Centrum kultury w Spichlerzu Dworskim w Górkach Wielkich. Majątek Kossaków znowu będzie kulturalnym sercem beskidzkiej wsi

Inwestycja powiatu cieszyńskiego „Centrum Edukacyjno – Kulturalne „U Kossaków” w Górkach Wielkich, ul. Stary Dwór 12 - remont, przebudowa i zmiana sposobu użytkowania Spichlerza Dworskiego na budynek kultury z częścią gastronomiczną wraz z infrastrukturą towarzyszącą” rozpoczęła się w maju 2023 r.

Remont dzięki darowiźnie

Budynek Spichlerza Dworskiego był w bardzo złym stanie technicznym. Dach, schody i stropy drewniane były zbutwiałe, dziurawe i groziły zawaleniem, część ze stropów była zarwana, ściany częściowo zawilgocone, stolarka okienna i drzwiowa zbutwiała, na elewacji występowały ubytki w tynku.

Wszystkie prace remontowe prowadzone były pod ścisłym nadzorem Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków. Łączna wartość robót budowlanych ok.: 10.688.000 zł. Zadanie dofinansowane było z Rządowego Funduszu Polski Ład w zakresie Programu Inwestycji Strategicznych.

Remont wiekowego spichlerza i przystosowanie do nowej funkcji jest częścią prac konserwatorskich w zespole dworskim Kossaków w Górkach Wielkich. Prace umożliwiło przekazanie w formie darowizny przez rodzinę pisarki i Fundację Zofii Kossak dużego parku, muzeum pisarki tzw. domku ogrodnika, ruin dworu oraz ponad 300-letniego spichlerza Powiatowi Cieszyńskiemu w lipcu 2022 roku.

• Będzie remont dawnego szpitala żydowskiego we Włocławku. Wprowadzą się tu kultura i edukacja

Kossakowie w Górkach Wielkich

Dwór Kossaków w Górkach Wielkich zbudowany został w pierwszej połowie XVIII w. dla Hieronima Marklowskiego w miejscu wcześniejszego modrzewiowego dworu. Po utracie własności przez spadkobierców Marklowskich na rzecz Habsburgów, budynek pełnił funkcję spichlerza. W 1922 roku dwór został wydzierżawiony, a następnie zakupiony przez Tadeusza Kossaka (brata Wojciecha Kossaka i syna Juliusza Kossaka) i jego żonę Annę z Kisielnickich, którzy przenieśli się tam z Kresów Wschodnich. W 1923 roku dołączyła do nich córka Zofia Kossak (później Szatkowska), która mieszkała tam z rodziną do wybuchu II wojny światowej. Miejsce stało się ośrodkiem kulturalnym, odwiedzanym przez artystów, w tym Wojciecha Kossaka z dziećmi. Tadeusz Kossak prowadził tam hodowlę bydła. W czasie wojny rodzina opuściła dwór, który w 1945 roku został spalony. Po wojnie Zofia Kossak mieszkała w pobliskim domku ogrodnika – dzisiaj w małym budynku znajduje się muzeum pisarki autorki takich utworów, jak „Gość oczekiwany”, „Krzyżowcy”, „Pożoga. Wspomnienia z Wołynia 1917-1919” czy „Kłopoty Kacperka góreckiego skrzata”.

• BOHEMA - Strefa Praga gotowa na sto procent! Ostatni etap - Warzelnia - z pozwoleniem na użytkowanie

Remont spichlerza a w zasadzie odbudowa

Zakres wykonanych robót budowlanych w obiekcie był naprawdę ogromny. Nic dziwnego, że całość tej inwestycji trwała aż dwa lata.

Początek obejmował wykonanie robót rozbiórkowych, demontażowych i ziemnych. Następnie wykonano podbicie fundamentów, fundamentów windy i kotłowni, izolacji fundamentów, drenażu opaskowego wokół budynku oraz obsypki żwirowej. W kolejnej fazie wykonano schody zewnętrzne do piwnicy wraz z odwodnieniem oraz schody zewnętrzne wejściowe na parter.

Dalszy remont obejmował:

• wykonanie elementów konstrukcyjnych żelbetowych (nowych wieńców spinających, belek, podciągów, konstrukcji żelbetowych ścian, nadproży),
• wykonanie stropów międzykondygnacyjnych,
• montaż stalowych belek stropowych i belek stalowych nadproży,
• wyburzenia i wykonanie fragmentów sklepień,
• wzmocnienie sklepień ceglanych, odtworzenie zapadniętego sklepienia ceglanego nad parterem,
• wykonanie kominów spalinowych i wentylacyjnych,
• wykonanie schodów wewnętrznych żelbetowych,
• wykonanie ścian zewnętrznych murowanych z cegły pełnej lub pustaków ceramicznych oraz bloczków betonu komórkowego,
• wykonanie ścian wewnętrznych z bloczków betonu komórkowego, uzupełnienie ubytków w istniejących ścianach z cegły lub kamienia,
• odtworzenie łamanego dachu polskiego, wymiana zbutwiałych elementów konstrukcyjnych dachu, pokrycie dachówką betonową na łatach i kontrłatach, ocieplenie dachu wełną mineralną, zabezpieczenie od wewnątrz izolacją paroszczelną, a od zewnątrz wiatroizolacją, impregnacja więźby, zabezpieczenie elementów konstrukcyjnych dachu powłoką ogniochronną,
• wykonanie zadaszeń nad wejściami do budynku w konstrukcji stalowej, wspornikowej z pokryciem ze szkła bezpiecznego,
• wykonanie rynien i rur spustowych stalowych.

