Ryzyka związane z realizacją przedsięwzięć w ramach PPP cz. III
Analizując przedsięwzięcie w ramach PPP, należy wziąć pod uwagę różnego rodzaju ryzyka, m.in. makroekonomiczne, regulacyjne czy związane z przychodami z przedsięwzięcia. Realizując inwestycję w tej formule, trzeba także uwzględnić ryzyko związane ze sporami, protestami czy siłą wyższą. O tym stanowi Rozporządzenie Ministra Gospodarki.
- Ryzyka związane z realizacją przedsięwzięć w ramach PPP cz. I
- Ryzyka związane z realizacją przedsięwzięć w ramach PPP cz. II
Ryzyko makroekonomiczne, regulacyjne i ryzyka związane z przychodami z przedsięwzięcia
Ryzyka makroekonomiczne to ryzyka wpływające na sytuację ekonomiczną przedsięwzięcia. Mogą się one objawiać w postaci inflacji, zmian wysokości stóp procentowych, zmian kursów walut, zmian demograficznych. Tym, co wpływa na inwestycje korzystnie bądź nie, jest także tempo wzrostu gospodarczego.
Jeżeli chodzi o ryzyko regulacyjne, jest to możliwość wystąpienia zmian w regulacjach dotyczących systemów opłat w ramach danej dziedziny usług użyteczności publicznej, które wpływają na koszty realizacji przedsięwzięcia lub w wyniku których zmianie ulegnie zakres praw i obowiązków stron w ramach przedsięwzięcia. Zmianie mogą ulec przepisy określające np. ceny wody, energii lub odprowadzania ścieków, jak również zmiany akcyzy na paliwo.
Niezwykle ważna jest także analiza ryzyka związanego z przychodami z przedsięwzięcia. To ryzyko mające wpływ na poziom przychodów uzyskiwanych w ramach realizacji projektu. Może się ono objawiać nieporozumieniami związanymi z wynagradzaniem partnera prywatnego w ramach przedsięwzięcia, zmianami w obowiązującym mechanizmie cenowym.
Ryzyko związane ze środowiskiem, sporami i siłą wyższą
Realizując inwestycję w formule PPP, należy brać pod uwagę ryzyko związane z wystąpieniem Siły Wyższej. Jest jednak narzędzie do zarządzania tym rodzajem ryzyka w postaci ubezpieczenia. W trakcie inwestycji mogą pojawić się różnego rodzaju spory na tle realizacji umowy o partnerstwie publiczno-prywatnym. Przy dużych inwestycjach, takich jak np. droga, mogą się pojawić ryzyka związane ze stanem środowiska naturalnego. W tym przypadku istnieje możliwość pojawienia się kolizji ze środowiskiem. Może być wymagane podjęcie działań, mających na celu poprawę stanu środowiska naturalnego przed rozpoczęciem realizacji przedsięwzięcia. Należy też uwzględnić ryzyka pogorszenia się stanu środowiska naturalnego w wyniku realizacji przedsięwzięcia.
Lokalizacja przedsięwzięcia oraz składniki majątkowe i protesty społeczne
Ryzyka związane z lokalizacją przedsięwzięcia to ryzyka wpływające na dostępność terenu przeznaczonego do realizacji projektu. W ramach przygotowywanej analizy, do której obliguje podmiot publiczny, podlega jej także stan prawny składników majątkowych. Nie mniej jednak, może się pojawić ryzyko związane ze stanem prawnym nieruchomości. Z tym wiążą się także ryzyka dotyczące przekazywania składników majątkowych. W szczególności wpływające na warunki i terminy ich przekazywania. Dotyczy to spraw związanych ze stanem składników majątkowych przed ich przekazaniem oraz związanych z przepływem informacji. W miarę upływu czasu zmienia się ich wartość. Umowy, co prawda, określają, w jakim stanie mają być one przekazane nie mniej jednak może pojawić się ryzyko związane z końcową wartością oraz ryzyko wartości materialnej tych składników na dzień zakończenia realizacji umowy o partnerstwie publiczno-prywatnym.
