Podsumowanie roku 2021 w budownictwie. Z czym się mierzyło budownictwo?

Za nami kolejny wyjątkowy rok. Pandemia, problemy z materiałami budowlanymi, kolejne rewolucyjne dla branży zmiany w prawie budowlanym oraz zmiany w podatkach. Rok 2021 to również większa społeczna aktywność inżynierów, po raz pierwszy w historii Polskiej Izby Inżynierów Budownictwa zorganizowano Dni Otwarte Inżynierów Budownictwa. Odbyły się również wybory delegatów do okręgowych izb inżynierów budownictwa. Z czym się mierzyło budownictwo w 2021 podsumowuje Rafał Dybicz, inżynier i rzeczoznawca budowlany.

Spis treści

1. Cyfryzacja procesu inwestycyjnego
2. Kondycja sektora budowlanego
3. Ceny surowców i materiałów
4. Domy do 70 m²
5. Dzień Otwarty Inżyniera Budownictwa
6. Wybory do Izby
7. Zmiany podatkowe w Polskim Ładzie
8. Jaki będzie rok 2022 w budownictwie?

Cyfryzacja procesu inwestycyjnego

Pierwszą z rzeczy bardzo ważnych dla branży jest cyfryzacja budowlanego procesu inwestycyjnego. Ustawa o zmianie niektórych ustaw wspierających rozwój mieszkalnictwa weszła w życie 4 stycznia 2021 i po roku od jej wprowadzenia w serwisie e-budownictwo możemy przeprocedować cyfrowo praktycznie wszystkie sprawy jakie dotychczas można było załatwiać jedynie w urzędzie administracji architektoniczno-budowlanej.

Wśród spraw które możemy załatwić bez wychodzenia z domu jest złożenie wniosku o pozwolenie na budowę wraz z projektem zagospodarowania działki lub terenu oraz projektem architektoniczno-budowlanym w postaci cyfrowej. Istotne jest również to, że projektanci i sprawdzający projekt budowlany w postaci elektronicznej będą opatrywali plik projektu podpisem elektronicznym (kwalifikowanym, osobistym lub za pomocą profilu zaufanego), a nie stronę tytułową, rysunki, itp., jak jest w przypadku projektu w postaci papierowej. Cyfryzacja w budownictwie jest z pewnością dużym ułatwieniem dla inżynierów, architektów czy inwestorów.

Kondycja sektora budowlanego

Oceniając kondycję sektora budowlanego w 2021 r. na podstawie raportów udostępnianych przez Główny Urząd Statystyczny warto zaznaczyć:

