Wentylacja dachu skośnego – zasady i rozwiązania dla różnych typów dachów i poddaszy

Dlaczego dach musi być wentylowany?

Wentylacja połaci dachowych przede wszystkim odpowiada za odprowadzenie wilgoci, która może obniżać izolacyjność dachowych materiałów ociepleniowych, powoduje niebezpieczne zamoczenie drewna, z którego zbudowana jest więźba oraz może przez to przyczynić się do rozwoju pleśni oraz grzybów domowych, szkodzących zdrowiu. Drugim powodem, dla którego należy wentylować dach, jest przeciwdziałanie wysokiej temperaturze, powstającej w efekcie nagrzewania się połaci.

Wentylacje trzeba też zapewnić w przestrzeni nad sufitem poddasza, które stanowi jakby miniaturę poddasza nieużytkowego.

Wentylacja dachu ze sztywnym poszyciem

Poszycie – z desek lub płyt drewnopochodnych – jest równym i stabilnym podłożem pod papę, zapewniającą połaciom szczelność. Izolację może także tworzyć wzmocniona membrana wysokoparoprzepuszczalna, przystosowana do układania na takim podłożu.

Wentylacja odbywa się wówczas za pośrednictwem przestrzeni wentylacyjnych tworzonych w dachu na etapie jego wykańczania. Liczba takich przestrzeni zależy od rodzaju materiału hydroizolacyjnego zastosowanego w skosach, a także od rodzaju pokrycia.

Pojedynczą szczelinę wentylacyjną robi się w dwóch przypadkach:

• gdy do izolacji połaci użyto membrany o wysokiej paroprzepuszczalności, a pokrycie mocowane jest do łat;
• gdy dach kryty jest blachą płaską, papą lub gontem bitumicznym.

Wariant pierwszy zakłada wykonanie przestrzeni wentylacyjnej tylko pod pokryciem profilowanym – dachówkami, blachodachówką mocowaną do łat dachowych, płytami falistymi, blachą trapezową, płytkami dachowymi, panelami łączonymi na rąbek stojący.

Najpierw wykonawcy mocują do krokwi dachowych sztywne poszycie, na nim układają izolację z membrany wysokoparoprzepuszczalnej. Następnie wzdłuż nich przykręcają listwy o przekroju 4 x 6 cm, zwane kontrłatami. Prostopadle do kontrłat przybijają później łaty, czyli podobnego przekroju listwy dające oparcie pokryciu dachowemu.

Po ułożeniu na łatach pokrycia, między nim a membraną dachową, powstaje szczelina służąca do jego wentylowania. Powinna mieć ona szerokość 4 cm. Wloty do niej znajdują się wzdłuż krawędzi okapu, a wyloty wzdłuż kalenicy i poprzez dachówki wentylacyjne lub inne elementy odpowietrzające charakterystyczne dla danego materiału pokryciowego.

W drugim przypadku pod pokryciem nie da się wykonać typowej szczeliny wentylacyjnej. Na krokwiach jest bowiem najpierw budowane sztywne poszycie – z desek lub płyt drewnopochodnych, do którego mocowane jest pokrycie – zazwyczaj bezpośrednio. Wyjątek stanowi pokrycie z blachy płaskiej, pod którym może znaleźć się mata strukturalna, oddzielająca ten materiał od desek poszycia i zapewniająca mu chłodzenie.

Szczelina wykonywana jest wtedy pod sztywnym poszyciem, na etapie ocieplania połaci. Wykonawcy muszą wówczas zadbać, by ocieplenie – umieszczane między krokwiami – nie zetknęło się z poszyciem. Powinno być od niego odsunięte na minimum 3 cm. Powstała w ten sposób pusta przestrzeń umożliwi wentylację materiału ociepleniowego, odbierając przenikającą od strony poddasza parę wodną i odprowadzając ją poza dach.

Przepływ powietrza przestrzeniami wentylacyjnymi dachu jest możliwy dzięki różnicy ciśnień między wlotem a wylotem. Im dach jest bardziej stromy, tym ciąg będzie większy.

Polecamy również:

• Pokrycie dachowe zaczyna się od solidnych łat i kontrłat – jak należy wykonać ich montaż i nie popełnić błędów?
• Kiedy naprawa dachu jest konieczna? Jak przeprowadzić skuteczny remont dachu?

Wentylacja dachu bez sztywnego poszycia

W takich dachach, a jest ich dziś większość, zamiast poszycia wystarcza membrana wysokoparoprzepuszczalna. Jej dyfuzyjność jest na tyle wysoka, że zastosowana do izolacji cieplnej wełna, umieszczona między krokwiami, może się z nią stykać. Nie jest zatem potrzebna szczelina wentylacyjna pod membraną. W tak zaizolowanym dachu szczelina taka znajduje się tylko pod pokryciem.

