Spis treści
Zapewnienie bezpieczeństwa w miejscu pracy jest oczywiście obowiązkiem każdego przedsiębiorcy. Skuteczna ochrona pracowników przed nieszczęśliwym wypadkiem nie powinna jednak wynikać tylko z chęci spełnienia określonych przepisów czy norm dotyczących bhp. Odpowiednie zabezpieczenia, które minimalizują liczbę wypadków w hali produkcyjnej czy magazynowej, przekładają się również na zredukowanie nieoczekiwanych przestojów, a tym samym na zwiększenie efektywności pracy.
Do najczęściej stosowanych urządzeń ochronnych w przypadku maszyn i urządzeń produkcyjnych należą fizyczne osłony ‒ ogrodzenia przemysłowe. Ich głównym zadaniem jest fizyczne odseparowanie m.in. stanowisk pracy, linii produkcyjnych czy zrobotyzowanych obszarów od dróg komunikacyjnych i innych przestrzeni, w których mogą przebywać różne osoby. Dzięki temu dostęp do niebezpiecznych stref jest możliwy wyłącznie w określonych sytuacjach i pod kontrolą. Eliminują tym samym nieuprawnione wejścia do miejsc, które wymagają nadzoru lub specjalnych uprawnień.
Obecnie można spotkać coraz częściej również bardziej zaawansowane systemy zabezpieczeń, takie jak np. optoelektroniczne kurtyny bezpieczeństwa. Tego typu technologie zapewniają szybkie wykrywanie obecności człowieka w strefie niebezpiecznej i automatyczne zatrzymanie maszyny.
Ogrodzenia ochronne często są integralnym elementem organizacji pracy w halach przemysłowych. Poza ochroną pracowników ogrodzenia mogą służyć również do wyznaczania i organizacji przestrzeni w hali poprzez wydzielenie odrębnych obszarów roboczych, magazynowych lub przechowywania materiałów. Odpowiednio zaprojektowane przegrody minimalizują ryzyko przypadkowego uszkodzenia składowanych produktów czy sprzętu.
Ogrodzenia ochronne – regulacje prawne
Projektowanie i dobór ogrodzeń ochronnych w środowisku przemysłowym musi być zgodny z licznymi przepisami i normami. Tylko takie podejście zagwarantuje skuteczność zabezpieczeń oraz ochronę zdrowia i życia pracowników. Poniżej przedstawiamy najważniejsze regulacje obowiązujące w Polsce i Unii Europejskiej oraz ich znaczenie w kontekście zastosowań przemysłowych.
Dyrektywa maszynowa 2006/42/WE (a także nowa dyrektywa 2023/1230/UE, która zacznie obowiązywać od 20 stycznia 2027 r.) i powiązane normy zharmonizowane regulują bezpieczeństwo maszyn w kontekście ich projektowania, wytwarzania, instalowania i eksploatacji. Wymaga m.in., żeby maszyny i ich elementy zabezpieczające, w tym ogrodzenia ochronne, spełniały rygorystyczne wymagania dotyczące ochrony użytkowników przed wszelkimi zagrożeniami.
Normy zharmonizowane z Dyrektywą Maszynową:
- PN-EN ISO 12100:2012 „Bezpieczeństwo maszyn. Ogólne zasady projektowania. Ocena ryzyka i zmniejszanie ryzyka”. Norma ta umożliwia identyfikację potencjalnych niebezpieczeństw i dobór odpowiednich zabezpieczeń, w tym m.in. ogrodzeń.
- PN-EN ISO 14120:2016-03 „Bezpieczeństwo maszyn. Osłony. Ogólne wymagania dotyczące projektowania i budowy osłon stałych i ruchomych”. Norma ta określa podstawowe wytyczne dotyczące projektowania i wykonania stałych oraz ruchomych osłon ochronnych stosowanych w zakładach przemysłowych.
- PN-EN ISO 13857:2010 „Bezpieczeństwo maszyn. „Odległości bezpieczeństwa uniemożliwiające sięganie kończynami górnymi i dolnymi do stref niebezpiecznych”. Norma ta reguluje tzw. odległości bezpieczeństwa, czyli minimalne dystanse, które powinny być zachowane pomiędzy elementami konstrukcyjnymi a strefami zagrożenia, żeby uniemożliwić dostęp człowieka do niebezpiecznych obszarów.
Przeczytaj również: Bezpieczeństwo i higiena pracy w transporcie wewnętrznym. Jakie są sposoby poprawy bezpieczeństwa w transporcie wewnątrzzakładowym?
W Polsce kwestie bezpieczeństwa i higieny pracy, również w zakresie stosowania odpowiednich środków ochronnych, regulują m.in.:
- rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy definiuje ogólne przepisy BHP,
- rozporządzenie Ministra Gospodarki z 30 października 2002 r. w sprawie minimalnych wymagań dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy w zakresie użytkowania maszyn przez pracowników podczas pracy,
- rozporządzenie Ministra Gospodarki z 21 października 2008 r. w sprawie zasadniczych wymagań dla maszyn.