• w okresie styczeń– listopad 2021 r. oddano do użytkowania 208,4 tys. mieszkań, tj. o 5,3% więcej niż w 2020. Przy czym:
  1. Deweloperzy przekazali do eksploatacji 125,6 tys. mieszkań – o 2% mniej niż w analogicznym okresie 2020 r.,
  2. Inwestorzy indywidualni wybudowali 78,6 tys. mieszkań, tj. 18,8% więcej niż w analogicznym okresie 2020 r.. W ramach tych dwóch form budownictwa wybudowano łącznie 98% ogółu nowo oddanych mieszkań.
  3. W pozostałych formach budownictwa, tj. spółdzielczej, komunalnej, społecznej czynszowej i zakładowej, oddano do użytkowania łącznie 4 187mieszkań.
• w pierwszych trzech kwartałach 2021 przekazano do eksploatacji 16,6 tys. nowych budynków niemieszkalnych oraz rozbudowano 1,7 tys. (odpowiednio o 0,4% i 14,9% mniej niż w roku poprzednim).
• łączna powierzchnia użytkowa nowych i rozbudowanych budynków niemieszkalnych wyniosła 10,5 mln m², o 12,7% mniej niż w analogicznym okresie 2020 roku. Pod względem powierzchni przekazanej do eksploatacji przeważały budynki przemysłowe i magazynowe (46,7%). Znaczące udziały miały także pozostałe budynki niemieszkalne (19,2%) oraz budynki handlowo-usługowe (12,8%). Wzrost oddanej do użytkowania powierzchni odnotowano dla budynków transportu i łączności (o 15,4%).
• w okresie trzech kwartałów 2021 roku oddano do użytkowania 352 nowe budynki biurowe, co oznaczało spadek o 6,9% względem analogicznego okresu roku 2020. Łączna powierzchnia użytkowa budynków wyniosła 830,8 tys. m² (spadek o 14,5%).
• oddano do eksploatacji 1 997 nowe budynki handlowo-usługowe, (wzrost o 6,8% r/r). Łączna powierzchnia użytkowa budynków tego typu wyniosła 1,3 mln m², co oznaczało spadek o 4,9% w stosunku do analogicznego okresu poprzedniego roku.
• od stycznia do września 2021 roku oddano do użytkowania 706 nowych budynków przemysłowych (spadek o 7,6% w porównaniu z analogicznym okresem roku 2020). Ich łączna powierzchnia użytkowa wyniosła 1,7 mln m² i była mniejsza o 29,7% niż rok wcześniej.
• przekazano do użytkowania 1 675 nowych budynków magazynowych (o 3,1% mniej niż przed rokiem). Łączna powierzchnia użytkowa tego rodzaju budynków zmniejszyła się względem poprzedniego roku o 9,1% i wyniosła 3,2 mln m².
• w pierwszych trzech kwartałach 2021 roku wybudowano 4 725 nowych budynków gospodarstw rolnych – o 0,1% mniej niż w analogicznym okresie roku poprzedniego. Łączna powierzchnia użytkowa tego typu budynków wyniosła 1,9 mln m² (spadek o 12,6%).

O kondycji budownictwa można też wnioskować patrząc na inwestycje GDDKiA. Zgodnie z danymi Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad:

• udało się zrealizować 425 km, nowych odcinków dróg;
• w 2021 roku ogłoszono przetargi dla 27 odcinków dróg o łącznej długości około 334 km i wartości ponad 15 mld zł - 25 zadań z PBDK o łącznej długości 325,3 km oraz dwie obwodnice z Programu budowy 100 obwodnic na lata 2020-2030 (PB100) o łącznej długości 9 km. 
• od 1 stycznia 2021 r. podpisano 46 umów na drogi o łącznej długości 555 km i wartości 16,8 mld zł. Z tego 35 umów to zadania z PBDK o łącznej długości 465 km i wartości ponad 15,3 mld zł oraz jedenaście to obwodnice z PB100 o długości 90,1 km i wartości blisko 1,5 mld zł.

Tu podsumowujemy rządowy program budowy obwodnic

O dobrej kondycji sektora budowlanego świadczą wyniki największych spółek budowlanych. Poniżej za https://biznes.pap.pl zaprezentowano ich wyniki finansowe (źródło: spółki, obliczenia własne. Zmiana w odniesieniu do czterech kwartałów zakończonych we wrześniu 2020).

Pisząc o kondycji branży warto też wspomnieć, że niestety jak do tej pory Polska nie otrzymała żadnych środków z 36 mld euro, o które wnioskowała w przesłanym do Brukseli na początku maja 2021 Krajowym Planie Odbudowy.

Więcej o największych spółkach budowlanych piszemy w artykule Firmy budowlane. TOP 15 największych spółek budowlanych w Polsce

Ceny surowców i materiałów

Począwszy od II kwartału 2021 r. nastąpił duży wzrost cen surowców i materiałów. Należy przy tym pamiętać, że większość kontraktów kubaturowych nie była objęta indeksacją, stąd w II oraz III kwartale firmy budowlane musiały brać rosnące koszty na siebie, co osłabiało znacząco marże. Także czynnik ludzki stanowi stosunkowo duży element kosztów. Wynagrodzenia stanowiły mocne obciążenie dla rentowności realizowanych kontraktów.

