Ustawa o sygnalistach 23 maja przyjęta przez Sejm
Ustawa o sygnalistach przyjęta. Sejm 23 maja 2024 uchwalił ustawę o ochronie sygnalistów, czyli osób zgłaszających naruszenie prawa niezależnie od podstawy i formy świadczenia pracy lub pełnienia służby - czytamy na stronie Ministerstwa Pracy Rodziny i Polityki Społecznej. Ustawą zajmie się teraz Senat.
Spis treści
- Kim jest sygnalista?
- Kto może zostać sygnalistą?
- Na czym polega ochrona sygnalistów?
- Ustawa o sygnalistach - obowiązek pracodawców
- Ustawa o sygnalistach - zakres zgłaszanych naruszeń
"Widzimy konieczność wprowadzenia tej ustawy nie tylko dlatego, że powinna być wprowadzona ponad dwa lata temu jako realizacja unijnej dyrektywy. Wprowadzamy ją nie tylko dlatego, że dotychczasowy brak tej ustawy kosztuje polskiego podatnika 7 mln euro ryczałtu i 40 tys. dziennie dodatkowych kar. Wprowadzamy tę ustawę przede wszystkim dlatego, że jest potrzebna, żeby budować ochronę tych obywateli, którzy znajdują w sobie odwagę działać na rzecz dobra wspólnego" – mówiła podczas sejmowej debaty ministra rodziny, pracy i polityki społecznej Agnieszka Dziemianowicz-Bąk.
Kim jest sygnalista?
Zgodnie z etymologią słowa sygnalista, to inaczej demaskator nagłaśniający działalność według niego nielegalną czy nieuczciwą. W ujęciu ustawy, sygnalista to osoba zgłaszająca działania niezgodne z prawem w firmach i instytucjach publicznych. Nietrudno zauważyć, że potocznie sygnalista będzie utożsamiany z donosicielem, którego wydźwięk jest pejoratywny. Ale to też tłumaczy, dlaczego sygnalista ma (musi) otrzymać ochronę prawną. To dla sygnalisty bodziec do zgłaszania naruszeń prawa i poczucie bezpieczeństwa, że jest chroniony przed odwetowymi działaniami pracodawcy czy współpracowników.
Kto może zostać sygnalistą?
Sygnalistą może zostać zarówno pracownik – niezależnie od podstawy i formy świadczenia pracy, jak i były pracownik, funkcjonariusz, żołnierz zawodowy, zleceniobiorca, stażysta czy wolontariusz.
Na czym polega ochrona sygnalistów?
Nowe przepisy zakładają, że sygnalista, który doświadczył działań odwetowych, będzie mógł wystąpić o zadośćuczynienie lub odszkodowanie. Instytucją odpowiedzialną za udzielanie wsparcia sygnalistom będzie Rzecznik Praw Obywatelskich.
Ustawa o sygnalistach - obowiązek pracodawców
Po wejściu w życie ustawy pracodawca będzie miał obowiązek opracowania procedury zgłoszeń wewnętrznych określających zasady przyjmowania takich zgłoszeń. Będzie musiał także stworzyć kanały ich przyjmowania.
Nowe rozwiązania mają wejść w życie po trzech miesiącach od ogłoszenia w Dzienniku Ustaw. Przepisy o zgłoszeniach zewnętrznych zaczną obowiązywać po sześciu miesiącach od ich ogłoszenia.
Projekt ustawy o sygnalistach ma na celu zastosowanie dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) w sprawie ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa Unii. Termin na wdrożenie nowych przepisów minął 17 grudnia 2021. W praktyce wiele państw członkowskich, podobnie jak Polska, nie dotrzymało tego termonu.
Pierwszym krajem, który przyjął odpowiednie rozwiązania była Dania, która wywiązała się z tego już w połowie 2021. Następne to m.in.: Szwecja, Portugalia, Malta, Cypr, Litwa oraz Łotwa, Francja, teraz Polska.
Ustawa o sygnalistach - zakres zgłaszanych naruszeń
Ograniczeniem dla potencjalnych sygnalistów jest zakres naruszeń. Mogą one dotyczyć bowiem tylko naruszeń prawa unijnego i prawa polskiego w dziedzinach:
- zamówień publicznych (z wyłączeniem zamówień dotyczących obronności i bezpieczeństwa państwa),
- usługi i produkty rynków finansowych,
- zapobiegania praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu,
- bezpieczeństwa produktów,
- bezpieczeństwa transportu,
- ochrony środowiska,
- ochrony radiologicznej i bezpieczeństwa jądrowego,
- bezpieczeństwa żywności i pasz,
- zdrowia i dobrostanu zwierząt,
- zdrowia publicznego,
- ochrony konsumentów,
- ochrony prywatności i danych osobowych,
- bezpieczeństwa sieci i systemów teleinformatycznych.
