Centralny Port Komunikacyjny – co to jest i czy powstanie? Co dalej z CPK i siecią Kolei Dużych Prędkości?

Zobacz galerię 13 zdjęć

Autor: materiały prasowe CPK

W ramach inwestycji powstanie lotnisko z dwoma drogami startowymi, terminalem i infrastrukturą wspierającą.

Centralny Port Komunikacyjny w Baranowie miał łączyć w sobie nowe lotnisko i sieć Kolei Dużych Prędkości. Teraz o losach inwestycji ma zdecydować audyt. CPK najprawdopodobniej nie powstanie w zakładanym wcześniej kształcie – już wiadomo, że planowane linie kolejowe zostaną wytyczone na nowo. Co dalej z CPK?

Spis treści

1. Czy Centralny Port Komunikacyjny powstanie? Co dalej z CPK?
2. Centralny Port Komunikacyjny – co to za inwestycja?
3. Czy budowa CPK oznacza zamknięcie Lotniska Chopina w Warszawie?
4. Terminal CPK projektuje Foster + Partners i Kuryłowicz & Associates
5. Centralny Port Komunikacyjny – lokalizacja, MAPA
6. Czy i kiedy ruszy budowa Centralnego Portu Komunikacyjnego w Baranowie?
7. Koszt budowy Centralnego Portu Komunikacyjnego
8. Kiedy koniec budowy CPK?
9. Budowa linii kolejowych do Centralnego Portu Komunikacyjnego
10. Powstanie Kolej Dużych Prędkości Warszawa – Łódź
11. CPK – wizualizacja. Tak będzie wyglądać Centralny Port Komunikacyjny
12. Koncepcje architektoniczne Centralnego Portu Komunikacyjnego. Tak mógł wyglądać CPK
13. Centralny Port Komunikacyjny – umowa z Dar Al-Handasah Consultants
14. Czy budowa Centralnego Portu Komunikacyjnego ma sens?

Czy Centralny Port Komunikacyjny powstanie? Co dalej z CPK?

Aktualnie inwestycja znana jako Centralny Port Komunikacyjny trwa nadal, ale nie wiadomo, czy docelowo inwestycja będzie realizowana w pełnym zakresie. Inwestycja jest póki co kontynuowana zgodnie z wcześniejszymi ustaleniami. Podczas expose w grudniu 2023 r. Donald Tusk ogłosił, że decyzja w sprawie przyszłości CPK zostanie podjęta w sposób transparentny, w oparciu o opinie bezstronnych ekspertów. Ostatecznie zaplanowano dwa audyty, które zdecydują o losach CPK: wewnętrzny, który już się zakończył (trwa analiza wyników) oraz zewnętrzny, który dopiero się rozpocznie i ostatecznie potrwa dłużej, niż zapowiadano.

Obecnie nie wiadomo, co dalej z lotniskową częścią inwestycji. Jeśli chodzi o sieć Kolei Dużych Prędkości, to już wiadomo, że na pewno powstanie kolejowy „igrek” między Łodzią, Poznaniem, Wrocławiem i Warszawą, natomiast reszta planowanych linii kolejowych zostanie zaprojektowana od nowa. Jak podaje money.pl, rząd zrezygnował bowiem z przyjętego wcześniej modelu „szprych” rozchodzących się promieniście od CPK.

Centralny Port Komunikacyjny – co to za inwestycja?

Centralny Port Komunikacyjny ma być nowym portem lotniczym, położonym pomiędzy Warszawą a Łodzią, m.in. na terenie gminy Baranów. Według założeń będzie to centralne lotnisko dla Polski, które przejmie m.in. większość ruchu z warszawskiego lotniska Chopina. Oprócz lotniska powstanie także węzeł kolejowy, a także umożliwiająca dojazd infrastruktura drogowa. Obecnie trwają prace przygotowawcze i pierwsze prace budowlane. Otwarcie Centralnego Portu Komunikacyjnego zapowiadano na 2028 r., jednak pełnomocnik rządu ds. CPK Maciej Lasek wprost przyznaje, że to data nierealna. Nowego terminu jak dotąd nie podano.

