Ocieplenie dachu - materiały do izolacji termicznej od wewnątrz. Dlaczego warto wykonać audyt energetyczny?

Ocieplenie dachu i poddasza to bardzo istotny element termomodernizacji domu. Przez dach z budynków o niskiej efektywności energetycznej ucieka nawet do 30% ciepła. Przed przystąpieniem do modernizacji warto wykonać audyt energetyczny, który ułatwi dobranie sposobu i technologii ocieplenia dachu czy poddasza. Warto pamiętać, że na ocieplenie dachu można otrzymać dotację z programu Czyste Powietrze. Co jeszcze musisz wiedzieć o ociepleniu dachu?

Spis treści

1. Audyt energetyczny a ocieplenie dachu
2. Ocieplenie czy docieplenie dachu?
3. Materiały do ocieplenia dachu - istotne parametry
4. Ocieplenie dachu wełną mineralną
5. Czy styropian jest odpowiedni do ocieplenia dachu?
6. Na czym polega ocieplenie dachu pianką poliuretanową?
7. Jak wykonać ocieplenie poddasza celulozą?

Audyt energetyczny a ocieplenie dachu

Audyt energetyczny to dokument służący do oceny izolacyjności cieplnej przegród i stanu technicznego budynku. Na podstawie analizy energetycznej można znaleźć źródła największych strat ciepła w obiekcie, dzięki czemu inwestor dowie się, jakie elementy najbardziej opłaca się docieplić.

Poza tym audyt energetyczny przedstawia różne warianty realizacji przedsięwzięcia termomodernizacyjnego, które umożliwią przeanalizowanie, jaka grubość ocieplenia i jakie źródło ciepła są najbardziej opłacalne w danym przypadku. Obliczenia cieplne uwzględniające budowę przegród obiektu i parametry izolacyjne materiału wybranego do ocieplenia pozwalają sprawdzić, jaka grubość izolacji będzie wystarczająca, aby spełnić aktualne wymagania techniczne – jest to warunek konieczny, aby uzyskać dotację na ocieplenie budynku np. z programu Czyste Powietrze.

Podczas audytu kluczowe jest przeprowadzenie ekspertyzy budynku kamerą termowizyjną, dzięki której uwidocznione zostają wszelkie mostki termiczne, nieszczelności ocieplenia, ale również instalacji i konstrukcji oraz wady w montażu stolarki. Ekspertyza termowizyjna powinna być przeprowadzona również po wykonanej termomodernizacji, aby ocenić poprawność prac. Po dokonanych wyliczeniach, analizach i badaniach audytor przedstawia kompletne rozwiązanie cieplne i energetyczne dla danego obiektu.

• Jak uzyskać dofinansowanie na ocieplenie domu w programie Czyste Powietrze 2022?
• Najczęściej popełniane błędy przy ocieplaniu dachu

Ocieplenie czy docieplenie dachu?

Prawie w każdym przypadku remontu starego domu przegrodą, która wymaga podjęcia konkretnych działań związanych z poprawą izolacyjności cieplnej, jest dach. Zatem do działań termomodernizacyjnych można zaliczyć ocieplenie lub docieplenie dachu, ze szczególnym uwzględnieniem mostków termicznych budynku uwidocznionych w badaniu termowizyjnym.

Modernizacja izolacji termicznej w dachu skośnym może być wykonana jako:

• ocieplenie od podstaw – konieczne zawsze, gdy nieużytkowane do tej pory poddasze ma stać się nową przestrzenią mieszkalną, ale również wtedy, gdy stary materiał ociepleniowy uległ np. zawilgoceniu i nie spełnia już swojego zadania.
• docieplenie – możliwe do wykonania, pod warunkiem, że istniejąca izolacja jest w dobrym stanie

1. Ocieplenie dachu od nowa

W przypadku gdy stary dach nie był wyposażony w izolację termiczną, a poddasze służyło jako strych, koniecznie należy zweryfikować stan konstrukcji dachu i jego pokrycia. Często zdarza się, że te elementy również należy wymienić, gdyż drewno więźby może być zainfekowane przez grzyby lub korniki, a ze starego dachu trzeba zdemontować stary materiał pokryciowy i poddać go utylizacji, zwłaszcza jeśli był nim np. niebezpieczny azbest. W takim przypadku izolacja dachu przebiega zupełnie jak w nowo budowanym obiekcie. Tak duża modernizacja umożliwia inwestorowi także podniesienie ścianki kolankowej, dzięki czemu zwiększy się powierzchnia użytkowa nowego poddasza.

