznia 2021 zmiany w zamówieniach publicznych
Prawo zamówień publicznych (PZP), napisane niemal całkiem od nowa, to ostatnio jedno z większych przedsięwzięć legislacyjnych, bardzo wyczekiwane szczególnie przez firmy budowlane. Głównym celem nowej ustawy jest zwiększenie efektywności systemu zamówień publicznych, aby opłacały się firmom, zwłaszcza z sektora MŚP.
Spis treści
- Prawo zamówień publicznych – najważniejsze zmiany od 2021 roku
- Nowe zasady waloryzacji wynagrodzeń w PZP
- Prawo zamówień publicznych zmiany były konieczne
- Firmy budowlane o Prawie zamówień publicznych
Prezydent RP podpisał 7 grudnia 2020 ustawę z dnia 27 listopada 2020 r. o zmianie ustawy o umowie koncesji na roboty budowlane lub usługi, ustawy – Prawo zamówień publicznych oraz niektórych innych ustaw. Termin wejścia w życie wyznaczono na 1 stycznia 2021 r.
Prawo zamówień publicznych – najważniejsze zmiany od 2021 roku
Firmy realizujące przetargi obecnie często trącą przez wygórowane kary umowne. Nowa ustawa zakazuje umów, które będą przewidywały kary za błędy, które nie są winą wykonawcy. Nakazuje też określenie z góry, jaka będzie maksymalna wysokość kar, żeby firmy mogły przygotować się na wykonywanie umowy. Nowe PZP zrywa z koniecznością oczekiwania na zapłatę za wykonanie pracy aż do końca umowy, szczególnie umowy o roboty budowlane. W dłuższych umowach wykonawcy będą otrzymywać zaliczki i wynagrodzenie za wykonane etapy prac, dzięki czemu poprawi się ich płynność finansowa. Wykonawcy będą też wnosić mniejsze gwarancje i wadia (w dużej części przypadków zostały zmniejszone nawet o połowę, co dla firm wykonawczych oznacza mniejsze koszty i większą płynność).
Ustawa przewiduje nowy tryb przetargów w odniesieniu do zamówień nieobjętych prawem unijnym. W przypadku robót budowlanych kontrakty o wartości nawet do 23 mln zł będą organizowane w prostszej procedurze, łatwiejszej do stosowania zarówno dla zamawiających jak i firm startujących w przetargach. Zostaną wprowadzone praktyki - dokonywania wnikliwych analiz przed organizacją przetargów i ocenę błędów po wykonaniu zamówienia, bo przetargi mają być prostsze i bardziej atrakcyjne dla firm.
W ustawie znalazły się zapisy, które wychodzą naprzeciw oczekiwaniom wykonawców i zrównują pozycje stron. Zakazane w umowach będzie m.in. naliczanie kar umownych za działania, za które wykonawca nie ponosi odpowiedzialności czy dowolne ograniczanie zakresu zamówienia, będą niższe zabezpieczenia należytego wykonania umowy – 5% zamiast 10.
Nowe zasady waloryzacji wynagrodzeń w PZP
To jedno z kluczowych rozwiązań nowego PZP, zwiększające znaczenie współpracy między zamawiającym i wykonawcą. Umowa, której przedmiotem są roboty budowlane lub usługi, zawarta na okres dłuższy niż 12 miesięcy, będzie musiała zawierać zasady waloryzacji wynagrodzenia wykonawcy w przypadki zmiany cen materiałów budowlanych lub kosztów. Będzie także obowiązek stosowania zaliczek lub częściowych płatności. W takich kwestiach jak kary umowne, płatności czy waloryzacja, postanowienia umów z podwykonawcami nie mogą być mniej korzystne niż postanowienia umów z wykonawcami. W nowych zamówieniach publicznych wprowadzono katalog klauzul abuzywnych (niedozwolonych), które naruszają równowagę stron. Trzeba też dodać, że waloryzacja wynagrodzenia za roboty drogowe (i nie tylko) działa w górę i w dół, czyli w przypadku deflacji spadnie również wartość umowy.
Będzie obowiązywać uproszczona procedura dla zamówień poniżej progów unijnych, będą w tym obszarze uproszczenia w trybach zamówień. Przepisy mają promować negocjacje i współpracę stron. Wzrost liczby uczestniczących w przetargach ma zostać osiągnięty dzięki zwiększeniu roli dialogu z wykonawcą na etapie przygotowania postępowania. Informacja o zamówieniach publicznych będzie skoncentrowana w jednym miejscu – Biuletynie Zamówień Publicznych.