Pierwotny plan zakładał, że port lotniczy na pierwszym etapie będzie obsługiwał 40 mln pasażerów rocznie oraz ruch towarowy. Przewidziano możliwość stopniowej rozbudowy CPK w razie zapotrzebowania na obsługę większych potoków pasażerskich. Jednocześnie z CPK miały powstać inwestycje towarzyszące, w tym tzw. airport city, czyli zespół budynków usługowych, parkingów itp. powiązanych z obsługą CPK. Zakładano także budowę blisko 2000 km Kolei Dużych Prędkości (KDP) – nowych linii kolejowych łączących CPK z największymi miastami Polski, umożliwiających szybkie podróże. Te kolejowe „szprychy” jednak nie powstaną i cała sieć KDP zaplanowana zostanie od nowa.

W lutym 2024 r. sondaż przeprowadzony przez „Rzeczpospolitą” wykazał, że blisko 60% Polaków jest na „tak” w kwestii budowy CPK, z czego 36% odpowiedziało „zdecydowanie tak”.

Czy budowa CPK oznacza zamknięcie Lotniska Chopina w Warszawie?

Jak informuje Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej, na ten moment nie podjęto decyzji w sprawie zamknięcia Lotniska Chopina w Warszawie po otwarciu CPK. Wiadomo jednak, że planowane jest przeniesienie do CPK całości ruchu komercyjnego z Lotniska Chopina, czyli wszystkie samoloty cywilne będą w przyszłości latać do CPK, a nie do obecnego portu lotniczego. Otwarte pozostaje pytanie, co z lotami wojskowymi.

W styczniu 2024 r. nowy pełnomocnik rządu ds. CPK Maciej Lasek zapowiedział, że rząd będzie szukał sposobu na zwiększenie przepustowości istniejących mazowieckich portów lotniczych i innych lotnisk regionalnych w Polsce. Już teraz wdrażane są plany, które poprawią przepustowość na Lotnisku Chopina, co sugeruje, że nie jest planowane zamknięcie w najbliższym czasie.

Terminal CPK projektuje Foster + Partners i Kuryłowicz & Associates

Konsorcjum Foster + Partners i Buro Happold złożyło najkorzystniejszą ofertę w postępowaniu na wybór generalnego projektanta Centralnego Portu Komunikacyjnego. Polskim partnerem brytyjskiego biura jest warszawska pracownia Kuryłowicz & Associates. Zadaniem tzw. master architekta jest m.in. zaprojektowanie budynku terminalu pasażerskiego i ewentualnych terminali satelitarnych, węzła przesiadkowego dla transportu publicznego, dworca kolejowego i zagospodarowania całego obszaru, a także pełnienie nadzoru nad projektem, włącznie z nadzorem autorskim.

Komisja oceniająca brała pod uwagę przede wszystkim kryteria jakościowe (65%), reszta to koszt przygotowania dokumentacji (35%). Studio Foster + Partners zadeklarowało, że opracuje ją za 856 mln zł. Etap projektowania zająć ma ok. dwóch i pół roku. Jak poinformował rzecznik CPK Konrad Majszyk, wstępną koncepcję zaprezentowano w połowie 2023 roku.

• Zobacz galerię: CPK – wizualizacja. Zobacz, jak będzie wyglądał Centralny Port Komunikacyjny w Baranowie

Jak podał w rozmowie z portalem Nasze Miasto Krzysztof Górnicki, Senior Partner w pracowni Foster + Partners, nad projektem pracuje ponad 300 osób po stronie zwycięskiego konsorcjum. Do zaprojektowania są:

• terminal pasażerski o powierzchni 400 tys. m²,
• dworzec kolejowy o powierzchni 65 tys. m²,
• dworzec autobusowy o powierzchni ponad 15 tys. m².

Promienisty układ terminala ma jak najbardziej skrócić odległości, jakie będą musieli pokonywać pasażerowie. Strefa non-Schengen znajdzie się na dolnym poziomie CPK, zaś strefa Schengen na górnym. Dworzec kolejowy będzie tuż obok terminala lotniczego. W przestrzeni pomiędzy tymi obiektami powstanie rozbudowana, swobodnie dostępna strefa sklepowo-gastronomiczna. Z uwagi na stosunkowo nieduże rozmiary lotniska nie planuje się kolejki przewożącej pasażerów pomiędzy terminalami.

