Dworzec w Zbąszyniu jak nowy - to ikona międzywojennej architektury kolejowej. Miał budzić podziw podróżnych na granicy niemiecko-polskiej
Autor: PKP S.A.
Od kilku dni pasażerowie korzystają z odnowionego dworca kolejowego w Zbąszyniu. W obszernym kompleksie znalazło się miejsca nie tylko dla podróżnych. Stacja leży na europejskiej magistrali kolejowej E 20, II Paneuropejskiego Korytarza Transportowego Wschód – Zachód, ale dzisiaj nie zatrzymują się tutaj jak dawniej pociągi międzynarodowe.
Spis treści
- Dworce jak pałace
- Stacja Zbąszyń – historia dwóch dworców
- Małe miasto, ale wielki dworzec
- Remont dworca w Zbąszyniu – nowoczesny powrót do przeszłości
Przebudowa dworca w Zbąszyniu została dofinansowana ze środków z budżetu państwa. Wartości całej inwestycji to prawie 42,45 mln zł brutto. Inwestorem są Polskie Koleje Państwowe S.A., projekt przebudowy opracował Pas Projekt sp. z .o.o. z Nadarzyna, a wykonawcą prac budowlanych był AGROBEX sp. z o.o. z Poznania.
Ze stacji Zbąszyń każdego dnia odjeżdża siedem pociągów PKP Intercity, dzięki którym można dostać się do Warszawy, Poznania, Szczecina, Świnoujścia, Gorzowa Wlkp. i Zielonej Góry. Stacja Zbąszyń to też duży regionalny węzeł kolejowy, do którego docierają także pociągi regionalne POLREGIO i Kolei Wielkopolskich. Łącznie w ciągu doby odjeżdża stąd ok. 70 pociągów.
Dworce jak pałace
Dworce kolejowe przy granicach odgrywały dawniej bardzo duże znaczenie dla prestiżu. Stąd do dzisiaj podziw wzbudza, niestety, zaniedbany dworzec w Maczkach, dzielnicy Sosnowca, kiedyś końcowa stacja w zaborze rosyjskim na styku trzech imperiów cesarskich, Rosji, Prus i Austrii, czy stacja w Nowych Skalmierzycach na granicy ówczesnych Rosji i Prus. W obu przypadkach kompleksy stacji były imponujące i przypominały pałace przy torach. Nic dziwnego, bo prócz różnego typu pomieszczeń dworcowych, zresztą wykończonych z wyjątkowym przepychem, posiadały apartamenty dla władców i przedstawicieli władz. Dworzec w Nowych Skalmierzycach w 1913 r. był miejscem oficjalnego spotkania cara Mikołaja II i cesarza Niemiec Wilhelma II.
Wybudowany w dwudziestoleciu międzywojennym dworzec w Zbąszyniu miał być właśnie taki – wspaniały, zachwycający i podkreślający prestiż odrodzonej po zaborach Polski.
Stacja Zbąszyń – historia dwóch dworców
Stary ceglany dworzec w Zbąszyniu (Bentchen) znajduje się na linii kolejowej z Poznania do Frankfurtu nad Odrą oddanej do uzytku w 1870 r. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości miasto znalazło się ponownie po polskiej stronie granicy. To spowodowało potrzebę wybudowania przez stronę niemiecką nowej stacji granicznej, a także zmian w przygranicznym układzie połączeń kolejowych, gdyż Zbąszyń był stacją węzłową i wybiegające stąd linie prowadziły również na tereny Niemiec (początkowo Republiki Weimarskiej).
Tak w okresie międzywojennym powstał Zbąszynek (Neu Betchen) ze stacją graniczną – jedno z miast, które swoje powstanie i rozwój zawdzięczają kolei. Zmienił się także przebieg linii kolejowej z odcinka prostego na zakole, które powstało z umiejscowienia stacji w Zbąszynku nieco z boku dawnej linii kolejowej.
Stary dworzec w Zbąszyniu nie był dużym obiektem i nie mógł sprostać zadaniom stacji granicznej. Zdecydowano o budowie nowego, większego i nowocześniejszego dworca kolejowego. Miał być oznaką prestiżu Zbąszynia i Polski.
