Obowiązki i uprawnienia kierownika budowy

Kierownik budowy według przepisów jest jedną ze stron przy realizacji zamierzenia budowlanego. Dokumentem określającym uczestników procesu budowlanego oraz opisującym ich prawa i obowiązki jest ustawa Prawo budowlane (DzU z 1994 r. nr 89, poz. 414 ze zm.). Jakie są zatem obowiązki i uprawnienia kierownika budowy? W jakim stopniu jest zależny od inwestora i inspektora nadzoru?

Spis treści

1. Obowiązki i prawa kierownika budowy
2. Współzależność kierownika budowy i inspektora nadzoru inwestorskiego
3. Współzależność kierownika budowy i inwestora
4. Przepisy a praktyka
5. Lista kontrolna. Co powinna zawierać checklista budowy?

W Prawie budowlanym nie zawarto stwierdzenia, który uczestnik procesu budowlanego jest najważniejszy, zostały natomiast określone zależności pomiędzy nimi, które ujęto właśnie w prawach i obowiązkach uczestników procesu budowlanego. Dotyczy to również kierownika budowy oraz jego relacji w stosunku do pozostałych uczestników: inwestora, projektanta, inspektora nadzoru inwestorskiego. Trudno zatem w kontekście kierownika budowy nie wspomnieć również o inspektorze nadzoru inwestorskiego oraz inwestorze.

Obowiązki i prawa kierownika budowy

Obowiązki i prawa kierownika budowy zostały określone w art. 22 i art. 23 ustawy Prawo budowlane. Do podstawowych obowiązków kierownika budowy należą:

• protokolarne przejęcie od inwestora i odpowiednie zabezpieczenie terenu budowy wraz ze znajdującymi się na nim obiektami budowlanymi, urządzeniami technicznymi i stałymi punktami osnowy geodezyjnej oraz podlegającymi ochronie elementami środowiska przyrodniczego i kulturowego;
• prowadzenie dokumentacji budowy;
• zapewnienie geodezyjnego wytyczenia obiektu oraz zorganizowanie budowy i kierowanie budową obiektu budowlanego w sposób zgodny z projektem lub pozwoleniem na budowę, przepisami, w tym techniczno-budowlanymi, oraz przepisami bezpieczeństwa i higieny pracy;
• koordynowanie realizacji zadań zapobiegających zagrożeniom bezpieczeństwa i ochrony zdrowia:– przy opracowywaniu technicznych lub organizacyjnych założeń planowanych robót budowlanych lub ich poszczególnych etapów, które mają być prowadzone jednocześnie lub kolejno,– przy planowaniu czasu wymaganego do zakończenia robót budowlanych lub ich poszczególnych etapów;
• koordynowanie działań zapewniających przestrzeganie podczas wykonywania robót budowlanych zasad bezpieczeństwa i ochrony zdrowia zawartych w przepisach oraz w planie bezpieczeństwa i ochrony zdrowia;
• wprowadzanie niezbędnych zmian w informacji w planie bezpieczeństwa i ochrony zdrowia, wynikających z postępu wykonywanych robót budowlanych;
• podejmowanie niezbędnych działań uniemożliwiających wstęp na budowę osobom nieupoważnionym;
• zapewnienie przy wykonywaniu robót budowlanych stosowania wyrobów dopuszczonych do obrotu i stosowania;
• wstrzymanie robót budowlanych w przypadku stwierdzenia możliwości powstania zagrożenia oraz bezzwłoczne zawiadomienie o tym właściwego organu;
• zawiadomienie inwestora o wpisie do dziennika budowy dotyczącym wstrzymania robót budowlanych z powodu wykonywania ich niezgodnie z projektem;
• realizacja zaleceń wpisanych do dziennika budowy;
• zgłaszanie inwestorowi do sprawdzenia lub odbioru wykonanych robót ulegających zakryciu bądź zanikających oraz zapewnienie dokonania wymaganych przepisami lub ustalonych w umowie prób i sprawdzeń instalacji, urządzeń technicznych i przewodów kominowych przed zgłoszeniem obiektu budowlanego do odbioru;
• przygotowanie dokumentacji powykonawczej obiektu budowlanego;
• zgłoszenie obiektu budowlanego do odbioru odpowiednim wpisem do dziennika budowy oraz uczestniczenie w czynnościach odbioru i zapewnienie usunięcia stwierdzonych wad, a także przekazanie inwestorowi oświadczenia kierownika budowy niezbędnego do zakończenia budowy.

