Nowy dodatkowy urlop: zwolnienie od pracy z powodu działania siły wyższej. Co zrobić, by wykorzystać?
Od 26 kwietnia w kodeksie pracy pojawiło się nowe uprawnienie, z którego skorzystać może każda osoba zatrudniona na etacie – zwolnienie od pracy z powodu działania siły wyższej. Czy zastąpiło ono urlop na żądanie i czym się od niego różni?
Spis treści
- Wolne w związku z działaniem siły wyższej
- Czy za nowe dni wolne przysługuje wynagrodzenie
- Jak uzasadnić wniosek o wolne w związku z działaniem siły wyższej
W ramach nowelizacji Kodeksu pracy wdrażającej unijną dyrektywę work-life balance w ustawie tej znalazł się przepis art. 148(1), zgodnie z którym pracownikowi przysługuje w ciągu roku kalendarzowego zwolnienie od pracy, w wymiarze 2 dni albo 16 godzin, z powodu działania siły wyższej, w pilnych sprawach rodzinnych spowodowanych chorobą lub wypadkiem, jeżeli jest niezbędna natychmiastowa obecność pracownika.
Wolne w związku z działaniem siły wyższej
Siła wyższa, skutki działania której trudno przewidzieć wcześniej zawsze powodowała wiele komplikacji w relacjach pracodawca-pracownik. Klasyczne aczkolwiek wciąż nieformalne „muszę zwolnić się z pracy”, bo pękła rura kanalizacji albo ciekną kaloryfery czy był telefon z przedszkola nakazujący wcześniej odebrać dziecko – wywoływało często nawet konflikty między przełożonym i podwładnym, a nawet kolegami z pracy muszącymi niekiedy podjąć się dodatkowych obowiązków w zastępstwie.
Siła wyższa oznacza wystąpienie nieprzewidywalnych, niekontrolowanych i niezależnych od pracownika okoliczności, uniemożliwiających wykonywanie pracy.
Prawo do nowego zwolnienia uzupełnia poniekąd wprowadzone do Kodeksu pracy wcześniej inne uprawnienie – urlop na żądanie. O ile z tego starszego rozwiązania można jednak skorzystać przed rozpoczęciem dniówki, o tyle nowe zwolnienie pozwala uzyskać legalne wolne nawet w toku jej trwania.
Czy za nowe dni wolne przysługuje wynagrodzenie
To nie jedyna różnica między tymi dwiema instytucjami prawa pracy. O ile urlop na żądanie jest płatny w 100 proc., o tyle nowe rozwiązanie daje prawo tylko do 50 proc. wynagrodzenia.
Z wolnego z powodu siły wyższej ma prawo skorzystać każda osoba zatrudniona na podstawie umowy o pracę, bez względu na wymiar tego zatrudnienia. Nowe prawo przysługuje także takim grupom zawodowym jak strażacy, policjanci, czy zawodowi żołnierze.
Wynagrodzenie za takie wolne powinno być wyliczone na takich samych zasadach jak wylicza się wynagrodzenie za urlop wypoczynkowy z jedną różnicą – zmienne składniki wynagrodzenia należy przyjąć z tego samego miesiąca, w którym pracownik wziął wolne, a nie z trzech miesięcy wstecz.
- Zmiany w Kodeksie pracy 2023 a praca zdalna. Za co rekompensaty, kiedy kontrole?
- Krótszy tydzień pracy w Polsce. Czy będzie weekend od czwartku?
Jak uzasadnić wniosek o wolne w związku z działaniem siły wyższej
W przeciwieństwie do wniosku o urlop, obecnie nie ma wciąż określonego wzoru wniosku o zwolnienie z powodu działania siły wyższej.
Jedyne co jest określone wprost w przepisach Kodeksu pracy, a co we wniosku trzeba ująć, to określenie czy chce się wziąć dzień lub dni wolne, czy godziny.
Wniosek powinien być uzasadniony, choć wystarczy wskazanie w rodzaju „potrzeba załatwienia pilnych spraw rodzinnych”.
Pracodawca nie może co do zasady odmówić pracownikowi wolnego w związku z działaniem siły wyższej – wystarczy, że ten drugi złoży wniosek najpóźniej w dniu, w którym chce ze zwolnienia skorzystać.
Nowe rozwiązanie uregulowane w kodeksie pracy – zwolnienie od pracy z powodu działania siły wyższej nie jest jedynym z możliwych dostępnych pracownikowi w sytuacji pilnej potrzeby załatwienia sprawy życiowej.
Jeśli termin jej załatwienia da się przewidzieć wcześniej, można w tym celu wziąć jeden dzień z puli płatnego urlopu wypoczynkowego albo poprosić o dzień urlopu bezpłatnego.
W sprawach nagłych wciąż funkcjonuje urlop na żądanie – wbrew powszechnemu mniemaniu zwolnienie z powodu działania siły wyższej go nie wyparło, ale funkcjonuje obok – nie wspominając już o takich mało doskonałych rozwiązaniach jak załatwienie lewego zwolnienia lekarskiego czy po prostu zaryzykowanie nieobecności w pracy bez usprawiedliwienia.
Każde z takich rozwiązań ma swoje plusy i minusy co sprawia, że także nowa instytucja prawa pracy – zwolnienie od pracy z powodu działania siły wyższej, znajdzie swoje praktyczne zastosowanie choć z pewnością kompleksowo żadnego problemu pracowniczego nie rozwiąże.