Przypomnijmy, że do przetargu na projekt terminala pasażerskiego i dworca kolejowego wraz z węzłem przesiadkowym Centralnego Portu Komunikacyjnego zaproszono 5 znanych, międzynarodowych biur projektowych. Foster+Partners oraz Zaha Hadid z Wielkiej Brytanii. Oprócz nich do rywalizacji stanęły amerykańska pracownia Kohn Pedersen Fox, pracownia Vidal y Asociados Estudio de Arquitectura z Hiszpanii oraz Dar Al-Handasah i Perkins and Will, czyli konsorcjum amerykańsko-libańskie.

Centralny Port Komunikacyjny – lokalizacja, MAPA

Centralny Port Komunikacyjny ma powstać 37 kilometrów na zachód od Warszawy. Sama część lotniskowa zajmie obszar ok. 3000 ha na terenie gmin Baranów, Teresin i Wiskitki. Budowa CPK będzie się wiązała z koniecznością wyburzenia wielu wsi na tym obszarze oraz w sąsiadujących gminach, gdzie znajdą się nowe drogi, linie kolejowe itp. Z tego powodu inwestycja wzbudziła silne lokalne protesty.

Wariant inwestorski przedsięwzięcia znajduje się na terenie 9 gmin: Baranów, Grodzisk Mazowiecki i Jaktorów (pow. grodziski), Nowa Sucha i Teresin (pow. sochaczewski), Błonie (pow. warszawski zachodni) oraz Radziejowice, Wiskitki i Żyrardów (pow. żyrardowski), z czego w minimalnym zakresie dla Błonia (łącznica węzła kolejowego), Nowej Suchej (przełożenie linii wysokiego napięcia), Radziejowic (łącznica węzła kolejowego i bocznica kolejowa) i Żyrardowa (łącznica węzła kolejowego) – podaje strona CPK.

O wyborze tej lokalizacji zdecydowała nie tylko bliskość stolicy, ale także możliwość zabezpieczenia odpowiedniej wielkości terenu. Ówczesny prezes CPK, Mikolaj Wild podał, że podjęcie decyzji o preferowanej lokalizacji CPK nie było łatwe, a ostateczne decyzje zostały podjęte tak, aby w jak najmniejszym stopniu ingerować w życie mieszkańców. Mimo to decyzja spotkała się z licznymi protestami.

Czy i kiedy ruszy budowa Centralnego Portu Komunikacyjnego w Baranowie?

Na terenie przyszłego portu lotniczego trwają już prace przygotowawcze, w tym rozbiórki i odwierty geologiczne. W czerwcu 2023 dla lotniska i węzła kolejowego została wydana decyzja środowiskowa, czyli dokument umożliwiający ubieganie się o pozwolenie na budowę.

Obecnie budowa lotniska w zakładanym wcześniej kształcie jest niepewna z uwagi na zmianę rządu. Wcześniejsze partie opozycyjne, które obecnie tworzą rząd (Koalicja Obywatelska, Lewica, Trzecia Droga) od początku były krytyczne wobec projektu CPK i zapowiadały jego audyt, ograniczenie, a może nawet wstrzymanie. 18 października 2023 r. przedstawiciele gmin, na terenie których ma powstać CPK, skierowali oficjalny apel do Ministerstwa Infrastruktury o wstrzymanie wszelkich prac nad lotniskiem. W grudniu 2023 r. Donald Tusk zapowiedział, że decyzja o przyszłości CPK zapadnie w oparciu o opinie bezstronnych ekspertów. Pojawiły się też pierwsze konkrety: inwestycja zostanie poddana dwóm audytom, które zadecydują o jej losach. Jeden z tych audytów już się zakończył, drugi – jeszcze nie rozpoczął.

Już wiadomo, że na pewno powstanie szybkie połączenie kolejowe między Warszawą, Wrocławiem, Poznaniem i Łodzią (tzw. Y). W styczniu 2024 r. wydano pozwolenie na budowę dla tunelu Kolei Dużych Prędkości pod centrum Łodzi. Wydrążony tarczami TBM tunel będzie kluczowym elementem kolejowej linii „Y”. Budową tunelu zajmie się firma Budimex, gdy zakończy się trwające obecnie wzmacnianie fundamentów Łódzkiego Domu Kultury.