Przewidziana w takim rozwiązaniu membrana powinna mieć współczynnik sd mniejszy niż 0,5 m. Dla produktów dostępnych na naszym rynku najczęściej wynosi on około 0,02 m. Im niższy, tym większej dyfuzyjności można się po membranie spodziewać. Dla porównania, współczynnik sd dla folii niskoparoprzepuszczalnych, może wynosić od 0,5 aż do 100 m.

Wentylacja połaci bez ocieplenia

Połacie dachowe nie są ocieplane, gdy pod dachem znajdują się przestrzenie nieogrzewane. W domach jednorodzinnych sytuacja taka ma miejsce na poddaszach nieużytkowych, zwanych strychami. Jeśli znajdują się one nad pomieszczeniami ogrzewanymi, wtedy izolacji termicznej nie może zabraknąć w linii stropu, odgradzającego strefę zimną od cieplej.

Ocieplenie poddasza w linii stropu jest najkorzystniejszym rozwiązaniem. Skutecznie odgradza się w ten sposób ogrzewane wnętrze niższej kondygnacji od chłodnej przestrzeni. Zużywa się przy tym mniej materiału ociepleniowego, niż do ocieplania całych połaci. Ocieplenie stropu jest też zdecydowanie łatwiejsze do wykonania.

Wykańczając połacie takiego dachu nie trzeba zanadto zaprzątać sobie głowy kwestiami wentylacji połaci. Należy jedynie zadbać, by był zapewniony opływ powietrza do strefy pod dachem. Może to być realizowane dzięki nawiewnikom ściennym lub prostym kratkom wentylacyjnym w ścianach szczytowych.

Jeśli dach ma inny kształt i nie ma ścian szczytowych, wentylację należy zapewnić w inny sposób. Metod jest kilka. Najprostsza polega na rozszczelnieniu kalenicy. Jeśli dach ma sztywne poszycie z płyt lub desek, powinno się ono kończyć co najmniej 3 cm poniżej kalenicy. Z kolei folia wstępnego krycia powinna sięgać minimum 5 cm poniżej.

Można także zrobić ciągłą szczelinę powietrzną od okapu do kalenicy wzdłuż naroża dachu, po wcześniejszym wywinięciu membrany dachowej przy kontrłacie, przybitej równolegle do naroża, w niewielkiej od niego odległości.

Wentylację można też zapewnić montując typowe kominki wentylacyjne, dostępne w ofercie producentów pokryć dachowych. Wadą tej metody jest to, że są one drogie i mają stosunkowo małą średnicę więc trzeba ich montować sporo.

Ocieplenie stropu, wykonane z wełny mineralnej musi być zaizolowane z wierzchu folią wiatroizolacyjną o wysokiej paroprzepuszczalności.

Jeśli ocieplenie z wełny ma być rozmieszczone na stropie betonowym, warto najpierw rozłożyć na nim szczelnie folię paroizolacyjną. Warstwy ocieplenia układa się na krzyż, żeby wyeliminować mostki termiczne.

Wentylacja ocieplonego dachu nad poddaszem nieużytkowym

Poddasza nieużytkowe to niezamieszkane i nieogrzewane miejsca pod dachem skośnym. Mogą być użytkowane jako strychy, czyli składowiska różnych rupieci. Często jest to tylko niska strefa między kalenicą dachu a ocieplonym sufitem poddasza użytkowego.

Zasadniczo połacie wydzielające takie przestrzenie nie muszą być ocieplone. Często ocieplenie dochodzi tylko do linii sufitu.

Niekiedy jednak inwestorzy decydują się ocieplić połacie, zamiast stropu oddzielającego takie poddasze od ogrzewanych kondygnacji. Powody bywają różne – ograniczenie nagrzewania lub wychładzania się strychu, który rzadko bo rzadko, ale jest odwiedzany. Bywa że izolację robi się dlatego, że w dalekich planach i tak jest adaptacja takiego poddasza na cele mieszkalne.

Izolacja termiczna wykonana jest wtedy przeważnie z wełny mineralnej, a pokrycie tworzy materiał ułożony na łatach i kontrłatach. Izolację przeciwwilgociową tworzy wtedy często folia wstępnego krycia o niskiej dyfuzyjności. Położona zostaje na krokwiach i ustabilizowana biegnącymi wzdłuż nich kontrłatami.