Podczas remontu dachu skośnego w całości należy podjąć decyzję w kwestii rodzaju wentylacji. Dostępne są dwa schematy wentylacyjne.

• Pierwszy z nich to dach nieszczelny dla pary wodnej. Stosuje się w nim membranę wiatroizolacyjną od strony pokrycia, na krokwiach, która ma wysoką paroprzepuszczalność, a zatem bez problemu odprowadzi na zewnątrz wilgoć z poddasza. Membranę można kłaść bezpośrednio na ociepleniu, bez konieczności zachowania szczeliny wentylacyjnej, gdyż dach będzie wentylowany poprzez przestrzeń pomiędzy wiatroizolacją a pokryciem ułożonym na łatach (dachówka lub blacha). Kolejno pod membraną, pomiędzy krokwiami i pod nimi, umieszcza się materiał izolacyjny w dwóch warstwach. Pod nim z kolei, w zależności od panujących warunków, konieczne może być zastosowanie foli paroizolacyjnej, która ochroni ocieplenie, zapewniając szczelność i eliminując niekontrolowane przepływy powietrza. Ostatnią warstwę wykończeniową poddasza stanowią najczęściej płyty g-k lub drewnopodobne wykańczane tynkiem.

• Drugim możliwym do zastosowania układem warstw w dachu skośnym jest schemat dachu szczelnego dla pary wodnej, czyli z pełnym deskowaniem pokrytym papą. Jest to rozwiązanie tradycyjne i nie wymaga natychmiastowego montażu pokrycia dachowego, co może być istotną zaletą dla inwestorów, którzy remontują dom „na raty”. Ponadto taka konstrukcja dachu umożliwia montaż pokryć płaskich, takich jak blacha płaska czy gont bitumiczny. Najistotniejszą różnicą w układzie warstw jest konieczność wykonania szczeliny wentylacyjnej pomiędzy materiałem ociepleniowym a pełnym deskowaniem. Po ułożeniu wybranej izolacji pozostałe warstwy przegrody pozostają bez zmian.

2. Docieplenie dachu skośnego

W przypadku gdy w starym obiekcie zastosowano zbyt cienką warstwę izolacji bądź jest ona ułożona tylko jednowarstwowo i na badaniu termowizyjnym krokwie uwidoczniły się jako mostki termiczne, dach należy docieplić poprzez dołożenie drugiej warstwy materiału ocieplenia. Niestety w tym celu zachodzi konieczność demontażu płyt wykończeniowych na poddaszu. Tylko wtedy wykonawca dostanie się do konstrukcji dachu i będzie w stanie na dodatkowym stelażu ułożyć materiał izolacyjny (w poprzek krokwi i istniejącej warstwy izolacji), którym w takim przypadku jest najczęściej wełna mineralna. Działania te muszą jednak zostać każdorazowo poprzedzone dogłębną analizą stanu faktycznego remontowanego dachu – istniejąca izolacja musi być sucha, połać dachu szczelna, a szczelina wentylacyjna drożna.

Innym sposobem docieplenia poddasza bez konieczności dewastowania wykończonego wnętrza jest wdmuchiwanie luźnego materiału izolacyjnego. Metoda ta pozwala na dotarcie do każdego zakamarka połaci, gdyż materiał w postaci sypkiej (np. granulek) podaje się specjalnym agregatem pod ciśnieniem przez tymczasowe otwory techniczne. Dzięki temu metoda ta jest nieuciążliwa, a przy tym szybka i stosunkowo niedroga. Wdmuchiwany materiał termoizolacyjny sprawdzi się nie tylko do docieplenia poddaszy, ale też w miejscach trudno dostępnych, czyli tam, gdzie izolacja materiałem w postaci mat czy płyt jest trudna do wykonania.