Nowoczesne instalacje

Cały obiekt wymagał stworzenie od nowa sieci instalacyjnej. W zakres prac wchodziło wykonanie:

• instalacji elektrycznej wraz z przebudową układu zasilania, zabudowa przeciwpożarowego wyłącznika prądu, wykonanie rozdzielnic, tablic zasilających, tablic obiektowych, wykonanie instalacji oświetlenia ogólnego, awaryjnego, wykonanie instalacji wykrywania pożaru SAP wraz z zasilaniem podstawowym i rezerwowym, instalacji antywłamaniowej, instalacji gniazd wtykowych, instalacji teleinformatycznej, instalacji oddymiania klatki schodowej, instalacji przyzywowej, instalacji monitoringu, wykonanie szacht kablowych, ochrony od porażeń, instalacji połączeń wyrównawczych, wykonanie uziomu otokowego, instalacji odgromowej, wykonanie zasilania elektrycznego urządzeń sanitarnych, wykonanie instalacji elektrycznej zewnętrznej wraz z montażem latarń oświetleniowych oraz montażem lamp na elewacji,
• instalacji ogrzewania z automatyczną regulacją temperatury, wykonanie źródła ciepła: pompy ciepła z gruntowymi sondami pionowymi oraz kondensacyjnego kotła gazowego wraz z armaturą oraz zabezpieczenie instalacji grzewczej, wykonanie otworów wiertniczych i zainstalowanie wymienników ciepła,
• instalacji: wentylacji, wodociągowej, hydrantowej, ciepłej wody oraz instalacji cyrkulacji, kanalizacji sanitarnej wewnętrznej, wewnętrznej instalacji gazu,
• przyłącza wodociągowego, przyłącza kanalizacji sanitarnej.

• Bronił miasta, dawał dach nad głową, teraz będzie uczył dzieci. Unikalny fort „Św. Benedykt” wraca do życia

Prace wykończeniowe

Wygląd ostateczny spichlerza nadały prace wykończeniowe, które były równie żmudne i długotrwałe. W ich zakres wchodziło:

• skucie tynków zewnętrznych elewacji oraz wykonanie (odtworzenie) tynków zewnętrznych wraz z malowaniem farbami silikatowymi,
• wykonanie tynków wewnętrznych,
• wykonanie podłóg i posadzek,
• licowanie ścian płytkami ceramicznymi w pomieszczeniach toalet, pomieszczeniach porządkowych, socjalnych, kuchni kawiarni, umywalni, pomieszczeń kuchni na piętrze,
• malowanie z gruntowaniem podłoża wszystkich pomieszczeń w budynku (ściany i sufity),
• wykonanie balustrad schodowych wewnętrznych,
• dostawa i montaż windy osobowej elektrycznej,
• wykonanie stolarki okiennej drewnianej i drzwiowej zewnętrznej drewnianej oraz drzwi aluminiowych o odporności ogniowej, przeszklonych, pełnych i drzwi wewnętrznych okleinowanych HDF,
• wykonanie parapetów zewnętrznych z blachy ocynkowanej malowanej oraz parapetów wewnętrznych kamiennych,
• wykonanie sufitów podwieszanych w systemie lekkiej zabudowy z płyt GKF,
• montaż przyborów sanitarnych,
• zagospodarowanie terenu: roboty ziemne, utwardzenie wejścia do budynku Spichlerza Dworskiego oraz chodników i placów.

W związku z posiadaną dokumentacją dotyczącą budowy instalacji fotowoltaicznej dla budynku Spichlerza Powiat Cieszyński planuje złożyć wniosek o dofinansowanie w ramach projektu Fundusze Europejskie dla Śląskiego 2021-2027 (Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego).

Remont spichlerza to dopiero początek

Spichlerz Dworski należy do dużego zespołu, do którego należą m.in. ruiny siedziby Kossaków i położonego w parku Domku Ogrodnika z Muzeum Zofii Kossak-Szatkowskiej. Powiat Cieszyński już w listopadzie 2024 r. rozpoczął tu inwestycję „Prace konserwatorskie zespołu dworskiego Kossaków w Górkach Wielkich – etap I”. Wartość tego zadania to ok.: 1.487.000 zł. Otrzymało dofinansowane z Rządowego Programu Odbudowy Zabytków. Przewidywany termin zakończenia to grudzień 2025 r.

Zakres robót obejmuje przede wszystkim:

• budowę zadaszenia ruin,
• odrestaurowanie, konserwację i zabezpieczenie kamiennych murów dworu,
• naprawa posadzek w strefach otwartych ruin,
• odwodnienie oraz zabezpieczenie przeciwwilgociowe piwnicy i parteru,
• remont kotłowni,
• wykonanie instalacji odgromowej, instalacji elektrycznej.

Ponadto w związku z uzyskaniem dofinansowania Powiat Cieszyński zamierza w tym roku rozpocząć działania zmierzające do realizacji kolejnych zadań:

• „Modernizacja budynku Muzeum Zofii Kossak - Szatkowskiej w Górkach Wielkich (Dom Ogrodnika)” oraz
• ”Rewaloryzacja zabytkowego parku wokół ruin Dworu Kossaków w Górkach Wielkich”.

Zadania będą dofinansowane w ramach programu: Fundusze Europejskie dla Śląskiego 2021-2027 (Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego).

Zobacz także: Metamorfoza dworca w Chebziu (Ruda Śląska)