Warto również wspomnieć o dyrektywie 89/654/EWG z 1989 r. dotyczącej minimalnych wymagań w dziedzinie bezpieczeństwa i ochrony zdrowia w miejscu pracy. W polskim prawodawstwie jest ona implementowana m.in. poprzez Kodeks pracy, który ustanawia podstawowe obowiązki pracodawców w zakresie ochrony zdrowia i życia zatrudnionych.
Ogrodzenia ochronnych w halach przemysłowych – gdzie i dlaczego warto je stosować?
Ogrodzenia ochronne stosuje się w halach produkcyjnych firm z różnych sektorów, gdzie zabezpieczają przede wszystkim przestrzeń roboczą. Ponadto umożliwiają wydzielenie odrębnych stref dla linii montażowych, magazynowania surowców lub gotowych wyrobów, co pomaga w utrzymaniu porządku i również dodatkowo zwiększa bezpieczeństwo pracy.
Wydzielenie, a następnie wygrodzenie stref eksploatacji maszyn i urządzeń wynika z tego, że wiele z nich podczas pracy stwarza realne zagrożenie dla znajdujących się w ich pobliżu osób. Bardzo dobrym przykładem takiego zagrożenia jest chociażby ramię robota przemysłowego, które może poruszać się z dużą prędkością. Do tego może przenosić ciężkie ładunki o ostrych krawędziach. Niebezpieczne są również wszelkie ruchome części maszyn produkcyjnych (obracające się wrzeciona, narzędzia tnące, napędy czy zespoły posuwu) czy środki transportu.
- Przeczytaj również: Ochrona przeciwpożarowa w halach. Jakie wymagania muszą spełnić stałe urządzenia gaśnicze?
Urządzenia odgradzające chronią jednak pracowników również przed innymi potencjalnymi zagrożeniami. Należą do nich m.in.:
- odpady produkcyjne wyrzucane z maszyny z dużymi prędkościami,
- porażenie prądem elektrycznym w wyniku kontaktu z elementami przewodzącymi prąd,
- opary, pyły i inne szkodliwe substancje emitowane w czasie procesu technologicznego,
- promieniowanie laserowe, optyczne czy cieplne,
- duży poziom hałasu w bezpośrednim pobliżu maszyny.
Ogrodzenia ochronne są także niezbędne, gdy czas całkowitego zatrzymania się maszyny (np. od momentu wysłania sygnału przez zabezpieczające urządzenie fotooptyczne, gdy do strefy ochronnej wejdzie jakaś osoba) jest stosunkowo długi. W takiej sytuacji taka strefa ochronna musiałaby być nieracjonalnie duża, co w przypadku większości hal produkcyjnych jest często nierealne. Przy dużym zagęszczeniu stanowisk pracy i przy bliskim sąsiedztwie ciągów komunikacyjnych ze stanowiskami roboczymi ogrodzenia ochronne często porządkują również obszar roboczy. Zapobiegają przypadkowemu wejściu do strefy chronionej, co mogłoby nie tylko stwarzać niepotrzebne ryzyko, ale również powodowałoby przerwy w pracy.
Ogrodzenia ochronne – podstawowe rodzaje, materiały, akcesoria
Ogrodzenia ochronne najczęściej utożsamia się z zabezpieczeniem przed kontaktem z pracującą maszyną lub innym potencjalnie niebezpiecznym urządzeniem. W takich miejscach konieczne jest zabezpieczenie pracowników przed przypadkowym wejściem do stref niebezpiecznych, w których działają zautomatyzowane urządzenia. Ogrodzenie takie ma solidną konstrukcję (powinno odpowiadać obowiązującym wymaganiom BHP i normom europejskim), która chroni zarówno ludzi, jak i maszyny przed niezamierzoną ingerencję w niebezpieczną strefę. Najczęściej takie ogrodzenia mają dodatkowo zabezpieczone wejście, które może otworzyć wyłącznie upoważniona osoba.
W halach magazynowych i centrach logistycznych ogrodzenia pełnią nieco inną rolę (mowa o miejscach, w których nie ma pracujących maszyn). Przede wszystkim pozwalają wyraźnie wyznaczyć różne strefy robocze, takie jak obszary wysokiego składowania, pakowania czy obsługi klienta. Dzięki temu zmniejsza się ryzyko kolizji czy błędów organizacyjnych.
- Przeczytaj również: Wyładowania elektrostatyczne (ESD) w hali przemysłowej. Przyczyny występowania zagrożeń i sposoby ich zapobiegania
Nowoczesne urządzenia odgradzające pozwalają na precyzyjne dopasowanie do konkretnych i często dość specyficznych potrzeb przedsiębiorcy. Mogą one wynikać np. z nietypowego układu hali, dróg komunikacyjnych czy rodzajów stref niebezpiecznych.