Projektantem został Adolf Piller, profesor Państwowej Szkoły Budowlanej w Poznaniu. Należał do architektów nurtu modernistycznego, którzy początkowo w latach 20. XX w. inspirowali się architekturą klasycyzmu. W tym duchu został też zaprojektowany nowy dworzec w Zbąszyniu. Jego architektura przywodzi na myśl dzieła Henryka Marconiego, czołowego przedstawiciela epoki klasycyzmu na terenie Polski. Zbąszyński dworzec nawiązuje architekturą do zaprojektowanego w połowie XIX w. przez Marconiego Nowego Ratusza w Radomiu.
Małe miasto, ale wielki dworzec
Dworzec w Zbąszyniu to bardzo okazały budynek złożony z korpusu głównego i dwóch skrzydeł, o całkowitej długości 125 m. Korpus główny zwieńczony jest 25-metrową wieżą zegarową i mieści obszerny hol dworcowy o wymiarach 20 x 20 m. Zachodnie skrzydło było pierwotnie przeznaczone do obsługi pasażerów z zagranicy – mieściły się tu biuro paszportowe i i sala rewizyjna. We wschodnim były poczekalnie, bufety, punkty usługowe oraz salon reprezentacyjny, biura kolejowe obsługi stacji i pociągów, a także pomieszczenia mieszkalne. Dworzec miał wszystkie udogodnienia dostępne w tamtym czasie, m.in. nowoczesne sanitariaty zasilane z sieci wodociągowej i podłączone do kanalizacji.
Stary dworzec znajdujący się obok rozpoczął pełnić funkcje drugorzędne. Zachował się do dzisiaj, a odnowione przejścia podziemne z zadaszeniami oraz wiaty peronowe wsparte na konstrukcji z odlewanych elementów żeliwnych służą nadal.
Nowy dworzec został oficjalnie otwarty w 1929 r., a jego oddanie do użytku było skorelowane z odbywającą się w Poznaniu Powszechną Wystawą Krajową, która miała prezentować osiągnięcia pierwszej dekady niepodległości Polski. Dworzec w Zbąszyniu był jednym z elementów tego ważnego w życiu kraju przedsięwzięcia. Był widomym znakiem rozwoju ówczesnej Polski i już od granicy miał świadczyć o jej wielkości i znaczeniu.
Remont dworca w Zbąszyniu – nowoczesny powrót do przeszłości
Dworzec po remoncie prezentuje się z zewnątrz niemal tak samo jak w momencie, kiedy został otwarty niemal 100 lat temu. Po zmroku budynek rozświetla efektowna iluminacja. Przywrócono wygląd elewacji budynku wraz z detalami architektonicznymi, w tym ogromnym godłem Polski na wieży dworca od strony peronów. Stolarkę okienną i drzwiową poddano renowacji i częściowo wymieniono.
Metamorfozę przeszły wnętrza, które zostały przebudowane i dostosowane do współczesnych potrzeb i nowych funkcji części dworca.
Na parterze, w centralnej części budynku, znajduje się przestrzeń obsługi podróżnych, czyli poczekalnia, pomieszczenia kas biletowych Kolei Wielkopolskich oraz toalety. Poczekalnię wyposażono w nowe ławki, gabloty z rozkładami jazdy, elektroniczne tablice przyjazdów i odjazdów pociągów oraz system informacji głosowej. W holu dworca planowane jest umieszczenie automatów z gorącymi i zimnymi napojami oraz przekąskami, biletomatu i punktu ładowania telefonów. Pozostałą przestrzeń zajmą lokale komercyjne w holu dworca i prawym skrzydle budynku oraz powierzchnie w lewym skrzydle, które lokalny samorząd zagospodaruje na cele sportowo-rekreacyjne. Na I piętrze znajdują się lokale biurowe do wynajęcia.
Jest obecnie obiektem bez barier architektonicznych przystosowanym do obsługi osób z niepełnosprawnościami i o ograniczonej mobilności - zamontowano m.in. oznaczenia w alfabecie Braille’a, ścieżki prowadzące dla osób niewidomych i niedowidzących oraz dwóch wind.
Jest tu również specjalne pomieszczenie przeznaczone do pozostawienia rowerów z wejściem od peronów. Umiejscowienie zadaszonej przestrzeni na rowery wewnątrz budynku dworca to oryginalne, niewykorzystywane dotychczas rozwiązanie – zazwyczaj miejsca parkingowe jednośladów znajdują się w dodatkowych wiatach rowerowych oraz budynkach i przybudówkach, które nie pełnią już swoich dawnych funkcji.
Autor: PKP S.A.
Wyremontowany dworzec w Wejherowie
