Spis treści
- Oddymianie garaży - wymagania przepisów
- Długości przejść ewakuacyjnych
- Zasady projektowania systemów wentylacji pożarowej w garażach
Zgodnie z prawem budowlanym każdy obiekt budowlany jako całość oraz jego poszczególne części należy projektować i wznosić w sposób określony w przepisach, w tym techniczno-budowlanych, a także zgodnie z zasadami wiedzy technicznej. Wymagania te obejmują m.in. zagadnienia ochrony przeciwpożarowej garaży. Kluczowym celem projektowania obiektów pod tym względem jest zapewnienie odpowiednich warunków dla użytkowników w przypadku wystąpienia konieczności ich ewakuowania, umożliwienie skutecznego działania ekipom ratowniczo-gaśniczym oraz ochrona konstrukcji budynku.
Oddymianie garaży - wymagania przepisów
Wytyczne dotyczące ochrony przeciwpożarowej garaży nakładają m.in. obowiązek stosowania samoczynnych urządzeń oddymiających, jeżeli powierzchnia strefy pożarowej przekracza 1500 m² lub jest mniejsza, ale nie znajduje się w niej bezpośredni wjazd lub wyjazd (§ 277 ust. 4 warunków technicznych). Należy tu zwrócić uwagę, że od czasu wprowadzenia zmian w przepisach w 2018 roku przy zastosowaniu systemu wentylacji oddymiającej strumieniowej nie ma możliwości wydłużania przejść ewakuacyjnych o 50%, która wcześniej istniała dla wszystkich rodzajów instalacji oddymiających i pozwalała na wydłużenie przejść w garażach z 40 do 60 m. Kolejną istotną zmianą jest wprowadzenie obowiązku stosowania samoczynnych urządzeń gaśniczych (SUG) wodnych w garażach znajdujących się poniżej drugiej kondygnacji podziemnej, jeśli nie mają one bezpośredniego wjazdu lub wyjazdu (§ 277 ust. 3).
W spalinach samochodowych oraz w oparach benzyny znajduje się wiele substancji trujących, dlatego garaż podziemnyw budynku powinien zapewniać odprowadzanie zanieczyszczonego powietrza na zewnątrz oraz dostarczanie świeżego.Należy także pamiętać o stosowaniu systemów detekcji szkodliwych i niebezpiecznych gazów, takich jak LPG bądź CO.Ich zadaniem jest wykrywanie, pomiar i sygnalizacja, a także utrzymanie bezpiecznych stężeń gazów. Zagrożeniu może zapobiec włączenie wentylatorów i np. automatyczne odłączenie odpowiednich obwodów elektrycznych. W § 108 rozporządzenia określono zasady sterowania wentylacją w garażach z wykorzystaniem detektorów CO i LPG.Obiekty zamknięte, powyżej 10 stanowisk postojowych, należy wyposażyć w wentylację mechaniczną regulowaną za pomocą czujników wykrywających przekroczenia dopuszczalnego stężenia tlenku węgla. Garaże o podłodze poniżej poziomu terenu, w których dopuszcza się parkowanie samochodów zasilanych gazem, powinny mieć wentylację sterowaną detektorami wykrywającymi mieszaninę propanu-butanu w powietrzu. Detektory CO trzeba umieszczać na wysokości od 1,6 do 1,8 m od posadzki (w strefie przebywania ludzi), w przypadku LPG czujniki należy montować natomiast w pobliżu posadzki – od 10 do 30 cm nad podłogą.
Zgodnie z § 270 ust. 1 warunków technicznych instalacja wentylacji oddymiającej w garażu zamkniętym powinna zapewniać, że w czasie potrzebnym do ewakuacji ludzi na chronionych przejściach i drogach ewakuacyjnych nie wystąpi zadymienie lub temperatura uniemożliwiające bezpieczną ewakuację.
- Zobacz też: Systemy oddymiania w budynkach klasy PM. Co mówi prawo? Projektowanie i rozwiązania techniczne
Powinna również gwarantować stały dopływ powietrza zewnętrznego, uzupełniającego jego braki w wyniku wypływu wraz z dymem. Ponadto, jak wspomniano wcześniej, w myśl obowiązujących przepisów (§ 278 ust. 2), długość przejścia do najbliższego wyjścia ewakuacyjnego, wynosząca w garażu zamkniętym maksymalnie 40 m, może być powiększona o 50% – zgodnie z zasadami określonymi w § 237 ust. 6 pkt 2, tj. w przypadku wykorzystania samoczynnych urządzeń oddymiających, uruchamianych za pomocą systemu wykrywania dymu. Takiej możliwości nie ma w przypadku zastosowania systemu wentylacji oddymiającej strumieniowej, co uzasadnia się specyfiką jej działania, czyli – jak można domniemywać – z brakiem działania wentylacji strumieniowej w czasie ewakuacji osób.