Tu piszemy o aktualnych cenach materiałów budowlanych

Domy do 70 m²

08 września 2021 r. Rada Ministrów przyjęła pozytywnie zaopiniowany przez połączone sejmowe komisje Infrastruktury oraz Samorządu Terytorialnego i Polityki Regionalnej, projekt zmiany w ustawie Prawo budowlane oraz ustawie o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, w którym założono, że przeznaczone na własne potrzeby domy mieszkalne jednorodzinne o powierzchni zabudowy do 70 m² w sposób uproszczony bez konieczności ustanawianie kierownika budowy.

Przeczytaj o założeniach programu i opinie inżynierów i architektów: Domy do 70 m² bez pozwolenia i formalności

Sejm pomimo krytycznych uwag środowiska budowlanego a także samorządowego przyjął zmiany w ustawie Prawo budowlane oraz ustawie o planowaniu i zagospodarowaniu. W przypadku budowy na własne potrzeby domu mieszkalnego jednorodzinnego o powierzchni zabudowy do 70 m² inwestor będzie mógł zrealizować taki budynek bez konieczności uzyskania pozwolenia na budowę i bez obowiązku ustanowienia kierownika budowy.

Nowelizacja rozszerzyła także możliwość budowania domków rekreacyjnych w procedurze zgłoszenia oprócz dotychczasowego maksymalnego parametru powierzchni 35 m² także do 70 m², przy czym wprowadzono ograniczenia w parametrach: rozpiętość elementów konstrukcyjnych domków rekreacyjnych do 70 m² nie może przekraczać 6 m, a wysięg wsporników nie może przekraczać 2 m.

Warto podkreślić, że:

• Możliwość realizacji budynków jednorodzinnych tylko na zgłoszenie była możliwa i przed kontrowersyjną nowelizacją i korzystało z niej tylko ok. 1% inwestorów, więc zmiana z natury była mało oczekiwana. Uproszczenie należy traktować jedynie w kategoriach propagandowych.
• Choć domy takie muszą spełnić określone warunki techniczne, do realizacji inwestycji nie jest potrzebny kierownik budowy ani dziennik budowy. Cała odpowiedzialność spada na inwestora, który nie ma stosownego wykształcenia i doświadczenia. Jest to ewidentnie obniżenie standardów bezpieczeństwa.
• Kto stwierdzi, że prace realizowane są prawidłowo i przede wszystkim bezpiecznie (np. odbiór zbrojenia)? I w końcu kto oświadczy, że budynek został wykonany zgodnie z projektem budowlanym?
• Nowe przepisy są tak niejasne, że wciąż nie wiadomo, jak je interpretować. W ustawie nie zapisano np., czy takie domy będzie można sprzedawać lub wynajmować. Okazuje się też, że w przypadku wielu osób pozwolenie na budowę i tak będzie konieczne, bo bez niego nie dostaniemy kredytu ani nie ubezpieczymy domu.
• Nowe przepisy są tak nieprecyzyjne, że stwarza to pole do różnych interpretacji oraz nadużyć. Nie wiadomo na przykład, co stanie się w sytuacji, gdy w przyszłości zmienimy plany i zdecydujemy się na budowę większego domu lub przeprowadzimy się do innego miasta.

Dzień Otwarty Inżyniera Budownictwa

Kolejne ważne wydarzenia dla branży budowlanej jakie miały miejsce w ubiegłym roku to akcja Dzień Otwarty Inżyniera Budownictwa. Budowa, eksploatacja, remont Twojego obiektu – to pełna nazwa akcji Polskiej Izby Inżynierów Budownictwa (PIIB), która odbyła a 25 września 2021, oraz wybory na delegatów do okręgowych izb inżynierów budownictwa.

Inicjatywa Dzień Otwarty Inżyniera Budownictwa, objęła swym zasięgiem całą Polskę. Zostało zorganizowanych 91 punktów konsultacyjnych w siedzibach okręgowych izb inżynierów budownictwa, w wybranych powiatowych inspektoratach nadzoru budowlanego i innych urzędach, uczelniach. W każdym z punktów konsultacyjnych eksperci PIIB udzielali informacji dotyczących m.in. zakupu działki, procedur związanych z budową domu, wyboru kierownika budowy, materiałów i technologii, jakie zostaną wykorzystane. W ramach akcji odbyły się bezpłatne webinary.

