Cechownia kopalni Saturn w Czeladzi nie jest już ruiną, a perłą architektury postindustrialnej. Zobacz metamorfozę zabytku
Autor: UM Czeladź
Odnowiony budynek Cechowni w Czeladzi, podświetlony nocą, wygląda spektakularnie
Jeszcze niedawno zabytkowa cechownia w Czeladzi była straszącą ruiną. Dzisiaj, po rewitalizacji, to perła architektury postindustrialnej. Zobacz, jak zmieniła się Cechownia KWK Saturn, która powstała na początku XX wieku. W cyklu „Metamorfozy na Plus” prezentujemy tę przemianę na zdjęciach.
Spis treści
- W kopalni Saturn pracowały całe pokolenia mieszkańców Zagłębia
- Miasto wykupiło tereny po dawnej kopalni Saturn
- Perły górniczej architektury w Czeladzi odnawiane jedna po drugiej
- Dawna cechownia kopalni Saturn w Czeladzi dostała drugą szansę
- Zachowano w całości główny budynek Cechowni, ale...
- W zabytkowym budynku – nowoczesna Mediateka
- Odrestaurowanie zabytków górnictwa w Zagłębiu sporo kosztuje
- Cechownia wyróżniona w konkursie Modernizacja Roku
- Inne „Metamorfozy na Plus”. Zobacz najbardziej spektakularne przemiany!
W kopalni Saturn pracowały całe pokolenia mieszkańców Zagłębia
Kopalnia Węgla Kamiennego Saturn w Czeladzi to obiekt dobrze znany mieszkańcom. Pracowały w nim całe pokolenia Zagłębiaków. Zakład powstał w latach 1883-1886. Po upadku komuny, jak wiele innych, został postawiony w stan upadłości. Ostatecznie KWK Saturn w Czeladzi została zamknięta w 1996 roku. Po kopalni pozostały gigantyczne obiekty przemysłowe, które na przestrzeni lat zostały praktycznie doprowadzone do ruiny. Były rozkradane przez złomiarzy i penetrowane przez miłośników mocnych wrażeń. Ściany z czerwonej cegły pokrywały mało estetyczne graffiti.
Można było sądzić, że pamiątki po dawnym górniczym mieście nikogo już nie obchodzą. W Czeladzi jednak, konsekwentnie od wielu lat, władze miasta starają się, by górnicza przeszłość nie zniknęła z przestrzeni miasta. Nie wyburzono kopalnianych obiektów i nie zbudowano tam kolejnego nowego osiedla…
Miasto wykupiło tereny po dawnej kopalni Saturn
Miasto konsekwentnie przejmowało tereny górnicze od Spółki Restrukturyzacji Kopalń. Dopiero, gdy stało się ich właścicielem, mogło inwestować w tym miejscu. Jak podkreśla Zbigniew Szaleniec, burmistrz Czeladzi, rewitalizacja terenów poprzemysłowych w tym mieście to konsekwencja podjętych w 1996 roku decyzji. Wtedy bowiem ówczesne władze miasta postanowiły wykupić całą powierzchnię likwidowanej stuletniej kopalni Saturn. Częściowo po to, by zachować dla potomnych pamięć o górniczej przeszłości, ale także dlatego, aby zabudowania kopalniane zaprojektowane przez znanego w Polsce przed 100 laty projektanta – Józefa Pius-Dziekońskiego dalej zdobiły Czeladź.
W cyklu „Metamorfozy na Plus” prezentujemy przedsięwzięcia, dzięki którym zapomniane historyczne obiekty i wnętrza otrzymują drugie życie za sprawą pasjonatów, racjonalnych biznesmenów, rzetelnych samorządowców, czy wreszcie – niespokojnych dusz... Wszyscy oni ożywiają dzięki swoim wizjom dorobek umysłów i rąk pokoleń architektów, inwestorów i budowniczych, którzy na placu budowy zostawili przed laty nadzieję, że ich dzieło ucieszy w odległej przyszłości jeszcze niejedno oko...
Perły górniczej architektury w Czeladzi odnawiane jedna po drugiej
Własnymi siłami miasto wyremontowało budynek willi przedwojennego dyrektora kopalni, gdzie znajduje się od kilkunastu lat siedziba miejskiego Muzeum.
Niestety, pozostałe obiekty, ze względu na brak pieniędzy, przez wiele lat niszczały. Dopiero od 2012 roku, dzięki funduszom Unii Europejskiej Czeladź remontuje praktycznie obiekt po obiekcie. To warte podkreślenia, bo Czeladź jest praktycznie jedynym miastem w Zagłębiu, które zadbało o rewitalizację pogórniczych obiektów i dało im drugie życie.
Pierwszym obiektem zrewitalizowanym była kopalniana elektrownia, w której zachowały się zabytkowe maszyny parowe. Obecnie w miejscu tym z wielkim powodzeniem od 10 lat funkcjonuje Galeria Sztuki Współczesnej „Elektrownia”. Cztery lata temu wyremontowaliśmy również mocno zrujnowaną zabytkową transformatorownię oraz Warsztaty Elektryczne, które znów służą naszym mieszkańcom (obecnie mieści się tam Centrum Usług Społecznościowych i Aktywności Lokalnej) – mówi Zbigniew Szaleniec, burmistrz Czeladzi.