Dotychczas spółka zarządzająca inwestycją ogłosiła m.in. następujące kluczowe postępowania przetargowe na prace projektowe i usługi związane z projektowaniem:

• na Generalnego Projektanta Architektury (MA – Master Architekt), w którym za najkorzystniejszą uznana została oferta Foster + Partners i Buro Happold;
• Generalnego Projektanta Inżynierii Lądowej (MCE – Master Civil Engineer) – zwyciężyła firma Dar Al-Handasah Consultants;
• Projektanta Integracji Systemów Lotniskowych (ASID – Airport System Infrastructure Designer) – wygrana przypadła firmie IDOM,
• przygotowanie dokumentacji projektowej dla Obiektów Wspierających Lotnisko (SIE – Support Infrastructure Engineer) – umowy z 15 firmami i konsorcjami podpisano w lutym 2023.

Przypomnijmy, że 21 czerwca 2018 weszła w życie specjalna ustawa o Centralnym Porcie Komunikacyjnym, która ma ułatwić jego budowę. Ustawa ta określa zasady i warunki przygotowania, finansowania i realizacji Centralnego Portu Komunikacyjnego oraz infrastruktury towarzyszącej, w tym zasad i warunków rezerwacji terenu, wydania decyzji lokalizacyjnej oraz nabywania nieruchomości w drodze dobrowolnych negocjacji.

Koszt budowy Centralnego Portu Komunikacyjnego

Koszty związane z realizacją inwestycji szacowane są na poziomie do 35 mld zł, w tym 16-19 mld zł na realizację części lotniskowej, 8-9 mld zł kolejowej i 7 mld zł drogowej. W 2023 r. podano, że pierwszy etap budowy powinien kosztować do 8,1 mld euro.

Kiedy koniec budowy CPK?

Zakończenie budowy Centralnego Portu Komunikacyjnego planowano pierwotnie w 2027 r. Z kolei rok później, w 2028 r., miało nastąpić oficjalne otwarcie obiektu dla pasażerów. Obecnie jednak termin ten określany jest jako „nierealistyczny”, a zatem nie wiadomo, kiedy skorzystamy z nowego portu lotniczego.

Budowa linii kolejowych do Centralnego Portu Komunikacyjnego

W ramach budowy CPK do 2034 r. miały powstać także linie kolejowe do nowego lotniska. Łączna długość nowych linii kolejowych do obsługi CPK miała wynieść 1981 km. Zaprojektowano 12 linii, w tym 10 kolejowych „szprych” prowadzących do CPK i Warszawy z różnych części Polski. W kwietniu 2024 r. rząd ogłosił rezygnację z dotychczasowego planu budowy kolejowych „szprych”. Sieć kolejowa ma zostać zaprojektowana od nowa, już bez wymogu zbiegania się wszystkich linii w CPK.

Na razie pewna jest jedynie budowa kolejowego „igreka” między Warszawą, Wrocławiem, Poznaniem i Łodzią. Kolejne planowane trasy nie zostały jeszcze ogłoszone.

Poniżej nieaktualny już podział inwestycji na „szprychy”, które miały powstać w ramach programu budowy Centralnego Portu Komunikacyjnego:

• Szprycha nr 1 (Pomorze, Kujawy):< CPK – Płock – Włocławek – Grudziądz – Tczew –Trójmiasto (CMK Północ) – Lębork – Słupsk < Włocławek – Toruń – Bydgoszcz – Piła – Szczecinek – Białogard – Kołobrzeg

• Szprycha nr 2 (Warmia):< CPK – Warszawa – Nasielsk – Ciechanów – Działdowo – Olsztyn

• Szprycha nr 3 (Podlaskie, Mazury):< CPK – Warszawa – Zielonka – Tłuszcz – Czyżew – Białystok – Kuźnica – granica państwa Białystok – Ełk – Suwałki – Trakiszki – granica państwa< Tłuszcz – Ostrołęka – Łomża – Pisz – Orzysz – Giżycko

• Szprycha nr 4 (Siedlce, Biała Podlaska, Terespol):< CPK – Warszawa – Siedlce – Łuków – Biała Podlaska – Terespol – granica państwa

• Szprycha nr 5 (Lubelskie):< CPK – Warszawa – Otwock – Lublin – Trawniki – Chełm< Trawniki – Krasnystaw –– Zamość – Tomaszów Lubelski – Bełżec – granica państwa