To oczywiście mocno skrócony opis nowego Prawa zamówień publicznych (ustawa ma prawie 300 stron, trwają prace nad aktami wykonawczymi do niej, czyli do opracowania jest ok. 20 rozporządzeń by cała legislacja mogła sprawnie funkcjonować). Tu tekst podpisanej przez Prezydenta RP ustawy Prawo zamówień publicznych z 11 września 2019. Ustawa wchodzi w życie z dniem 1 stycznia 2021 r.
Prawo zamówień publicznych zmiany były konieczne
Przypomnijmy, że już w 2019 o Prawie zamówień publicznych, Jadwiga Emilewicz, minister przedsiębiorczości i technologii mówiła że było już nowelizowane ok. 60 razy, przez co stało się całkowicie nieczytelne i skomplikowane w stosowaniu. Dowodem tego była analiza, że w roku 2018 aż w 50% przetargów złożono tylko jedną ofertę.
Za przyczynę takiego zjawiska podawano zbyt skomplikowane procedury, które sprawiały, że zamawiający skupiali się na formalnościach, w zamówienia wstawiali za wysokie kary umowne i sztywne warunki. Dało się zauważyć coraz większą niechęć wykonawców do uczestniczenia w zamówieniach publicznych. Nowe zamówienia publiczne, jak twierdziła wówczas minister Emilewicz, czerpały z dobrych wzorców właśnie z rynku zamówień komercyjnych. Stąd nacisk w przepisach m.in. na większą elastyczność, mniej formalności, prostsze korzystanie z negocjacji, trybu z wolnej ręki czy brak żądania wadium we wszystkich zamówieniach, a do tego pełna elektronizacja. Firmy budowlane zapewne ucieszy fakt, że nowe Prawo zamówień publicznych nakazuje zawarcie w umowie mechanizmów, które ochronią firmy budowlane przed wzrostem cen materiałów budowlanych, których nie udało się przewidzieć. Co prawda klauzule takie stosuje już GDDKiA i PLK, ale przecież tylko część firm budowlanych buduje drogi i linie kolejowe.
Firmy budowlane o Prawie zamówień publicznych
Polski Związek Pracodawców Budownictwa od dawna zwracał uwagę na uporządkowanie i sprawiedliwsze relacje pomiędzy zamawiającym i wykonawcą, które w obecnym kształcie budzą sprzeciw tych drugich. W kontekście tworzenia nowego Prawa zamówień publicznych PZPB wskazywał na kilka kwestii do rozwiązania. Poniżej opinia jeszcze o projekcie ustawy Prawo zamówień publicznych, pozytywnie oceniona przez firmy budowlane:
- wprowadzenie obowiązku współpracy pomiędzy wykonawcą a inwestorem;, W projekcie znalazły się np. zapisy, że nie można nakładać na wykonawcę odpowiedzialności np. za opóźnienie, jeżeli jest ono następstwem okoliczności, za które wykonawca nie odpowiada lub też nakładać na niego kary umowne za okoliczności niezwiązane bezpośrednio lub pośrednio z przedmiotem umowy lub jej prawidłowym wykonaniem;
- zakaz rażąco nieproporcjonalnego kształtowania praw i obowiązków stron;
- wykaz niedozwolonych klauzul do stosowania w umowach pomiędzy wykonawcą a zamawiającym;
- obowiązek stosowania waloryzacji kontraktów budowlanych realizowanych ponad 12 miesięcy;
- zalecenia do stosowania polubownych metod rozwiązywania sporów, np. przez sądy polubowne czy mediatorów;
- położenie nacisku na poprawę jakości opisów przedmiotu zamówienia;
- profesjonalizacja zachowań zamawiających, poprzez tworzenie polityk zakupowych oraz systematyczne analizowanie niepowodzeń kontraktowych;
- wyraźne rozdzielenie zamówień poniżej progów UE oraz powyżej progów UE przy wprowadzeniu istotnego zróżnicowania i odformalizowania procedur poniżej progów, co powinno wpłynąć pozytywnie na rozwój sektora małych i średnich przedsiębiorstw.
W projekcie jest też obszerny katalog pojęć i definicji, który ma zapobiec odmiennej interpretacji zawartych w umowach zapisów lub relacji pomiędzy uczestnikami procesu budowlanego, szczegółowo są opisane różne tryby udzielania zamówień publicznych.