- Dokładnie w 2016 roku oddano mieszkańcom pięknie odrestaurowaną elektrownię, z zachowanym parkiem maszynowym, wybudowaną w latach 1903–1908, gdzie dzisiaj znajduje się Galeria Elektrownia.
- Potem w 2019 roku, w wyremontowanych budynkach warsztatów elektrycznych i transformatorowni, uruchomiono Centrum Usług Społecznościowych i Aktywności Lokalnej „Saturn”.
Autor: UM Czeladź
Odnowiony budynek Cechowni w Czeladzi, podświetlony nocą, wygląda spektakularnie
Dawna cechownia kopalni Saturn w Czeladzi dostała drugą szansę
Następna w kolejce była Cechownia KWK Saturn. Zbudowano ją w latach 1907–1911. Obiekt stoi niedaleko ścisłego centrum miasta, niedaleko innych, odnowionych już kopalnianych obiektów. Zwracał uwagę, zarówno mieszkańców, jak i przyjezdnych. A do tego przypominał wszystkim o górniczej przeszłości tego regionu.
„To była ruina”, mówią zgodnie mieszkańcy, teraz dumni ze zrewitalizowanego budynku Cechowni. Wyremontowany i odnowiony budynek dawnej cechowni, łaźni, szatni i administracji kopalni Saturn – teraz Postindustrialne Centrum Dziedzictwa Górnictwa Węglowego w Zagłębiu – jest dziś powodem do dumy dla mieszkańców Czeladzi oraz regionu.
Polecamy również: Dawny PRL-owski hotel Orle Gniazdo w Beskidach zmienił się w Mercure Szczyrk Resort. Zobacz metamorfozę!
Zachowano w całości główny budynek Cechowni, ale...
W ramach rozpoczętej przed ponad dwoma laty inwestycji powstał imponujący obiekt o charakterze centrum kultury, gdzie znalazła się siedziba filii Miejskiej Biblioteki Publicznej, czyli nowoczesna Mediateka, muzeum poświęcone węglowej tradycji regionu wraz z salą konferencyjną oraz częścią gastronomiczną, działającą na potrzeby osób korzystających z infrastruktury kulturalnej.
Obiekt składa się z odnowionego budynku głównego cechowni oraz części przeznaczonej na bibliotekę. Budynek główny na planie prostokąta posiada dwa wejścia wysunięte na północ, także na planie prostokąta. Od południa, w tylnej części obiektu, znajduje się część biblioteczna. Bibliotekę zaprojektowano jako prostopadłościenną bryłę. Bryła budynku biblioteki została wizualnie zróżnicowana od historycznej formy budynku głównego. Wejście do Mediateki, jego bryła, kojarzy się z bryłą węgla.
Budynek zrewitalizowano zgodnie z archiwalną dokumentacją z 1911 roku. To dzięki niej mamy elementy takie jak czerwona cegła, dachówka pokrywająca ogromny dwuspadowy dach i wysoka wieża zegarowa. Na którą dziś można wejść, by stamtąd podziwiać panoramę miasta. To możliwe, bo zegar umieszczono na przezroczystym tle, na którym zaznaczono jedynie rzymskie symbole godzin. Wieżę pokrywa czterospadowy dach, także pokryty ceramiczną dachówką. By tam wejść, trzeba pokonać sto schodów. Nocą wieża jest zarówno z zewnątrz, jak i od wewnątrz podświetlona.
W zabytkowym budynku – nowoczesna Mediateka
Jak już wspomniano, w Cechowni mieści się nowoczesna Mediateka. Wejście do niej i jej pierwsza część mieści się w czarnej, przypominającej bryłę węgla dobudówce. Wewnątrz cechowni, na parterze, mieszczą się obecnie sale edukacyjna i ekspozycyjna, pomieszczenia biurowe i magazynowe. Na piętrze jest sala konferencyjna, której forma także przypomina bryłę węgla.
Odrestaurowanie zabytków górnictwa w Zagłębiu sporo kosztuje
Cechownia po rewitalizacji cieszy mieszkańców oraz sympatyków górniczej architektury. To wspaniały przykład zadbania o górnicze tradycje w Zagłębiu Dąbrowskim i architekturę industrialną w tym miejscu. Nie było to jednak łatwe i wymagało nie lada poświęceń od niezbyt dużego miasta, jakim jest Czeladź. Miasto liczy nieco ponad 30 tysięcy mieszkańców.
Wszystkie te działania rewitalizacyjne to dla naszego miasta ogromny wysiłek finansowy, ale warto go ponieść, by zachować pamięć o ponad 100-letniej historii zagłębiowskiego górnictwa węglowego, które podobnie jak na Śląsku wywarło ogromny wpływ na rozwój naszej aglomeracji śląsko-zagłębiowskiej. To także zachowanie pamięci o wielu pokoleniach naszych mieszkańców, którzy wykonywali ciężką i niebezpieczną pracę górnika dla dobra swoich rodzin, ale także naszej małej ojczyzny – argumentuje burmistrz zagłębiowskiego miasta.