Autor uważa, że jest to nieuzasadnione technicznie, ponieważ w systemach strumieniowych w czasie ewakuacji nie pracują tylko wentylatory strumieniowe. Instalacje nawiewne i wyciągowe oraz dodatkowe elementy systemu, np. kurtyny dymowe, włączane są dokładnie w takim samym momencie, jak w systemach oddymiania kanałowego, a zatem nie jest prawdą, że system wentylacji strumieniowej nie pracuje w czasie ewakuacji użytkowników garażu. Podczas analizy powyższego nasuwa się pytanie, dlaczego nie zwrócono uwagi na inne, znacznie istotniejsze kwestie, które mogą spowodować utrudnienia w ewakuacji ludzi z garaży, jak ślepe zaułki czy wysokość garażu.
i
Długości przejść ewakuacyjnych
Przegląd wybranych przepisów międzynarodowych pokazuje, że jedynie w Polsce zastosowanie instalacji oddymiającej pozwala wydłużyć przejścia ewakuacyjne. W innych krajach długości zależą od tego, czy istnieje możliwość wyboru kierunku ewakuacji. Zgodnie z metodologią wyznaczania przewidywanego czasu ewakuacji ludzi, opartą na brytyjskim standardzie PD7974-6:2004, przyjmuje się, że w typowym garażu, wyposażonym w system sygnalizacji pożaru, całkowity czas ewakuacji stanowi sumę czasu:
- uruchomienia sygnalizacji pożarowej (wykrycia pożaru) – ok. 80 s,
- rozpoczęcia ewakuacji przez pierwszą osobę – ok. 60 s,
- rozpoczęcia ewakuacji przez ostatnie osoby – 180–240 s (w zależności od znajomości obiektu przez użytkowników),
- dojścia do wyjść ewakuacyjnych – 33–50 s (odpowiednio dla przejść o dł. 40 i 60 m, przy prędkości poruszania się 1,2 m/s),
- przejścia przez drzwi – 0–128 s (dla garaży, w których przebywają pojedyncze osoby, przyjmuje się 0 s dla obiektów, w których przebywa wiele osób – wylicza się przejścia przez drzwi, zakładając, że szerokość wyjść wynosi co najmniej 0,6 m/100 osób). Całkowity czas ewakuacji pierwszych osób z garażu stanowi zatem sumę powyższych składowych i wynosi od 173 do 318 s, ostatnich osób natomiast – od 293 do 370 s.
W przedstawionej tu procedurze obliczeniowej widać, że długość przejścia ewakuacyjnego ma istotny wpływ tylko na jedną składową całkowitego czasu ewakuacji – na czas dotarcia do wyjścia ewakuacyjnego. Wydłużenie przejścia z 40 do 60 m skutkuje wydłużeniem czasu ewakuacji z 33 do 50 s, czyli o 17 s, a więc jedynie o kilka procent całkowitego czasu. Powstaje zatem pytanie, czy rzeczywiście wydłużenie przejścia ewakuacyjnego jest tak kluczowe i czy w celu zapewnienia dobrych warunków ewakuacji w garażu nie jest lepiej wpływać na inne czynniki.
Zasady projektowania systemów wentylacji pożarowej w garażach
Najpowszechniej znana w Polsce regulacja to norma brytyjska BS 7346-7:2013, która jest stosowana przez projektantów i rzeczoznawców. Określa ona zalecenia i wytyczne funkcjonowania systemów usuwania dymu i ciepła z garaży zamkniętych, a także częściowo otwartych, z uwzględnieniem możliwości parkowania w garażach samochodów osobowych zasilanych gazem płynnym LPG.
Norma zakłada, że projektowana instalacja ma realizować jedno z trzech zadań: usuwać dym w czasie pożaru oraz po jego ukończeniu (systemy kanałowe i bezkanałowe),utworzyć i utrzymać wolne od dymu dojścia do źródła pożaru dla ekip ratowniczych (przede wszystkim systemy bezkanałowe)oraz/lub ochronę dróg ewakuacyjnych w przestrzeni garażu (systemy bezkanałowe lub kontroli dymu i ciepła tzw. SHEVS). W dokumencie nie pojawia się wymóg ochrony garaży przez zastosowanie instalacji tryskaczowej, jednak efekt jej działania brany jest pod uwagę przy zakładaniu parametrów pożaru projektowego (w przypadku wyposażenia garażu w instalacje gaśniczą wodną zalecana moc całkowita pożaru projektowego wynosi 4 MW (6 MW dla stanowisk dwupoziomowych), przy jej braku natomiast – 8 MW, a dodatkowo należy wziąć pod uwagę możliwość zapalenia się kolejnego pojazdu. Alternatywny standard – belgijski NBN S 21-208-2 – jest rzadko stosowany w Polsce ze względu na to, że stawia on bardzo wysokie wymagania w zakresie systemów oddymiania garaży w stosunku do ogólnego poziomu bezpieczeństwa pożarowego narzucanego przez przepisy obowiązujące w Polsce.