Ponieważ ocieplenie osuszane jest wówczas przez powietrze cyrkulujące w połaciach (wlot znajduje się w okapie a wylot przez szczelinę wzdłuż kalenicy lub przez kominki bądź dachówki wentylacyjne), nie trzeba zapewniać dodatkowej szczeliny wentylacyjnej, osuszającej wełnę.

Jedyna przestrzeń wentylacyjna musi być zapewniona pod pokryciem – o ile wykończenie dachu stanowi materiał układany na łatach. One i kontrłaty zapewniają wtedy swobodny przepływ powietrza. Jego wlot przewidziany jest wzdłuż okapu, wylot natomiast wzdłuż kalenicy.

Gdyby dach taki będzie miał sztywne poszycie, ze względu na wybrany rodzaj pokrycia (blacha płaska, papa, gonty), wtedy szczelina wentylująca nie będzie potrzebna, choć ocieplenie powinno być odsunięte od spodu deskowania na około 1-2 cm. Niemniej szczelina taka obejdzie się bez wlotów i wylotów powietrza.

Polecamy:

• Bezpieczeństwo pożarowe dachów skośnych – normy i przepisy
• Bezpieczeństwo pożarowe instalacji fotowoltaicznych montowanych na dachu

Wykonanie wlotów do szczelin wentylacyjnych

Wlot lub wloty do przestrzeni wentylacyjnych dachu zlokalizowane są wzdłuż okapów każdej z połaci. Do przestrzeni pod pokryciem prowadzą wloty zostawione między kontrłatami. Nie są one jednak całkowicie otwarte, bo inaczej wchodziłyby tam ptaki. Gdy dach kryjemy dachówkami, granicę nieprzekraczalną dla zwierząt, ale otwartą dla wiatru, tworzy się przez zamontowanie tak zwanych wróblówek. To specjalne kratki wentylacyjne z tworzywa z grzebieniami. Grzebienie są dość giętkie, więc dopasują się do nierówności profilowanego pokrycia. Czasem jednak, aby były skuteczne, wymagają lekkiego uniesienia brzegu pokrycia.

Do dachówek płaskich, na przykład karpiówek, są stosowane innego rodzaju kratki, bez grzebieni.

Pod blachodachówki różnego rodzaju są przewidziane aluminiowe listwy startowe, przeznaczone dokładnie do tego samego.

Wlot do przestrzeni wentylacyjnej służącej suszeniu materiału ociepleniowego znajduje się między każdą parą krokwi. Gdy ocieplenie doprowadzone jest aż do krańców tych belek, otwory wlotowe chronić powinna druciana, gęsta siatka lub blacha perforowana, przybita do ich czoła. Lepiej unikać siatek lub perforowanych taśm z tworzywa sztucznego, bo działają tylko na ptaki, a kuny bądź tchórze rozprawią się z nimi błyskawicznie. Powierzchnia otworów wlotowych prowadzących do przestrzeni wentylacyjnej powinna wynosić 200 cm²/m.

Gdy ocieplenie dachu kończy się w okolicach murłaty, a krokwie biegną dalej, wówczas metalowe elementy ochronne rozmieszcza się między belkami, chyba że inwestor zdecydował się na podbitkę. Wówczas wystarczą wykonane w niej perforacje. 

Wyloty powietrza z wentylowanych połaci

Powietrze wywiewające parę wodną ulatuje przez szczelinę pozostawioną w linii kalenicy. Podobne szczeliny są potrzebne też w narożach między połaciami, które nazywa się grzbietami.

Gdy przewidziano tyko jedną przestrzeń wentylacyjną, tą pod pokryciem – uzyskanie wylotów nie jest trudne. Płyty, dachówki lub arkusze blachodachówki nie są bowiem łączone na stykach połaci i szczeliny powstają niejako w sposób naturalny.

Inaczej, gdy dach ma sztywne poszycie lub jest zabezpieczony folią niskoparoprzepuszczalną.

Robiąc sztywne poszycie, trzeba więc zostawić przerwę szerokości około 2 cm. Później wystarczy pamiętać, by nie zakryć jej papą podczas wykonywania hydroizolacji.

Membrana wysokoparoprzepuszczalna musi się kończyć na 5 cm przed szczeliną wylotową. Wtedy na wszelki wypadek warto wzdłuż szczeliny ułożyć dodatkowy pasek membrany zachodzący na obie połacie. Nie wolno go jednak sklejać z leżącą na nich membraną. Gdy zamiast sztywnego poszycia jest folia niskoparoprzepuszczalna, w izolacji takiej trzeba wykonać nacięcie wzdłuż linii kalenicy.