Materiały do ocieplenia dachu - istotne parametry

Materiał termoizolacyjny ma za zadanie jak najskuteczniej ograniczyć ucieczkę ciepła z budynku. Zatem najistotniejszym parametrem, który charakteryzuje tę zdolność, jest współczynnik przewodzenia ciepła λ [W/(mK)]. Należy pamiętać, że we współczynniku tym różnica wielkości 0,001 to różnica do 3 milimetrów grubości izolacji gotowej przegrody. Materiał izolacyjny musi być więc tak dobierany pod względem grubości oraz wielkości λ, by współczynnik przenikania ciepła U całej przegrody, zgodnie z wytycznymi WT 2021, nie przekraczał 0,15 W/(m²K). Oznacza to, że grubość materiału izolacyjnego o współczynniku przewodzenia równym 0,037 W/(mK) powinna wynosić minimalnie 26 cm.

Ocieplenie dachu wełną mineralną

Na polskim rynku najpopularniejszym materiałem stosowanym do izolacji dachów skośnych jest wełna mineralna:

• szklana - otrzymywana jest z piasku kwarcowego i stłuczki szklanej,
• skalna - ze skał bazaltowych z niewielką domieszką żużlu.

Oba wyroby różnią się od siebie surowcami, z jakich są wytwarzane, oraz procesem produkcji, ale odznaczają się równie dobrą izolacyjnością.

Głównymi zaletami wełny mineralnej są:

• bardzo dobre właściwości izolacyjne – jej współczynnik przewodzenia ciepła λ mieści się w przedziale od 0,045 do 0,031 W/(mK). Ponadto wełna utrzymuje optymalną temperaturę w pomieszczeniach (latem chroni przed przegrzaniem, a zimą przed wychłodzeniem).
• wysoka ognioodporność – wełnę mineralną zalicza się do materiałów niepalnych o najwyższej klasie ognioodporności – A1, w 7-stopniowej klasyfikacji europejskiej A1-F. Dużą zaletą tego materiału jest to, że stanowi zaporę ogniową przez dwie godziny, ponieważ w tym czasie nie wypala się, lecz tylko topi w temperaturze 1000°C. Przy czym nie wydziela dymu, co jest możliwe dzięki włóknistej strukturze wełny.
• paroprzepuszczalność – w przestrzeniach między włóknami wełny para wodna może swobodnie przenikać, ale materiał ten nie jest higroskopijny, co oznacza, że nie wiąże się z cząsteczkami wody, a to z kolei zapobiega gromadzeniu się nadmiaru wilgoci.
• bardzo dobra izolacyjność akustyczna.
• odporność na uszkodzenia mechaniczne, działania środków chemicznych, gryzoni, insektów i grzybów.

Wełna jest też produktem o wysokiej sprężystości, więc ta montowana w postaci mat lub płyt klinuje się pomiędzy elementami dachu. Pierwszą warstwę układa się pomiędzy krokwiami, dbając o dokładne wypełnienie całej przestrzeni, zaś drugą (aby uniknąć powstawania mostków termicznych) sytuuje się poziomo, pod krokwiami, w stelażu z profili ocynkowanych, do którego ostatecznie montuje się folię i płyty.

Czy styropian jest odpowiedni do ocieplenia dachu?

Do ocieplenia poddasza coraz rzadziej z kolei używany jest styropian. Wynika to głównie z braku jego elastyczności – płyty styropianowe podczas montażu wymagają wysokiej precyzji, w przeciwnym razie powstałe szczeliny będą powodować wychładzanie pomieszczeń. Faktem jest jednak, że klasyczny EPS ma bardzo dobre właściwości cieplne, porównywalne z wełną mineralną (λ od 0,042 do 0,030 W/(mK)), a jego „mocniejszy” odpowiednik, czyli XPS – nawet lepsze (λ = od 0,034 do 0,029 W/(mK)).