Obejrzyj webinar: Pozwolenie na budowę i zgłoszenie robót budowlanych - najważniejsze zmiany

Wybory do Izby

Obwodowe zebrania wyborcze zostały zorganizowane w IV kwartale 2021 r. oraz w styczniu 2022 r. Na obwodowych zebraniach zostaną wybrani delegaci na okręgowe zjazdy sprawozdawczo-wyborcze Izby, które zostaną zorganizowane do 23 kwietnia 2022 r., i wybiorą przewodniczących i członków:

• okręgowej rady izby
• okręgowej komisji rewizyjnej
• okręgowej komisji kwalifikacyjnej
• okręgowego sądu dyscyplinarnego
• okręgowego rzecznika odpowiedzialności zawodowej oraz delegatów na XXI Krajowy Zjazd Izby

Zmiany podatkowe w Polskim Ładzie

Rok 2021 to również duże zmiany w podatkach, które w ramach programu Polski Ład zaczęły obowiązywać 1 stycznia 2022. Niestety dla dużej części inżynierów to zmiany niekorzystne bo pomimo pozornego obniżenia podatków wiążą się ze zwiększeniem obciążeń fiskalnych, a zwłaszcza składki zdrowotnej, która po zmianie wynosi 9% w przypadku rozliczenia na podstawie skali podatkowej dochodu netto i nie może być odliczona od podstawy opodatkowania.

Sporej części inżynierów grozi też możliwość podwójnego opłacania składki zdrowotnej. Z projektowego charakteru rozliczania dochodów część inżynierów osiąga nieregularne dochody i będzie płacić 9 proc. lub 4,9 proc. od uzyskanego dochodu w zależności od tego, czy odprowadzają podatek według skali, czy liniowo. Te środki wpłyną do ZUS pod warunkiem, że zostaną wystawione i zaksięgowane faktury. W miesiącach, w których inżynier nie wypracuje dochodu, zostanie zobligowany do zapłacenia 270 zł i 90 gr., co stanowi 9 proc. minimalnego wynagrodzenia. W ten sposób dochodzi do pomieszania dwóch różnych form rozliczania się z fiskusem. Prowadzący firmy inżynierowie raz będą odprowadzać daniny na podstawie dochodu, a raz w wysokości wspomnianego ryczałtu. W przypadku inżyniera fakturującego najczęściej po wykonaniu zlecenia np. po kwartale oznacza to zapłatę ponad 2,1 tys. zł rocznie za miesiące, w których nie zarabia. Oprócz tego zapłaci on oczywiście składkę w tym miesiącu, w którym zakończy zlecenie i wystawi fakturę.

Mówiąc najprościej – inżynier przez trzy miesiące będzie pracował nad zleceniem (np. ekspertyzą), ale faktyczny dochód odnotuje dopiero w ostatnim z nich. Realnie będzie to jednak jego zarobek przez cały kwartał. Tymczasem ZUS każe mu dodatkowo odprowadzać ryczałtem składki za pierwszy i drugi miesiąc. Ostatecznie okazuje się, że podatnik w tym przypadku inżynier wpłacił na konto Zakładu dwie składki ekstra. Jest przewidziane rozliczenie składek ale dopiero po zakończeniu roku podatkowego, w związku z powyższym ZUS jest kredytowany przez inżyniera przez około półtorej roku, pod warunkiem, że inżynier o te środki się upomni, bo nie przewidziano automatycznego zwrotu nadwyżki.

Jaki będzie rok 2022 w budownictwie?

Na stosunkowo dobrą koniunkturę mogą nastawić się firmy budowlane, które budują drogi. GDDKiA sprawnie obsługuje Program Budowy Dróg Krajowych (PBDK). W realizacji mamy obecnie dwa PBDK, jeden który kończy się w roku 2023 i kolejny z terminem do roku 2030. Gros budów przypada na lata 2024-2026, dlatego w 2022 roku należy się spodziewać dużej liczby przetargów i zawartych kontraktów.