Trudnymi miejscami są grzbiety. Zwłaszcza gdy dach jest wielospadowy i ma krótkie kalenice. Wtedy to one biorą na siebie znaczną odpowiedzialność za odpowietrzanie połaci. Szczelina w deskowaniu biegnąca wzdłuż grzbietu tu się nie sprawdzi, gdyż pod spodem znajduje się krokiew grzbietowa. Trzeba więc radzić sobie inaczej. Jeśli dach ma pokrycie na łatach, wykonuje się otwory w poszyciu równolegle do grzbietu i blisko naroża – po jednej i drugiej jego stronie. Każde pole międzykrokwiowe dochodzące do grzbietu musi mieć takie otwory. Ich średnicę i rozmieszczenie powinien ustalić projektant. Dekarze zalecają zakryć takie otwory pasami membrany wysokoparoprzepuszczalnej (nawet gdy deskowanie jest izolowane papą), aby nie wpływały przez nie skropliny, które mogą pojawić się pod pokryciem.

W dachach krytych materiałami profilowanymi konieczna jest izolacja ze specjalnych taśm wentylacyjno-uszczelniających, aby w szczeliny i otwory odprowadzające powietrze nie dostawała się woda deszczowa, a wiatr nie nawiewał tu śniegu. Taśmy takie są elastyczne, więc dobrze dostosowują się do kształtu pokrycia. Mają też przygotowane otworki, dzięki którym bez przeszkód przepuszczają powietrze.

Taśmy przybija się zszywkami do listew kalenicowych umieszczanych w grzbietach i kalenicach. Listwy oparte są na wspornikach wbijanych w krokwie lub mocowanych do sztywnego poszycia.

Akcesoria wspomagające wentylację

Niestety, nie zawsze wloty wzdłuż okapu i wyloty wzdłuż kalenicy wystarczą. Czasem potrzebne są dodatkowe elementy wprowadzające i wyprowadzające powietrze z połaci. To dachówki wentylacyjne, a w przypadku pokryć innego rodzaju – kominki lub inne wywietrzniki.

Gdzie trzeba je stosować? Najprostsza odpowiedź brzmi: w miejscach przewidzianych przez projektanta budynku. Umieszczane są między innymi przed i za przeszkodami mogącymi zaburzać przepływ powietrza przestrzeniami wentylacyjnymi. Przeszkody takie to między innymi kominy, okna połaciowe, lukarny. Elementy wentylacyjne muszą być więc zlokalizowane przed nimi, by usuwać powietrze, które nie ma szans dotrzeć aż do kalenicy, oraz za nimi, żeby powietrze mogło ponownie dostać się tam, gdzie trzeba.

Jeśli w dachu są dwie przestrzenie wentylacyjne, czyli mamy do czynienia z wentylacją dwukanałową, tam gdzie mają się znaleźć elementy wentylujące, trzeba pozostawić szczeliny w sztywnym poszyciu i jego izolacji lub w folii niskoparoprzepuszczalnej. Inaczej powietrze z dolnej szczeliny nie będzie mogło skorzystać z możliwości, jakie dają te elementy.

Takie wentylatory dachowe układa się też co 1,5 m wzdłuż kalenicy, jeśli połać ma długość ponad 5 m (mierzoną między okapem a kalenicą). Przy połaciach długości ponad 7 m dachówki lub wywietrzniki instaluje się w dwóch rzędach. Są one wówczas montowane w odległości równej 2/3 długości połaci, licząc od góry. Rozmieszcza się je co drugą lub trzecią przestrzeń międzykrokwiową.

Lokalizowanie wywietrzników poniżej kalenicy jest też stosowane w sytuacjach, gdy z jakichś powodów nie można wykonać szczeliny wentylacyjnej wzdłuż niej.

Wywietrzniki umieszcza się też w każdej przestrzeni międzykrokwiowej dochodzącej do grzbietu, jak najbliżej niego.

Powietrze wydostaje się spod pokrycia także przez kosze dachowe, czyli narożniki wewnętrzne. Niekiedy wykonywane są jednak kosze szczelne i wówczas wzdłuż ich linii, podobnie jak wzdłuż linii szczelnych grzbietów, z obu stron umieszcza się wywietrzniki. Także w każdym z pól międzykrokwiowych.

Wywietrzniki lokalizowane bywają wzdłuż okapu, w którym trudno inaczej zapewnić wlot powietrza do przestrzeni wentylacyjnych, choćby w dachach bezokapowych, zakończonych gzymsami.

• Przejdź do galerii: Wentylacja dachów skośnych