Na czym polega ocieplenie dachu pianką poliuretanową?

Kolejnym bardzo popularnym materiałem jest pianka poliuretanowa. Może być zastosowana w formie płyt do ułożenia pomiędzy krokwiami (jak płyty styropianu) lub jako izolacja nakrokwiowa.

W przypadku ocieplania dachu od środka budynku bardziej popularna jest pianka poliuretanowa w formie spienionej, nanoszona bezpośrednio poprzez natrysk. Po aplikacji natryskowej zwiększa objętość tak jak pianka używana np. przy montażu okien. Tak nanoszony materiał świetnie dopasowuje się do krokwi i pozostałych elementów dachu. Jest to przydatne i korzystne rozwiązanie przede wszystkim tam, gdzie więźba ma skomplikowaną konstrukcję. W takich miejscach ciężko układa się materiały izolacyjne w formie płyt lub mat, gdyż trzeba je docinać w nieregularne, nietypowe kształty.

Natrysk pianki powinien być przeprowadzony równomiernie, tworzyć jednolitą, choć nie całkiem równą powierzchnię. Grubość uzyskanej warstwy może się różnić o 2–3 cm. Do ocieplania dachu stosuje się piankę PUR otwartokomórkową, której współczynnik λ wynosi od 0,035 do 0,037 W/(mK). Zatem, aby połać dachu osiągnęła wymagany współczynnik U ≤ 0,15 W/(m²K), pianka musi zostać naniesiona w warstwie o grubości 20–25 cm. W przypadku pianki otwartokomórkowej zwykle rezygnuje się z układania folii paroizolacyjnej od strony pomieszczenia. Jednak od zewnątrz trzeba zapewnić wentylację połaci dachowej, dlatego w przypadku zastosowania membrany pianka może się z nią stykać, zaś w przypadku pełnego deskowania, tak samo jak przy układaniu wełny, należy pozostawić szczelinę wentylacyjną pomiędzy pianką a deskami.

Poddasza ocieplone pianką wykańcza się w taki sam sposób jak połać ocieplona wełną, należy tylko pamiętać, żeby przed nanoszeniem pianki przykręcić do krokwi wieszaki lub ruszt stalowy, do których mocuje się płyty wykończeniowe. Pianka otwartokomórkowa jest materiałem elastycznym i bardzo lekkim, o gęstości poniżej 10 kg/m³ (mniej niż styropian), zatem obciążenie dachu jest znikome. Ponadto (tak jak styropian) jest wyrobem samogasnącym, czyli podczas działa ognia topi się i zwęgla, a po eliminacji płomienia samoczynnie gaśnie

Jak wykonać ocieplenie poddasza celulozą?

Inną ciekawą alternatywą do ocieplenia poddasza jest wdmuchiwanie pod ciśnieniem celulozy w postaci granulek. Proces ten jest szybki i gwarantuje dokładną izolację nawet najmniejszych zakamarków oraz może być realizowany przez niewielkie otwory techniczne, bez konieczności demontażu płyt g-k.

Granulat celulozy impregnowany jest związkami boru, dzięki czemu zachowuje odporność na działanie ognia, nie ulega biodegradacji oraz powstrzymuje rozpoczęty proces rozwoju pleśni i grzybów na konstrukcjach drewnianych. Ponadto materiał ten nie wymaga stosowania folii paroszczelnych i paroizolacyjnych. Wartość jego współczynnika przewodzenia ciepła wynosi ok. 0,037 W/(mK). Wdmuchiwanie celulozy może być zatem prostym sposobem naprawy błędnie wykonanego ocieplenia. Poza tym włókna celulozowe są wyrobem ekologicznym, powstającym w wyniku recyklingu makulatury (np. zużytych gazet), będącego procesem niskoenergochłonnym – wszystko to sprawia, że celuloza jest izolacją termiczną o ujemnym śladzie węglowym.