Warunki techniczne wykonania i odbioru robót budowlanych. Jak uniknąć problemów przy odbiorze?

Warunki techniczne wykonania i odbioru robót budowlanych określają pod­sta­wo­we wy­ma­ga­nia do­ty­czą­ce wy­ko­ny­wa­nia i od­bio­ru ro­bót bu­dow­la­nych. Projektanci wykorzystują je do przygotowania spe­cy­fi­ka­cji te­chni­cznej wy­ko­na­nia i od­bio­ru ro­bót, do­ku­men­tu nie­zbę­d­ne­go do zawarcia u­mowy na ro­bo­ty bu­dow­la­ne.

Warunki techniczne wykonania i odbioru robót budowlanych nie są zaliczane do przepisów techniczno-budowlanych. Sąd jednak przy rozpatrywaniu spraw związanych z jakością wykonawstwa uwzględnia je jako tzw. sztukę budowlaną. Warunki techniczne wykonania i odbioru robót budowlanych należy traktować jako pomoc do opracowania specyfikacji technicznych stanowiących dokument przetargowy i kontraktowy przy określaniu przedmiotu zamówienia na wykonanie robót budowlanych.

Warunki techniczne wykonania i odbioru robót budowlanych w prawie budowlanym

Podstawowymi regulacjami dotyczącymi odbioru robót budowlanych są przepisy techniczno-budowlane do kanonu których zgodnie z art. 7 ustawy Prawo budowlane z dnia 7 lipca 1994 (Dz.U. nr 89/1994, poz. 414 z późniejszymi zmianami) zalicza się:

• Warunki techniczne, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie;
• Warunki techniczne użytkowania obiektów budowlanych.

W odróżnieniu od prawa budowlanego z 1974 roku ustawodawca do tej kategorii przepisów nie zaliczył warunków technicznych wykonania i odbioru robót budowlanych, uznając, że odpowiednie regulacje znajdują się w Polskich Normach. Niestety w praktyce brak jest wielu norm. Szczególnie dotyczy to nowych technologii i wyrobów budowlanych.

Pisząc o wyrobach budowlanych koniecznie trzeba przytoczyć Ustawę z dnia 16 kwietnia 2004 o wyrobach budowlanych, która to reguluje zasady wprowadzania do obrotu lub udostępniania na rynku polskim wyrobów budowlanych.

Zgodnie z definicją zawartą w art. 2 pkt 1 tej ustawy, wyrobem budowlanym jest rzecz ruchoma, bez względu na stopień jej przetworzenia, przeznaczona do obrotu, wytworzona w celu zastosowania w sposób trwały w obiekcie budowlanym, wprowadzona do obrotu jako wyrób pojedynczy lub jako zestaw wyrobów do stosowania we wzajemnym połączeniu stanowiącym integralną całość użytkową i mającą wpływ na spełnianie wymagań podstawowych, o których mowa w art. 5 ust. 1 ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane.

Warto podkreślić, że chociaż warunki techniczne wykonania i odbioru robót budowlanych nie są zaliczane do przepisów techniczno-budowlanych, to sądy przy rozpatrywaniu spraw związanych z jakością wykonawstwa uwzględnia je jako sztukę budowlaną.

Zadania warunków technicznych wykonania i odbioru robót budowlanych

Warunki techniczne wykonania i odbioru robót budowlanych pełnią cztery najważniejsze funkcje:

• określają docelowe wymagania inwestora wobec wykonawcy w zakresie wykonywanych prac budowlanych oraz podają w jaki sposób można sprawdzić poprawność ich wykonania przy odbiorze,
• ustalają sposoby wykonania prac tak, aby inwestor miał pewność, że wykonawca będzie zobowiązany do wykonania pracy zgodnie z warunkami technicznymi wykonania i odbioru robót i zasadami sztuki budowlanej,
• zobowiązują wykonawcę do kontrolowania pracy na wszystkich etapach, co pozwoli na uzyskanie pożądanej jakości obiektu budowlanego,
• ustalają zasady odbioru robót.

Jeśli roboty wykonywane są etapowo warunki techniczne wykonania i odbioru robót budowlanych powinny określać w jaki sposób należy kontrolować każdy etap (odbiory pośrednie). W przypadku robót murowych, blacharskich, dekarskich, malarskich, często nieopisanych szczegółowo w projekcie, konieczne jest ich usystematyzowanie w warunkach. Pozwoli to wykluczyć nieporozumienia między inwestorem a wykonawcą, dotyczące poprawności ich wykonania.

Spe­cy­fi­ka­cja te­chni­czna wy­ko­na­nia i od­bio­ru ro­bót

Dużym ułatwieniem dla inwestora i jego służb w trakcie odbiorów będzie, gdy w fazie projektowej zleci projektantom przygotowanie specyfikacji technicznej. Specyfikacja techniczna to dokument, w którym bazując na powołanych normach oraz wytycznych producentów wyrobów budowlanych jasno sprecyzowano wymagania techniczne, które będą wymagane podczas odbiorów.