Zupełnie nieprzewidziane jest ryzyko odkryć archeologicznych lub innych związanych z dziedzictwem kulturowym, co może zupełnie zatrzymać inwestycję. Tego typu zdarzenia dość często mają miejsce zwłaszcza w przypadku inwestycji, gdzie mają miejsce wykopaliska, np. budowa drogi. Zwykle jednak powodują one spowolnienie inwestycji niż jej całkowite zatrzymanie. Jednak nawet zastój w pracach powoduje koszty, a to wpływa na całą inwestycję. Wreszcie kolejne dwa rodzaje ryzyka z tej grupy to ryzyko wynikające z właściwości istniejącej infrastruktury oraz dostępności siły roboczej.
Ostatni rodzaj ryzyka dotyczy braku społecznej akceptacji realizowanego przedsięwzięcia. Mogą się pojawić silne protesty społeczności lokalnych. Ten rodzaj ryzyka może wystąpić szczególnie przy dużych pod względem powierzchni inwestycjach, jak np. drogi, które przebiegają przez tereny wielu mieszkańców.
Ryzyko a postanowienia umowy
Podział omawianych wyżej ryzyk powinien być dokonany z zastosowaniem zasady optymalnej alokacji danego ryzyka, uwzględniającej możliwości i umiejętności zarządzania ryzykiem przez strony. W celu osiągnięcia jak największej wartości dodanej analizowanego przedsięwzięcia w ramach partnerstwa publiczno-prywatnego. Stąd widać jak ważnym elementem jest umowa, a w zasadzie pakiet umów, które są podpisywane przy okazji realizacji inwestycji w PPP.
Strona publiczna powinna pamiętać, że zobowiązania wynikające z umowy o partnerstwie publiczno-prywatnym mają wpływ na poziom długu publicznego oraz deficytu sektora finansów publicznych w przypadku, gdy podmiot publiczny ponosi większość ryzyk związanych z budową, oraz ryzyk związanych z dostępnością i popytem. Podmiot publiczny powinien zwracać na to szczególną uwagę. Dlatego też ustawodawca nakazuje mu dokonać analizy jakościowej. Należy w niej określić:
1) podział ryzyk pomiędzy strony umowy o partnerstwie publiczno-prywatnym;
2) prawdopodobieństwo wystąpienia ryzyk oraz
3) wpływ ryzyk na realizowane przedsięwzięcie.
Jeżeli jednak na podstawie dokonanej tego rodzaju analizy nie można ustalić podziału ryzyk, pozwalającego stwierdzić, która ze stron umowy ponosi większość ryzyk związanych z budową, dostępnością i popytem. Albo, gdy przynajmniej jedno spośród tych ryzyk charakteryzuje się wysokim prawdopodobieństwem wystąpienia lub wysokim wpływem na przedsięwzięcie i będzie je ponosił podmiot publiczny, wówczas niezbędne staje się przeprowadzenie analizy wartościowej. W wyniku tego wartości wszystkich ryzyk, w ramach tych rodzajów, zostaną wyrażone liczbowo, w oparciu o prawdopodobieństwo ich wystąpienia i ich wpływ na przedsięwzięcie.
Jeżeli z dokonanych opracowań nie jest możliwe precyzyjne określenie, która ze stron ponosi większość tych ryzyk, ustalenie, czy zobowiązania wynikające z umowy o partnerstwie publiczno-prywatnym mają wpływ na dług publiczny oraz deficyt sektora finansów publicznych, następuje z uwzględnieniem podziału ryzyka związanego z końcową wartością składników majątkowych.
Jeżeli z dokonanej analizy wynika, że podmiot publiczny będzie ponosił ryzyko związane z końcową wartością składników majątkowych lub podział tego ryzyka pomiędzy strony nie będzie przejrzysty co do tego, kto ponosi większość ryzyka, zobowiązania wynikające z umowy o PPP, będą miały wpływ na poziom długu publicznego oraz deficytu sektora finansów publicznych.