Cechownia wyróżniona w konkursie Modernizacja Roku
Ale odnowiona perełka postindustrialna w Czeladzi nie powiedziała jeszcze ostatniego słowa. W budynku bowiem ma znaleźć swoją siedzibę wyczekiwana instytucja, muzeum...
– W tym obiekcie funkcjonuje już Mediateka, a mniej więcej za rok zostanie tam otwarte Muzeum Zagłębiowskiego Górnictwa Węglowego. Projekt nowoczesnej w swojej formie i bardzo ciekawej wystawy, jest już gotowy i wkrótce ogłaszać będziemy przetarg na wyłonienie firmy, która tę wystawę będzie przygotowywała – zapowiada dalsze działania burmistrz Szaleniec.
Jak podkreśla, w przeszłości do rąk prywatnej firmy trafił mieszczący się tuż obok zabytkowy budynek kopalnianej Straży Pożarnej, ale dzięki staraniom gminy udało się w tym roku go odkupić. Miasto zamierza również poddać go rewitalizacji – tak, by mógł służyć mieszkańcom.
Jak już wspomniano, rewitalizacja obiektów pokopalnianych w Czeladzi cieszy się uznaniem nie tylko mieszkańców, ale także fachowców na różnych konkursach architektonicznych. Transformatorownia i budynek Warsztatów Elektrycznych w ogólnopolskim Konkursie Modernizacja Roku w Warszawie, uzyskały tytuł Modernizacji Roku 2019, a Cechownia w tym samym konkursie otrzymała wyróżnienie.
Mamy też już projekt na zagospodarowanie kolejnego zrujnowanego obiektu... Warsztatów Mechanicznych dawnej Kopalni Saturn, w którym planujemy uruchomienie krytej pływalni – dodaje burmistrz Czeladzi.
Autor: Budimex
Planetarium w Chorzowie po modernizacji wygląda imponująco
Inne „Metamorfozy na Plus”. Zobacz najbardziej spektakularne przemiany!
W naszym cyklu „Metamorfozy na Plus” odwiedzamy miejsca, w których współcześni wizjonerzy i inwestorzy przywracają do świetności dorobek swoich poprzedników. Do tej pory zwróciliśmy uwagę na:
- Dom Izerski na Dolnym Śląsku Niezwykła metamorfoza domu przysłupowego przy granicy z Czechami
- Dom frankoński na Pogórzu Kaczawskim. Uratowany w ostatniej chwili. Wokół zawaliło się już wszystko
- Dom przysłupowy w Grabiszycach stał opuszczony przez kilka lat. Po wzorcowej renowacji znów tętni życiem
- Pałac Struga na Dolnym Śląsku. Remont odsłonił renesansowe skarby
- Młyn Maria na wrocławskim Nadodrzu. Otrzymał życie, którego tylko pozazdrościć
- Kamienica przy Pomorskiej we Wrocławiu. Metamorfoza przy użyciu skalpela?
- Puławska 51. Warszawa. Była pijalnia wód, warzywniak, piekarnia... Skończyło się na lodziarni
- Pałac w Mosznej. Droga od sanatorium dla nerwowo chorych do hotelu. Nadal dobrze działa na skołatane nerwy
- Tak zmieniła się Elektrownia Powiśle w Warszawie. Niegdyś zasilała Pałac Kultury, dziś przyciąga restauracjami i sklepami
- Zamek w Muszynie podniesiono z ruin po trzech stuleciach. Niezwykła metamorfoza zamku na górze Baszta
- Perła Żeliszowa z ruiny przemieniła się w ikonę Dolnego Śląska. Oto metamorfoza kościoła w Świątynię Sztuki i Światła
- Metamorfoza Cukrowni Żnin. W dawnych budynkach przemysłowych powstały hotel, restauracja, basen, sauny, kino
- Stara Drukarnia w Szczecinie – kiedy magia historii spotyka się ze współczesnością
- Fabryka Porcelany w Katowicach. Jak poprzemysłowa ruina stała się architektoniczną perłą
- Metamorfoza 120-letniej kamienicy w Bytomiu zaskakuje. Z budynku została tylko ściana frontowa
- Barceló Warsaw Powiśle. Część dawnej elektrowni przeobraziła się w nowoczesny hotel pełen pamiątek przeszłości
- Skarb ukryty pod tynkiem. Pocztowa 19 w Szczecinie – metamorfoza klimatycznego lokalu. Zobacz zdjęcia
- Dworzec w Wolsztynie przeszedł metamorfozę! Jak odmienili go poznańscy architekci?
- Metamorfoza oficyny dworskiej w Muzeum Jana Kochanowskiego w Czarnolesie. Zmieniła się nie do poznania!
- Willa Lentza w Szczecinie. Od przepychu po miejsce twórczej pracy i sentymentalnych wspomnień szczecinian
- 200-letni dom podcieniowy na Żuławach odzyskał blask po... rozbiórce i odbudowie
- Obserwatorium Astronomiczne w Tymcach i jego przemiana. Ze starej wieży ciśnień powstała perełka Podkarpacia
