Szlak drewnianej architektury. 7 najpiękniejszych budowli z drewna. Polskie drewniane cuda
Autor: Dariusz Jędrzejewski
Drewno to jeden najstarszych materiałów konstrukcyjnych. Było kiedyś obok kamienia podstawowym budulcem. Niestety nie jest tak trwałe. Z drewna powstało mnóstwo zachwycających budowli. Wiele z nich znajdziemy w Polsce. Zobacz polskie cuda z drewna.
Spis treści
- Tężnie w Ciechocinku
- Pałac w Antoninie
- Radiostacja Gliwice
- Molo w Sopocie
- Kościół Pokoju w Jaworze
- Malowana wieś Zalipie
- Drewniany kościół w Haczowie
Tężnie w Ciechocinku
Trzy drewniane tężnie to największa na świecie drewniana instalacja warzelnicza do produkcji soli. Dwie tężnie uruchomiono w roku 1829 a trzecia trzydzieści lat później. Mają w sumie 1741 m długości i tworzą „podkowę”. Solanka spływając powolutku po tarninowych wiązkach wypełniających konstrukcję tężni zwiększa swoje stężenie, jednocześnie wytwarzając wokół specyficzny mikroklimat, który ma właściwości lecznicze. Tężnie są zabytkiem techniki, a jednocześnie jednym z głównych miejsc rehabilitacji i leczenia uzdrowiska w Ciechocinku.
Pałac w Antoninie
Sercem Antonina, dawnej prywatnej osady leśnej Antoniego Henryka Radziwiłła, jest drewniany pałac zaprojektowany przez Karla Friedricha Schinkla i zbudowany w latach 1822–1824. Pałac ma niezwykłą formę. Korpus główny to czterokondygnacyjna, ośmioboczna sala z obiegającymi ją po obwodzie galeriami i z drewnianym stropem wspartym na grubej, murowanej kolumnie-kominie. Do korpusu przylegają cztery trzykondygnacyjne wąskie skrzydła; w trzech z nich znajdują się pokoje, do których dojście prowadzi klatką schodową wbudowaną w czwarte skrzydło. W 1827 i 1829 r. w pałacu gościł Fryderyk Chopin. Na parterze znajduje się izba muzealna poświęcona kompozytorowi; w pałacu odbywa się międzynarodowy festiwal muzyczny.
Radiostacja Gliwice
Strzelista konstrukcja radiowego masztu z daleka wygląda normalnie, dopiero, gdy podejdziemy pod podpory zobaczymy, że wszystkie jego elementy są z drewna. Maszt zbudowany w 1935 r. ma 111 m wysokości i jest uznany za najwyższą na świecie budowlę drewnianą. Skomplikowaną konstrukcję modrzewiowych belek łączy ponad 16 000 śrub z mosiądzu. Był głównym obiektem centrum nadawczego niemieckiej radiostacji, która pełniła zadania propagandowe. Maszt był miejscem, gdzie odbyła się jedna z niemieckich prowokacji, które miały usprawiedliwić we wrześniu 1939 r. rozpoczęcie działań wojennych przeciwko Polsce. Po wojnie maszt służył propagandzie PRL. Dzisiaj jest częścią Muzeum Historii Radia i Sztuki Mediów – Radiostacja Gliwice. Pełni także wciąż swoje funkcje „dźwigając” nadajniki radiowe i telekomunikacyjne.
Molo w Sopocie
Jest najdłuższym drewnianym molo w Europie. Jego historia sięga połowy XIX w., ale dzisiejszy wygląd zyskało w latach 20. XX w. Roztacza się z niego piękny widok na Sopot na tle wzgórz. W jego konstrukcji co prawda wykorzystano stalowe elementy, ale zasadnicza konstrukcja jest wykonana z drewna, w tym masywne podpory z drewnianych pni wbitych w morskie dno. Główny drewniany trakt spacerowy molo ma 511,5 m. Kończy go dobudowaną w latach 90. XX w. betonowa głowica, która ma wzmocnić jego konstrukcję przed naporem bałtyckich sztormów. Uzupełnieniem jest dobudowana z boku w XXI w. nowoczesna betonowa przystań jachtowa.
Kościół Pokoju w Jaworze
Ryglowy kościół Świętego Ducha z 1656 r. był jednym z trzech wzniesionych na Śląsku Kościołów Pokoju. Świątynie w Jaworze, Świdnicy i Głogowie były zbudowane na mocy kończącego wojnę trzydziestoletnią pokoju westfalskiego podpisanego w 1648 r. Na mocy dokumentu protestanci mogli na terenach katolickich wznieść domy modlitwy z nietrwałych materiałów i poza obrębem miast. Jaworski kościół imponuje wielkością i zalicza się do największych świątyń z drewna w Europie. Jest skromny z zewnątrz, ale zachwyca barokowym przepychem wnętrz. Szczególnie piękne są malowane i rzeźbione empory, czyli galerie, typowy element świątyń protestanckich. Przedstawiono na nich m.in. ponad 150 scen ze Starego i Nowego Testamentu.
Autor: Dariusz Jędrzejewski
Malowana wieś Zalipie
W 2018 r. Japońskie Stowarzyszenie Biur Podróży uznało Zalipie za jedno z 30 najpiękniejszych miejsc na świecie. Wieś zauroczyła Japończyków domami malowanymi w kwiaty. Takie zdobienie domów spotyka się w Polsce tylko tutaj. We wsi oprócz rozproszonych zagród z malowanymi elementami i zdobionego kwiatami kościoła znajduje się stała ekspozycja twórczości w Zagrodzie Felicji Curyłowej, oddziale Muzeum Okręgowego z Tarnowa. Podziw wzbudza, m.in. przepięknie ozdobiony ornamentami stary piec chlebowy. W zagrodzie malowane są też budynki gospodarskie. We wsi znajduje się również Dom Malarek, gdzie odbywają się warsztaty i spotkania artystyczne. Na cmentarzu obok kościoła znajduje się malowany grób Felicji Curyłowej, a przy drodze do Ćwikowa malowana kapliczka przydrożna.
Drewniany kościół w Haczowie
W małej wsi pod Krosnem na progu wzgórz Pogórza Strzyżowskiego wznosi się potężna drewniana świątynia kryta gontem. Sanktuarium Matki Boskiej Bolesnej jest największym gotyckim kościołem z drewna w Europie. Zbudowano go w tak dużych rozmiarach, aby pomieścił licznych wiernych z gęsto zaludnionych już w XV w. okolicach Haczowa. Ma ponad 40 m długości (pierwotnie bez wieży 25 m), 18 m szerokości, a sam stromy dach ma aż 10 m wysokości. Wzniesiony został z drewna jodłowego bez użycia ani jednego gwoździa. Budowlę otacza szeroki wieniec krytych sobót, gdzie chronili się przybywający na długo przed nabożeństwami wierni. We wnętrzu zachowała się unikalna polichromia z końca XV w. oraz cenne wyposażenie, którego największym skarbem jest Pieta z początku XV w. Świątynia znajduje się na liście światowego dziedzictwa kultury UNESCO.