• Szprycha nr 6 (Radom, Podkarpackie):< CPK – Grójec – Warka – Radom – Iłża – Ostrowiec Świętokrzyski – Stalowa Wola – Łętownia –Rzeszów – Sanok< Rzeszów – Jasło – Krosno;

• Szprycha nr 7 (Kielce i Tarnów):< CPK – CMK – Węzeł Małopolsko-Śląski (WMŚ) – Kraków – Podłęże – Nowy Sącz/Chabówka; WMŚ – Czechowicz-Dziedzice – Jastrzębie Zdrój – granica państwa< WMŚ – Katowice< CMK – Opoczno – Końskie –Kielce – Busko Zdrój – Tarnów – Nowy Sącz – Muszyna

• Szprycha nr 8 (Częstochowa, Opolszczyzna):< CPK – Skierniewice – Częstochowa – Opole – Nysa – Kłodzko

• Szprycha nr 9 (Wielkopolskie, Lubuskie, Zachodniopomorskie):< CPK – Łódź – Sieradz – Wieruszów – Wrocław – Świdnica – Wałbrzych – Lubawka – granica państwa< Sieradz – Kalisz – Poznań – Szczecin – Szczecin Goleniów< Kalisz – Ostrów Wlkp. – Leszno – Głogów – Zielona Góra; Poznań – Zbąszynek – Gorzów Wielkopolski;

• Szprycha 10 (Kutno, Konin, Poznań):< CPK – Warszawa – Sochaczew – Kutno – Konin – Swarzędz – Poznań.

Powstanie Kolej Dużych Prędkości Warszawa – Łódź

Odcinek kolejowy między Warszawą a Łodzią jest już na zaawansowanym etapie przygotowań. Będzie on pierwszym elementem nowej sieci kolejowej, a zarazem pierwszym fragmentem Kolei Dużych Prędkości w Polsce.

Gotowy jest już projekt tej linii kolejowej, przygotowany (w trzech częściach) przez konsorcjum Biura Projektów „Metroprojekt” wraz z Sud Architekt Polska, konsorcjum firm Egis Poland, Egis Rail i Jaf-Geotechnika oraz przez Biuro Projektów Komunikacyjnych w Poznaniu wraz z Biurem Projektów Kolejowych i Usług Inwestycyjnych oraz firmą FONON. W grudniu 2023 r. spółka CPK uzyskała decyzję środowiskową dla odcinka między CPK a Warszawą, czyli jest o krok bliżej do uzyskania pozwolenia na budowę i rozpoczęcia prac. Odcinek ten ma stać się przejezdny w momencie uruchomienia pierwszej części lotniska.

Na pierwszym etapie pociągi jadące tą trasą będą w stanie osiągać prędkość 250 km/h (prędkość eksploatacyjna), a docelowo nawet 350 km/h (prędkość projektowa). W rezultacie podróż między Warszawą a Łodzią skróci się do zaledwie 45 minut.

– Jednocześnie w RDOŚ w Łodzi toczy się zaawansowana procedura uzyskiwania wniosku o decyzję środowiskową dla odcinka węzeł CPK – Łódź (od drogi krajowej nr 50 po zachodniej stronie projektowanego lotniska do Łodzi Fabrycznej) – informuje Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej. – To nie koniec dobrych kolejowych wiadomości: gotowy jest wyczekiwany przetarg na budowę tunelu dalekobieżnego w Łodzi. W przypadku łódzkiego tunelu toczą się już prace. Po pierwsze, od września trwa palowanie w ramach wzmacniania fundamentów Łódzkiego Domu Kultury (ŁDK) – w sąsiedztwie dworca Łódź Fabryczna.

CPK – wizualizacja. Tak będzie wyglądać Centralny Port Komunikacyjny

Wiemy już, jak będzie się prezentować CPK. Wizualizacja została zaprezentowana przez Spółkę Centralny Port Komunikacyjny. Powstała ona na bazie zwycięskiego projektu pracowni Foster + Partners oraz Kuryłowicz & Associates. Wygląd lotniska można zobaczyć, klikając w poniższą galerię.

Zobacz galerię 13 zdjęć

Autor: materiały prasowe CPK

W ramach inwestycji powstanie lotnisko z dwoma drogami startowymi, terminalem i infrastrukturą wspierającą.

