Teraz będzie można łatwo zastrzec swój numer PESEL. Ma to utrudnić kradzież tożsamości
Pomysł, by umożliwić obywatelom zastrzeganie swojego numeru PESEL, to efekt mnożących się kradzieży tożsamości. W czasach usług cyfrowych posiadanie cudzych danych osobowych, w tym zwłaszcza numeru PESEL, daje możliwość łatwego podszywania się pod inne osoby przede wszystkim w celu wyłudzania pieniędzy. Wkrótce to już będzie obowiązujące prawo.
Spis treści
- Kto zastrzeże swój PESEL i w jakim celu?
- Zastrzeganie numeru PESEL i cofanie zastrzeżenia
- Rejestr zastrzeżeń PESEL: jak działa?
- Nowa e-usługa: kontrola danych wykorzystywanych w rejestrze
Podpisana już przez prezydenta ustawa z dnia 7 lipca 2023 r. o zmianie niektórych ustaw w celu ograniczania niektórych skutków kradzieży tożsamości prawnie sankcjonuje możliwość zastrzegania numeru PESEL i reguluje zasady na jakich ma się to odbywać.
Kto zastrzeże swój PESEL i w jakim celu?
Numer PESEL jest kluczem dostępowym do danych osobowych, które ułatwiają oszustom zarówno kradzież pieniędzy z kont bankowych jak i wyłudzanie kredytów i pożyczek dostępnych online.
Zwłaszcza ta druga opcja jest szczególnie popularna od czasu, gdy banki i inne instytucje finansowe mocą dyrektywy PSD2 są zobligowane do stosowania uwierzytelniania dwuskładnikowego.
W tej sytuacji samo włamanie się na cudze konto często nie wystarczy, bo trzeba jeszcze dodatkowo autoryzować swoją tam obecność dodatkowym hasłem wysyłanym na e-maila, sms-em lub dostępnym na posiadanej przez właściciela konta karcie kodów.
Dla oszusta prostszym rozwiązaniem jest kradzież danych osobowych, popularnie określana mianem kradzieży tożsamości. Posiadając je, w tym szczególnie numer PESEL, może podszyć się pod prawowitego właściciela tego numeru i korzystając z jego danych osobowych, zaciągnąć przez internet pożyczkę lub kredyt, albo zakupić drogie towary lub usługi.
Zastrzeganie numeru PESEL i cofanie zastrzeżenia
Przeciwdziałaniu kradzieży tożsamości służyć ma przede wszystkim rozwiązanie przewidziane w art. 8 ustawy, zmieniającym ustawę o ewidencji, umożliwiające osobie, której dane dotyczą, nieodpłatne zastrzeżenie oraz cofnięcie zastrzeżenia numeru PESEL.
Co ważne, obie procedury – zastrzeżenie i cofnięcie zastrzeżenia – mają być proste i szybkie w realizacji. Zastrzeżenie i cofnięcie zastrzeżenia będzie mogło być dokonane zarówno z wykorzystaniem specjalnego narzędzia cyfrowego stworzonego w tym celu, jak i za pośrednictwem banku czy podczas wizyty na poczcie.
Przepis ustawy stanowi, że w tym celu można skorzystać z usługi elektronicznej udostępnionej przez ministra właściwego do spraw informatyzacji po uwierzytelnieniu; ma to być usługa dostępna na Gov.pl albo za pomocą aplikacji mobilnej mObywatel oraz osobiście – w dowolnej gminie. Dodatkowo, zastrzeżenia numeru PESEL będzie można dokonać osobiście w:
- banku krajowym,
- spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej,
- placówce Poczty Polskiej,
- za pomocą systemu teleinformatycznego banku krajowego albo spółdzielczej kasy oszczędnościowo-kredytowej, w którym jest uwierzytelniana osoba dokonująca zastrzeżenia, o ile podmioty te będą świadczyły taką usługę.
Ustawodawca określił również tryb zastrzegania numeru PESEL i cofania w przypadku osoby nieposiadającej zdolności do czynności prawnych albo posiadającej ograniczoną zdolność, a także tryb zastrzegania numeru PESEL w przypadku niemożności złożenia wniosku o zastrzeżenie numeru PESEL spowodowanej chorobą, niepełnosprawnością lub inną niedającą się pokonać przeszkodą.
Rejestr zastrzeżeń PESEL: jak działa?
Na podstawie dodawanych do ustawy o ewidencji art. 23a–23c minister właściwy do spraw informatyzacji będzie prowadził rejestr zastrzeżeń numerów PESEL. Rejestr ten będzie prowadzony w systemie teleinformatycznym.
Każdy zainteresowany będzie mógł przy użyciu usługi elektronicznej udostępnionej przez ministra właściwego do spraw informatyzacji nieodpłatnie zweryfikować informację o aktualnym zastrzeżeniu numeru PESEL albo zastrzeżeniu numeru PESEL we wskazanej przez weryfikującego chwili.
Prace nad takim rejestrem trwają już od pewnego czasu, a Ministerstwo Cyfryzacji informuje, iż rejestr umożliwia:
- zastrzeżenie numeru PESEL,
- cofnięcie zastrzeżenia numeru PESEL,
- wgląd do historii zastrzeżeń numeru PESEL i wykazu weryfikacji zastrzeżenia numeru PESEL,
- weryfikację istnienia zastrzeżenia numeru PESEL za pomocą e-usługi, aplikacji mObywatel i usług sieciowych.
Do wglądu będą uprawnione podmioty zobowiązane i podmioty, które będą chciały weryfikować zastrzeżenie numeru PESEL na zasadach przewidzianych w ustawie.
Nowa e-usługa: kontrola danych wykorzystywanych w rejestrze
Poczucie bezpieczeństwa związane z korzystaniem z numeru PESEL przez różne podmioty ma też poprawić nowa usługa cyfrowa. W zmianach do ustawy o ewidencji przewidziano stworzenie usług, które umożliwią osobie, której dane będą przetwarzane w rejestrze zastrzeżeń numerów PESEL, wgląd do jej danych przetwarzanych w rejestrze oraz do informacji, kto i kiedy weryfikował, czy jej numer PESEL jest zastrzeżony.
E-usługa wglądu do danych przetwarzanych w rejestrze zastrzeżeń numerów PESEL umożliwi osobie, której dane będą przetwarzane, uzyskanie zaświadczenia, zawierającego pełny albo częściowy odpis danych dotyczących tej osoby przetwarzanych w rejestrze.