Prawa kierownika budowy

Kierownik budowy, jak każdy uczestnik procesu budowlanego, ma nie tylko obowiązki, ale też prawa. Według art. 23 ww. ustawy kierownik budowy ma prawo do:

• występowania do inwestora o zmiany w rozwiązaniach projektowych, jeżeli są one uzasadnione koniecznością zwiększenia bezpieczeństwa realizacji robót budowlanych lub usprawnienia procesu budowy;
• ustosunkowania się w dzienniku budowy do zaleceń w nim zawartych.

Jak widać z powyższego, zadaniem kierownika budowy jest przede wszystkim bezpieczne realizowanie robót budowlanych zgodnie z projektem przy zastosowaniu wyrobów dopuszczonych do obrotu i stosowania. Jest też zobligowany do prowadzenia dziennika budowy oraz przygotowania niektórych dokumentów potrzebnych do zakończenia budowy.

W zakresie prawidłowego realizowania budowy ma obowiązek zgłaszania inwestorowi robót ulegających zakryciu bądź zanikających oraz zapewnienia dokonania wymaganych przepisami prób oraz sprawdzeń instalacji, urządzeń technicznych i przewodów kominowych przed zgłoszeniem obiektu budowlanego do odbioru.

Musi również zagwarantować geodezyjne wytyczenie budynku oraz ogrodzenie terenu budowy. W praktyce nie wykonuje on tego bezpośrednio, lecz przy pomocy inwestora, który realizuje te czynności na swój koszt.

Przeczytaj również:

• Czy branża budowlana wdraża strategię ESG? Konieczna rewolucja na placu budowy
• Sankcje za opóźnienie w realizacji robót budowlanych. Co grozi wykonawcom za opóźnienia?

Współzależność kierownika budowy i inspektora nadzoru inwestorskiego

Jak wyżej wspomniano, łączenie funkcji kierownika budowy oraz inspektora nadzoru inwestorskiego nie jest dopuszczalne. Według przepisów pomiędzy tymi dwiema funkcjami występuje bowiem konflikt interesów. Wyraźnie wynika to z obowiązków i praw inspektora nadzoru inwestorskiego, które zostały ujęte w art. 25 i art. 26 Prawa budowlanego.

Do podstawowych obowiązków inspektora nadzoru inwestorskiego należą:

• reprezentowanie inwestora na budowie przez sprawowanie kontroli zgodności jej realizacji z projektem lub pozwoleniem na budowę, przepisami oraz zasadami wiedzy technicznej;
• sprawdzanie jakości wykonywanych robót budowlanych i stosowania przy wykonywaniu tych robót wyrobów dopuszczonych obrotu i stosowania;
• sprawdzanie i odbiór robót budowlanych ulegających zakryciu lub zanikających, uczestniczenie w próbach i odbiorach technicznych instalacji, urządzeń technicznych i przewodów kominowych oraz przygotowanie i udział w czynnościach odbioru gotowych obiektów budowlanych i przekazywanie ich do użytkowania;
• potwierdzanie faktycznie wykonanych robót oraz usunięcia wad, a także, na żądanie inwestora, kontrolowanie rozliczeń budowy.

Prawo budowlane określa również, że inspektor nadzoru inwestorskiego ma prawo:

• wydawać kierownikowi budowy lub kierownikowi robót polecenia, potwierdzone wpisem do dziennika budowy, dotyczące:

– usunięcia nieprawidłowości lub zagrożeń, wykonania prób lub badań, także wymagających odkrycia robót lub elementów zakrytych,– przedstawienia ekspertyz odnośnie do prowadzonych robót budowlanych oraz informacji i dokumentów potwierdzających zastosowanie przy wykonywaniu robót budowlanych wyrobów dopuszczonych do obrotu i zastosowania, a także informacji i dokumentów potwierdzających dopuszczenie do stosowania urządzeń technicznych;

• żądać od kierownika budowy lub kierownika robót dokonania poprawek bądź ponownego przeprowadzenia wadliwie wykonanych robót, a także wstrzymania dalszych robót budowlanych w przypadku, gdyby ich kontynuacja mogła wywołać zagrożenie bądź spowodować niedopuszczalną niezgodność z projektem lub pozwoleniem na budowę.

Jak zatem widać z ww. praw i obowiązków, inspektor nadzoru inwestorskiego ma prawo wydawać kierownikowi budowy polecenia oraz żądania, co oznacza podrzędność wynikającą z przepisów, a więc wyraźne rozdzielenie obu funkcji.