W dokumencie tym wskazane są również zasady prawidłowego wykonywania danych robót. W specyfikacji technicznej wskazuje się, procedurę lub procedury, za pomocą których można określić, czy dane wymagania są spełnione.

Specyfikacja techniczna zawiera w sobie warunki techniczne wykonania i odbioru robót budowlanych.

Procedura odbioru robót budowlanych na przykładzie stolarki drzwiowej

Procedura odbioru, co może wydać się nieco niezrozumiałe, zaczyna się w momencie wyboru materiału i zatwierdzenia go do wbudowania. Sprawdzenie parametrów technicznych, a zwłaszcza dokumentów dotyczących użytych materiałów, jest bardzo istotne i pozwala uniknąć wielu problemów na etapie odbioru i użytkowania.

Zatwierdzenie drzwi do wbudowania jest ściśle związane z rolą jaką pełnią w obiekcie budowlanym. Dokumentacja na podstawie której można zezwolić na montaż drzwi musi zawierać:

• kopię deklaracji właściwości użytkowych,
• instrukcję stosowania, montażu i obsługi,
• dokumentację techniczną opisującą wszystkie istotne elementy (wymiary, przekroje, spis komponentów itp.),
• informację o ewentualnych zagrożeniach dla zdrowia i bezpieczeństwa.

Najważniejszym z pośród wymienionych powyżej dokumentów jest deklaracja właściwości użytkowych, która pozwala producentowi na oznaczenie wyrobu znakiem budowlanym B lub CE, jeżeli wyrób jest oceniany w systemie europejskim. Obowiązek dostarczenia deklaracji spoczywa na producencie.

Wybór konkretnych drzwi uzależniony jest od:

• warunków użytkowania – z uwagi na warunki użytkowania rozróżniamy 9 klas (od 0 do 9) drzwi, które związane są z ilością cykli otwierania i zamykania. Na przykład, drzwi klasy 1 mają 5000 cykli, co odpowiada oznaczeniu jako okazjonalne w warunkach użytkowania. Do budynków użyteczności publicznej oraz do budynków mieszkalnych wielorodzinnych stosowane są klasy od 6 do 8 (klasa 8 zakłada 1000 000 cykli);
• bezpieczeństwo pożarowe – odporność ogniowa i/lub dymoszczelność;
• ochrona przeciwdźwiękowa pomieszczeń;
• szczególne warunki użytkowania np. pomieszczenia specjalnie chronione, które wymagają zastosowania drzwi o podwyższonej odporności na włamanie. Norma PN-EN 1627 podaje sześć klas odporności drzwi na włamanie, oraz określa dla nich przewidywane metody i próby uzyskania dostępu - klasy od RC1 do RC6;
• zachowanie trwałości i funkcjonalności działania.

Z odbiorem technicznym drzwi związanych jest wiele dokumentów normatywnych:

• PN-EN 1192: Drzwi – Klasyfikacja wymagań wytrzymałościowych,
• PN-EN 12400: Okna i drzwi – Wpływ klimatu – Wymagania i klasyfikacja,
• PN-EN 1529: Skrzydła drzwiowe – Wysokość, szerokość, grubość i prostokątność – klasy tolerancji.

Ta lista nie jest pełna. Należy tu również wymienić Warunki techniczne, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie, w których znajdziemy opis cech jakimi powinny odpowiadać drzwi zewnętrzne. Zgodnie z tym dokumentem:

• wymiar w świetle ościeżnicy – szerokość co najmniej 90 cm (drzwi jednoskrzydłowe) wysokość co najmniej 200 cm,
• wysokość progu nie więcej niż 20 mm,
• w przypadku drzwi dwuskrzydłowych szerokość skrzydła głównego nie mniejsza niż 90 cm,
• wartość współczynnika przenikania ciepła 1,5 W/(m²K) (w 2021 roku współczynnik ten będzie wynosić 1,3 W/(m²K).

Procedura odbioru po zamontowaniu drzwi polega na sprawdzeniu powyższych parametrów, dokumentów dostarczonych przez wykonawcę, sprawdzenie odchyłek wymiarowych czy mieszczą się w przewidzianych w normie widełkach (PN-EN 1529:2001), sprawdzenia sił operacyjnych, czyli jakiej siły należy użyć do zamknięcia. Odbiorowi podlega również ogólny wygląd.

Podobne procedury dotyczą praktycznie każdej roboty budowlanej począwszy od robót zbrojarskich i betoniarskich a skończywszy na robotach instalacyjnych i pracach wykończeniowych. W trakcie realizacji prac budowlanych warto posiłkować się wiedzą doświadczonego inspektora nadzoru inwestorskiego w każdej z branż.

Autor artykułu - Rafał Dybicz - jest specjalistą w zakresie zarządzania projektami budowlanymi, tworzenia i zarządzania budżetem i kontroli kosztów, a także nadzoru nad realizacją prac budowlanych. Kontakt z autorem.

dr inż. Rafał Dybicz