Analitycy rynku nie mają jednak dobrych wieści dla firm budowlanych działających w segmencie kolejowym. W roku 2021 nie zawarto zbyt wielu kontraktów. W roku 2022 firmy nadal będą czekały na uruchomienie finansowania dla przetargów z PKP PLK. Niestety nasz narodowy operator linii kolejowych w 2021 r. nie zabezpieczył środków na projekty, do tego występowały problemy natury formalno-prawnej. Zamawiający planował ogłosić w całym 2021 r. kontrakty na 17 mld zł. Ostatecznie będzie to bliżej 3 mld zł, co przełoży się na wyniki spółek z tego segmentu w latach 2022-2023.

W przypadku budownictwa kubaturowego wydaje się, że rok 2022 może być kolejnym rokiem z sukcesem powtórzenia liczby wybudowanych metrów kwadratowych. Choć pewnym hamulcem w tym zakresie może być malejąca podaż gruntów pod budownictwo mieszkaniowe. W III kwartale 2021 roku deweloperzy rozpoczęli o 15,15% mniej mieszkań niż poprzedzającym kwartale w tym samym czasie liczba uzyskanych pozwoleń na budowę była o 8,20% mniejsza, coś była to o 17,85% większa niż w analogicznym okresie 2020 roku. Należy wziąć pod uwagę wpływ COVID-19, zwłaszcza jeśli chodzi o obiekty typu hotele, czy biurowce.

W zakresie cen można spodziewać się powolnej stabilizacji dostępności i cen wybranych kategorii produktów, ale ogólna tendencja wzrostowa zapewne będzie kontynuowana w 2022. Powodem tego jest prze wszystkim brak stabilizacji cen energii i surowców.

Biorąc pod uwagę dynamikę zmian w polskim systemie prawnym trudno jest przewidzieć przyszłość. Na pewno z czym trzeba się liczyć w 2022 to nowelizacja Ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym. Na stornie ministerstwa można przeczytać, że niezbędne jest uszczelnienie procedury wydawania decyzji o warunkach zabudowy, dalej: decyzji wz, poprzez doprecyzowanie kryteriów lokalizacji oraz wprowadzenie terminu ważności decyzji. Decyzje wz powinny być wydawane w zgodzie z polityką przestrzenną gminy i w ramach władztwa planistycznego. W dniu 17.01.2022 zakończono zbieranie uwag do projektu zmiany ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym.

Kolejnym ważnym wydarzeniem dla środowiska inżynierów będą okręgowe zjazdy sprawozdawczo-wyborcze Izby, które zostaną na których zostaną wybrane nowe władze izb okręgowych i Izby krajowej na kolejne 4 lata. Z pewnością zostanie też powtórzona akcja Dni Otwartych Inżyniera Budownictwa. Podsumowując ponownie czeka nas interesujący i intensywny rok w budownictwie.

Źródła:

https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/przemysl-budownictwo-srodki-trwale/budownictwo/budownictwo-w-w-i-iii-kwartale-2021-roku,13,12.html

https://www.gov.pl/web/polski-lad/dekada-rozwoju

https://www.gov.pl/web/gddkia/podsumowanie-2021-roku

https://biznes.pap.pl/pl/index/news/info/3217275,analizy2022:-w-branzy-budowlanej-szykuje-sie-dobry-rok-na-drogach--faworytami-analitykow-budimex-i-mirbud

https://www.piib.org.pl/aktualnosci/informacje-biezace/4667-wazny-komunikat

https://biznes.pap.pl/pl/index/news/info/3217275,analizy2022:-w-branzy-budowlanej-szykuje-sie-dobry-rok-na-drogach--faworytami-analitykow-budimex-i-mirbud

https://www.gov.pl/web/rozwoj-technologia/prekonsultacje-zmiany-ustawy-o-planowaniu-i-zagospodarowaniu-przestrzennym---reforma-systemu

dr inż. Rafał Dybicz