Współzależność kierownika budowy i inwestora

Kierownik budowy jest zależny również od inwestora, co wynika z praw i obowiązków obu tych uczestników procesu budowlanego. Do obowiązków inwestora należy zorganizowanie procesu budowy z uwzględnieniem zawartych w przepisach zasad bezpieczeństwa i ochrony zdrowia, a w szczególności zapewnienie:

• opracowania projektu budowlanego i – stosownie do potrzeb – innych projektów;
• objęcia kierownictwa budowy przez kierownika budowy;
• opracowania planu bezpieczeństwa i ochrony zdrowia;wykonania i odbioru robót budowlanych;
• w przypadkach uzasadnionych wysokim stopniem skomplikowania robót budowlanych lub warunkami gruntowymi nadzoru nad wykonywaniem robót budowlanych przez osoby o odpowiednich kwalifikacjach zawodowych.

Z powyższych wynika, że obowiązkiem inwestora jest m.in. wykonanie i odbiór robót budowlanych. Oczywiście nie oznacza to, że inwestor samodzielnie dokonuje takich odbiorów, lecz zleca to osobie mającej odpowiednie kwalifikacje, np. ustanawia inspektora nadzoru inwestorskiego, który dba o jego interesy. I z tego właśnie wynika nieporozumienie, jakoby kierownik budowy był uczestnikiem procesu budowlanego, który powinien kontrolować, czy wszystko na budowie jest wykonywane prawidłowo, zgodnie z projektem i przy zachowaniu bezpieczeństwa. Formalnie zakres praw i obowiązków wynika jednak z Prawa budowlanego.

Przepisy a praktyka

Jak widać, w Prawie budowlanym zakresy praw i obowiązków zostały wyraźnie i jasno podzielone pomiędzy uczestników procesu budowlanego. Nie wszystko zatem spoczywa na kierowniku budowy, a tak to jest zazwyczaj przyjmowane.

W przypadku niewielkich, chociaż dosyć skomplikowanych zamierzeń budowlanych, np. realizacji jednorodzinnego budynku mieszkalnego, mimo wszystko przydaje się nadzór osoby działającej na zlecenie inwestora. Dlatego inwestorzy, decydując się na współpracę z kierownikiem budowy, szukają kogoś, kto w możliwie szerokim zakresie będzie doglądał budowy (chociaż też są znane przypadki, że inwestorzy decydują się na opcję kierownika budowy tylko do prowadzenia dziennika budowy).

Oczywiście jest możliwe i bywa to realizowane w ten sposób, że kierownik budowy nie tylko dba o bezpieczeństwo na budowie, stosowanie wyrobów dopuszczonych do stosowania oraz o prowadzenie dokumentacji budowy, lecz także nadzoruje budowę w kontekście poprawności prowadzonych robót wraz z realizowaniem kontroli, które są formalnie po stronie inwestora. Taki zakres wykonywanych czynności jest jednak kwestią umowną między inwestorem a kierownikiem budowy. Wówczas kierownik budowy zapewnia określoną przepisami jakość techniczną budowanego obiektu i to on dokonuje m.in. częściowych odbiorów, w szczególności prac podlegających zakryciu.

W praktyce na budowie kontrole robót przeprowadzane w trakcie lub po ich wykonaniu – czyli po fakcie – zwykle mogą polegać np. na stwierdzeniu nieprawidłowości. Dlatego tak ważne jest działanie prewencyjne, polegające na tym, że kierownik budowy ustala przed realizacją danego etapu robót warunki ich wykonania i odbioru. To się sprawdza i dotyczy całej budowy – od rozpoczęcia prac budowlanych do ich zakończenia i oddania obiektu do użytkowania.

Lista kontrolna. Co powinna zawierać checklista budowy?

Zawierając umowę z kierownikiem budowy, warto ustalić konkretną listę kontrolną. Checklista budowy zależy od specyfiki budynku.

Przykładowa lista sprawdzeń, do których przeprowadzenia będzie zobowiązany, może wyglądać następująco:

1. Organizacja budowy – przeszkolenie BHP, określenie zasad współpracy, wymiany informacji oznakowanie placu budowy, ogrodzenie placu budowy.

2. Odsunięcie humusu na odkład, sprawdzenie wykonania wykopu.

3. Sprawdzenie wytyczenia osi budynku po geodecie, kontrola szalunków ław fundamentowych (drewnianych lub ziemnych). Określenie zasad wykonania i odbioru ław fundamentowych. Sprawdzenie wykonania wykopu.

4. Kontrola i odbiór zbrojenia ław fundamentowych.

5. Kontrola wykonania hydroizolacji poziomej na ławach fundamentowych. Rozpoczęcie murowania ścian fundamentowych z bloczków betonowych. Określenie zasad wykonania i odbioru ścian fundamentowych.

6. Odbiór ścian fundamentowych, rozpoczęcie wykonywania hydroizolacji pionowej ścian fundamentowych. Określenie zasad odbioru wykonania hydroizolacji ścian fundamentowych.