Modułowa konstrukcja daje możliwość łatwej rozbudowy czy zmiany konfiguracji ogrodzenia ochronnego w przyszłości. Dzięki temu można powiększać lub zmieniać lokalizację ogrodzeń, dostosowując je do rozrastającej się linii produkcyjnej czy przeorganizowanych powierzchni.
Stosowane obecnie ogrodzenia ochronne w halach przemysłowych mogą być wykonane z różnych materiałów. Główne elementy konstrukcyjne tworzą stalowe lub aluminiowe kształtowniki. Większy wybór jest natomiast, jeśli chodzi o wypełnienie przestrzeni pomiędzy tymi elementami nośnymi. Mogą to być lekkie siatki metalowe, blachy pełne lub dziurkowane, a także pełne płyty szklane, pleksi lub z poliwęglanu.
Ogrodzenia ochronne można uzupełnić o dodatkowe akcesoria. Do dyspozycji są różnorodne elementy, takie jak drzwi przesuwne i otwierane tradycyjnie, różnego rodzaju systemy blokad, zamki, rygle czy zatrzaski, a nawet systemy alarmowe. W zależności od potrzeb można je uzupełnić o zintegrowane korytka do prowadzenia kabli czy też o dodatkowe oświetlenie strefy roboczej.
Ogrodzenia ochronne często zintegrowane są z automatyką przemysłową, w tym np. z różnymi czujnikami, systemem monitoringu czy też systemem dostępu do strefy chronionej. W przypadku nieplanowanego wtargnięcia osoby do chronionej strefy systemy bezpieczeństwa automatycznie zatrzymują pracujące maszyny. Ze względu jednak na naturalne opóźnienie w reakcjach sterowników awaryjnego zatrzymania należy ściśle dopasować z nim odległość ogrodzenia ochronnego od maszyny.
Najważniejsze aspekty bezpieczeństwa i techniczne wytyczne
Wybierając ogrodzenia ochronne, należy zwrócić szczególną uwagę na kilka podstawowych wymogów. Przede wszystkim konstrukcje muszą skutecznie uniemożliwiać dostęp do miejsc zagrożonych, eliminując ryzyko wstępu osób nieupoważnionych. Materiały użyte do produkcji paneli powinny odpowiadać specyfikacji funkcjonalnej – nie tylko pod względem wytrzymałości i trwałości, ale także odporności na warunki środowiskowe panujące w danym zakładzie (wśród dostępnych ogrodzeń można znaleźć np. wersje ESD, czyli z zabezpieczeniem antystatycznym).
Montaż ogrodzeń powinien zapewnić ich stabilność i zapobiegać przypadkowemu przesunięciu lub obróceniu. Wyjątkiem są urządzenia mobilne lub przestawne ekrany, które projektuje się specjalnie z myślą o elastycznym wykorzystaniu i przemieszczaniu. Konstrukcja ogrodzeń musi również umożliwiać wizualną kontrolę stref chronionych. Dlatego też preferowane są takie materiały, jak siatka, blachy perforowane bądź poliwęglan. W przypadku osłon niepełnych powinny one znajdować się w takiej odległości od elementów niebezpiecznych, żeby nie było możliwe bezpośrednie dotknięcie tych elementów.
Ważne jest również prawidłowe ustalenie wysokości ogrodzenia ochronnego i odległości od strefy niebezpiecznej. Odległość ta powinna być zgodna ze wspomnianą normą PN-EN ISO 13857, która określa wymogi dotyczące zachowania bezpiecznych przestrzeni, uwzględniając wzajemne relacje wysokości bariery i umiejscowienia zagrożenia.
Żeby uniknąć ryzyka wspinania się po ogrodzeniu ochronnym, niezbędne jest stosowanie konstrukcji o gładkiej, zwartej strukturze, bez poziomych elementów, które mogą służyć jako stopnie. Należy również unikać ogrodzeń o ostrych krawędziach lub niedokładnie wykończonych profilach i słupach, które mogą być przyczyną skaleczeń i urazów. Wysokiej jakości systemy chroniące mają zabezpieczone narożniki i zakończenia, dzięki czemu minimalizują ryzyko uszkodzeń ciała.
Polecany artykuł:
Ogrodzenia ochronne to elementy infrastruktury przemysłowej, których głównym celem jest podniesienie poziomu bezpieczeństwa pracowników, którzy mogą mieć styczność z różnego rodzaju sprzętem produkcyjnym. Jednocześnie mogą również pomóc w lepszej organizacji przestrzeni w hali przemysłowej i w optymalizacji procesów produkcyjnych czy magazynowych.