Norma ta obowiązuje w garażach o powierzchni powyżej 1000 m² i zgodnie z nią system wentylacji pożarowej powinien w razie pożaru umożliwić użytkownikom bezpieczne opuszczenie garażu oraz utrzymać wolny od dymu dostęp w pobliże miejsca pożaru (na odległość nie większą niż 15 m), z zewnątrz, od strony drogi publicznej. W przypadku zastosowania systemu wentylacji oddymiającej kanałowej norma ta wymaga spełnienia wielu innych warunków, zależnych od tego, czy w garażu przewidywane jest wykorzystanie instalacji tryskaczowej. Wymagana minimalna wysokość garażu oddymianego kanałowo przy zastosowaniu systemów gaśniczych wodnych wynosi 2,8 m, natomiast bez nich – 3,8 m, wysokość warstwy wolnej od dymu w pierwszym przypadku to 2,5 m, w drugim zaś – 3,5 m, przy czym zawsze powinna ona utrzymywać się co najmniej 0,3 m pod najniższym elementem stropu.
Tak restrykcyjne wytyczne mają zapewnić nieprzekroczenie temperatury 200°C pod stropem garażu, co pozwala na swobodne przemieszczanie się zarówno ewakuujących się ludzi, jak ekip prowadzących akcję ratowniczo-gaśniczą. Dokument wymaga ponadto stworzenia w garażu podziału na strefy dymowe o maksymalnej długości 60 m i powierzchni 2600 m² (dla wentylacji naturalnej 2000 m²). W garażach niespełniających wymagań dla wentylacji kanałowej norma wskazuje na konieczność zastosowania wentylacji strumieniowej. Jest to bardzo słuszna zasada, analizowana i potwierdzania również wielokrotnie w Polsce, niestety, z powodu zbyt mało precyzyjnych przepisów – w praktyce często nie przestrzega się jej.
Kluczowym celem stosowania zabezpieczeń przeciwpożarowych jest uzyskanie poziomu bezpieczeństwa budynku odpowiadającego poziomowi wymaganemu przez lokalne przepisy nakazowe. W Polsce potrzeba wyznaczania w projektowanych budynkach przewidywanego czasu ewakuacji ludzi oraz warunków rozwoju pożaru i jego parametrów na drogach ewakuacyjnych wynika z zapisu § 270 ust. 1 rozporządzenia.
Za parametry krytyczne bezpieczeństwa życia ludzi i warunków ich ewakuacji na drogach ewakuacyjnych, zgodnie z rozporządzeniem dotyczącym warunków technicznych dla stacji metra (traktowanym w omawianym zakresie obecnie jako wymaganie obowiązujące we wszystkich obiektach budowlanych), przyjmuje się zadymienie:
- na wysokości mniejszej lub równej 1,8 m od posadzki,
- ograniczające widzialność krawędzi elementów budynku i znaków ewakuacyjnych luminescencyjnych nie więcej niż do 10 m,
- temperaturę powietrza na wysokości mniejszej lub równiej 1,8 m od posadzki, nieprzekraczającą 600°C, a w warstwie podsufitowej na wysokości powyżej 2,5 m od posadzki –200°C.
Zasadnicze znaczenie ma zapewnienie odpowiedniej liczby i rozmieszczenie wyjść ewakuacyjnych w przestrzeni garażu, które będą miały wpływ na czas przejścia, obliczany jako iloraz długości drogi od najdalszego miejsca w garażu do wyjścia ewakuacyjnego i średniej prędkości poruszania się osób.
Na wymagany czas bezpiecznej ewakuacji, liczony od początku powstania pożaru do momentu, w którym założona liczba osób zdoła się ewakuować w bezpieczne miejsce, poza czasem przemieszczania ludzi, składa się także:
- czas detekcji pożaru,
- czas alarmowania,
- czas do rozpoczęcia ewakuacji, czyli przedział czasu od momentu, w którym zostało przekazane ostrzeżenie o zagrożeniu, do momentu, w którym pierwsza i ostatnia osoba przebywające w obiekcie rozpoczną ewakuację.
Przy projektowaniu konieczne jest zapewnienie wczesnego ostrzegania o pożarze, aby umożliwić pełną ewakuację ze strefy zagrożenia, zanim warunki staną się nieakceptowalne. Czas od rozpoczęcia pożaru do jego wykrycia uwarunkowany jest przyjętym systemem detekcji pożaru, a właściwy dobór i rozmieszczenie czujek pożarowych znacząco wpływa na jego skrócenie.