7. Sprawdzenie rozłożenia instalacji wod.-kan. pod chudziakiem, zagęszczenia piasku pod chudziakiem (chudym betonem).

8. Wylanie chudziaka.

9. Rozpoczęcie murowania ścian parteru, ustalenie zasad odbioru robót murowych oraz elementów żelbetowych parteru.

10. Kontrola robót murarskich w trakcie murowania ścian i kominów na parterze.

11. Kontrola elementów żelbetowych parteru (słupów) przed ułożeniem betonu.

12. Kontrola wymurowanych ścian oraz odebranie zbrojenia podciągów, nadproży parteru.

13. Kontrola w trakcie wykonywania szalunków pod strop Teriva nad garażem.

14. Kontrola ułożenia belek stropu gęstożebrowego, pustaków stropowych oraz zbrojenia stropu nad garażem oraz zbrojenia schodów w trakcie robót zbrojarskich.

15. Kontrola zbrojenia stropu nad garażem oraz schodów żelbetowych przez ułożeniem betonu wraz ze sprawdzeniem starterów pod słupy i trzpienie na poddaszu.

16. Kontrola w trakcie wylewania stropu i schodów żelbetowych nad garażem.

17. Kontrola zbrojenia stropu nad parterem oraz schodów żelbetowych przez ułożeniem betonu wraz ze sprawdzeniem starterów pod słupy i trzpienie na poddaszu.

18. Kontrola w trakcie wykonywania ścian i kominów na poddaszu wraz ze sprawdzeniem trzpieni żelbetowych przez ułożeniem betonu.

19. Sprawdzenie wykonania ścian i kominów na poddaszu oraz zbrojenia wieńców przed przez ułożeniem betonu. Ustalenie zasad warunków odbioru konstrukcji dachu.

20. Kontrola w trakcie wykonywania konstrukcji dachu.

21. Kontrola w trakcie wykonywania warstw dachu.

22. Pierwsze sprawdzenie wykonania pokrycia dachowego.

23. Drugie sprawdzenie wykonania pokrycia dachowego.

24. Sprawdzenie w trakcie montażu stolarki okien i drzwi.

25. Sprawdzenie w trakcie montażu bramy garażowej.

26. Kontrola w trakcie wykonywania warstw tarasowych.

27. Pierwsza kontrola w trakcie wykonywania obróbek blacharskich.

28. Druga kontrola w trakcie wykonywania obróbek blacharskich.

29. Kontrola w trakcie wykonywania ocieplenia ścian.

30. Kontrola w trakcie wykonywania warstw zbrojących na ociepleniu – siatki z klejem.

31. Kontrola w trakcie wykonywania tynku lub okładzin zewnętrznych.

32. Ustalenie zasad wykonania i odbioru, murowanie ścian działowych.

33. Odbiór ścian działowych.

34. Pierwsza kontrola w trakcie wykonywania instalacji.

35. Druga kontrola w trakcie wykonywania instalacji.

36. Trzecia kontrola w trakcie wykonywania instalacji.

37. Kontrola w trakcie wykonywania tynków wewnętrznych.

38. Kontrola w trakcie wykonywania posadzek.

39. Kontrola robót na tarasie.

40. Pierwsza kontrola wykonania ocieplenia poddasza.

41. Druga kontrola wykonania ocieplenia poddasza.

42. Kontrola w trakcie zabudowy poddasza.

43. Pierwsza kontrola w trakcie robót wykończeniowych.

44. Druga kontrola w trakcie robót wykończeniowych.

45. Trzecia kontrola w trakcie robót wykończeniowych.

46. Zakończenie robót, przygotowanie dokumentów do zgłoszenia zakończenia budowy budynku.

To niezbędne czynności sprawdzające, których powinien dokonać kierownik budowy.

Kontrola i sprawdzenie to istotna sprawa, ale, jak to w życiu bywa, wiele zależy od komunikacji i dobrej współpracy. Zdarza się, że wykonawca przystępuje do prac, a nie miał wcześniej do czynienia z określoną technologią. Wówczas w zasadzie powinien o tym poinformować kierownika budowy, który z kolei powinien poinstruować wykonawcę oraz zwrócić jego uwagę na najważniejsze kwestie i detale wykonawcze.

Brak porozumienia i bagatelizowanie nawet najbardziej błahych szczegółów mogą prowadzić do nieprawidłowości, których nie da się później poprawić lub będzie to wymagało znacznych nakładów finansowych.

Okazuje się zatem, że rola kierownika budowy przy prowadzeniu prac jest istotna i kluczowa. Warto mieć kierownika budowy, który zadba o prawidłowe prowadzenie robót. Jest to korzystne zarówno dla inwestora, jak i dla wykonawców – wymiana doświadczeń jest w tym przypadku bezcenna.