Koncepcje architektoniczne Centralnego Portu Komunikacyjnego. Tak mógł wyglądać CPK

Poniżej prezentujemy różne pomysły na wygląd CPK, jakie rozważano przed wyborem ostatecznego projektu. Powstały one w ramach warsztatów architektonicznych zorganizowanych w Warszawie przez Spółkę Centralny Port Komunikacyjny oraz Ambasadę Wielkiej Brytanii. Koncepcje, jakie zaproponowali architekci miały być inspiracją do przygotowania planu CPK. W polsko-brytyjskich warsztatach brały udział pracownie: Chapman Taylor, Zaha Hadid Architects, Gimshaw, Benoy i Pascall+Watson, Foster+Partners.

Centralny Port Komunikacyjny – umowa z Dar Al-Handasah Consultants

Pod koniec października 2022 podpisano umowę z firmą Dar Al-Handasah Consultants. Została ona wybrana na generalnego projektanta inżynierii lądowej (MCE – Master Civil Engineer).

Do zadań spółki Dar Al-Handasah będzie należało wykonanie dla CPK wielobranżowej dokumentacji projektowej infrastruktury technicznej, w tym m.in. dróg startowych i kołowania, płyt postojowych, systemów lotniskowych oraz sieci i przyłączy wraz z obiektami inżynieryjnymi. Dar będzie odpowiadał też za pozyskanie w imieniu CPK niezbędnych zgód projektowych, pełnienie nadzoru autorskiego.

Dar jest członkiem założycielem Dar Group, która była odpowiedzialna za realizację projektów m.in. w takich portach lotniczych, jak inteligentny Międzynarodowy port lotniczy w Dubaju, jedno z najbardziej obciążonych lotnisk na świecie czy lotnisko Hamad International Airport w Katarze, uznane za najlepszy port lotniczy na świecie.

Czy budowa Centralnego Portu Komunikacyjnego ma sens?

Polska ma wszelkie zalety centrum komunikacyjnego dla Europy Środkowo-Wschodniej – przekonywał w momencie rozpoczynania inwestycji Mikołaj Wild. Tak gigantyczna inwestycja wzbudza jednak wiele kontrowersji i protestów. Chodzi nie tylko o źródło jej finansowania. Wiceprezes Zespołu Doradców Gospodarczych TOR Adrian Furgalski zwrócił uwagę w rozmowie z Super Expressem, że ta inwestycja nie ma ekonomicznego uzasadnienia. Po pierwsze, oznacza ogromne problemy dla istniejących już lotnisk, m.in. Okęcia, a także w Łodzi, Radomiu czy Poznaniu. Po drugie, pod Berlinem powstaje już ogromny port lotniczy, z którym nasz Centralny Port Komunikacyjny prawdopodobnie przegra konkurencję.

Decyzji rządu w sprawie budowy Centralnego Portu Komunikacyjnego bronią władze stołecznego portu imienia Fryderyka Chopina oraz Polskie Linie Lotnicze LOT. Chodzi o to, że przepustowość Okęcia już niedługo zostanie całkowicie wyczerpana. Prezes LOT Rafał Milczarski wielokrotnie argumentował, że nowy port umożliwi dynamiczny rozwój LOT-u, a brak tej inwestycji nie pozwoli na rozbudowywanie siatki połączeń.

Rząd Prawa i Sprawiedliwości przekonywał w poprzednich latach, że położenie geograficzne Polski sprzyja inwestycji. Nasz kraj jest usytuowany na przecięciu tras między najważniejszymi metropoliami takimi, jak Los Angeles –Tel Awiw, Wiedeń – Tokio, Szanghaj – Paryż czy Nowy Jork – Teheran. Centralny Port Komunikacyjny dzięki swojemu położeniu będzie mógł oferować wygodne połączenia na Daleki Wschód i do Ameryki Północnej.

Z powadzonych badań wynika, że Polacy latają czterokrotnie mniej niż wynosi średnia europejska w „starej UE” i o jedną czwartą mniej niż mieszkańcy innych krajów Europy Środkowo-Wschodniej. Jednak, według prognoz Urzędu Lotnictwa Cywilnego, liczba pasażerów na polskich lotniskach w 2035 r. może wynieść nawet 94 mln osób.

Marzena Sarniewicz, Wydawca online/Redaktor

Przemysław Zańko-Gulczyński, Wydawca Online