Węgierski rynek budowlany w latach 2002-2003

Rok 2002 należał do najlepszych w ciągu kilkunastu ostatnich lat dla węgierskiego budownictwa. Produkcja budowlana wzrosła o 20,1 proc., w niektórych miesiącach dynamika przekraczała nawet 30 proc. Wartość produkcji budowlanej osiągnęła 1440 miliardów forintów. Ale pierwszy kwartał 2003 roku przyniósł załamanie. 

W 2002 roku zatrudnienie w budownictwie wzrosło o 3,1 proc. (pracę w tym sektorze znalazło 121 tys. 400 osób). W całym roku do użytku oddano 31 511 mieszkań, tj. o 12,3 proc. więcej niż w roku 2001. Przemysł materiałów budowlanych nigdy wcześniej nie odnotował tak spektakularnych wyników - produkcja wzrosła o 3,3 proc., a sprzedaż - o 4,7 proc. W pierwszym kwartale 2003 roku produkcja budowlana spadła aż o 13,5 proc., a produkcja materiałów budowlanych o 13,3 proc.

Dwa powody

W 2002 roku budownictwo było siłą napędową gospodarki, dynamika wzrostu produkcji była dwucyfrowa. Ale dynamika ta była niejako sztucznie napędzana przez państwo. Jednym z elementów ówczesnego programu gospodarczego było podtrzymywanie koniunktury za pomocą środków budżetowych. Państwo na wielką skalę zaczęło dotować kredyty mieszkaniowe, co znalazło odbicie głównie w rewelacyjnych wynikach budownictwa mieszkaniowego.

W tym samym czasie prowadzono (także na wielką skalę) budowy finansowane ze środków centralnych (m.in. hale widowiskowo-sportowe w Budapeszcie i Debreczynie, Teatr Narodowy w Budapeszcie, remont autostrady "balatońskiej", budowa kolejnych odcinków autostrad M7, M3 i M30) oraz samorządowych (budowa dróg, kanalizacji i oczyszczalni ścieków). Efektem takiej polityki był gigantyczny deficyt budżetowy (9,2 proc.). Taka sytuacja spowodowała ograniczenie inwestycji w 2003 roku, co wpłynęło na wyniki całego sektora budowlanego.

Drugi powód wydaje się bardziej prozaiczny. Zima 2002 roku była jak na Węgry niespotykanie sroga i zaskoczyła nieprzygotowane na taką sytuację firmy. Kolejne miesiące przyniosły niewielką poprawę. Na koniec trzeciego kwartału branża poprawiła wyniki, ale produkcja i sprzedaż były wciąż niższe (o 1,8 proc.) niż w analogicznym okresie ubiegłego roku.

W bliskiej perspektywie nie należy oczekiwać znaczącej poprawy na rynku budowlanym. Sytuacja jest niepokojąca, jeżeli weźmie się pod uwagę łączny stan zamówień od początku 2003 roku. Ich poziom jest o 35 proc. niższy niż na koniec września 2002 roku.

Mimo braku zamówień i gorszych wyników firmy budowlane nie zdecydowały się na redukcje zatrudnienia. Branża jest mimo wszystko optymistycznie nastawiona na przyszłość, choć jesienią odnotowano pierwsze bankructwo dużej firmy budowlanej (zatrudniającej 300 osób).

Firmy budowlane - liczba, struktura własności i wielkości

Mimo recesji na rynku budowlanym powstaje coraz więcej firm o takim profilu działalności. Strukturę pod względem formy działalności przedstawia poniższa tabela.

Większość węgierskich przedsiębiorstw budowlanych stanowią firmy małe i średnie. Najwięcej jest firm zatrudniających od 1 do 9 osób - 21 tys. 230, 26 firm zatrudnia od 250 do 499 osób i zaledwie 6 firm zatrudnia powyżej 500 osób.

Budownictwo mieszkaniowe

Po okresie dynamicznego wzrostu w budownictwie mieszkaniowym (lata 2000-2002), w roku 2003 nastąpiło zahamowanie tempa przyrostu oddawania mieszkań do użytku. W samym Budapeszcie nastąpił drastyczny spadek (należy jednak uwzględnić, że rok poprzedni był rekordowo wysoki), zdecydowanie mniej wybudowano także mieszkań na wsiach (drugi rok z kolei). Tylko w pozostałych miastach liczba mieszkań zwiększyła się. Wyniki sektora przedstawia poniższa tabela.

Perspektywy dla rozwoju rynku mieszkaniowego nie są jednoznacznie korzystne. Na Węgrzech jest duży potencjalny popyt na nowe mieszkania, w ciągu dwóch ostatnich lat realne zarobki zwiększyły się o ok. 20 proc. Jednak w grudniu 2003 roku rząd w ramach oszczędności budżetowych zmienił zasady dofinansowywania kredytów mieszkaniowych. Nowe przepisy są zdecydowanie mniej korzystne dla rodzin kupujących lub budujących mieszkania.

Przemysł materiałów budowlanych

Wyniki przemysłu materiałów budowlanych po trzech kwartałach są lepsze niż budownictwa, ale gorsze niż przed rokiem. Produkcja zwiększyła się o 0,6 proc., sprzedaż - o 0,8 proc.

Najbliższe plany rozwoju infrastruktury

Podległa Ministerstwu Gospodarki i Transportu spółka Autostrada Narodowa SA ogłosiła przetargi na budowę ośmiu odcinków autostrad i obwodnic o standardzie dróg szybkiego ruchu (o łącznej długości 192 kilometrów). Jednak rozstrzygnięcie tych przetargów nastąpiło przed 1 maja 2004 roku; chodziło o to, żeby krajowe firmy starające się o kontrakty mogły być preferencyjnie traktowane.

Do momentu rozszerzenia Unii nie tylko firmy zarejestrowane w Polsce, ale w ogóle firmy zagraniczne nie miały dostępu do przetargów w przypadku wielkich budów infrastrukturalnych. Sytuacja zmieniła się po 1 maja 2004 roku, ale na ogłoszenie kolejnych przetargów trzeba będzie poczekać ok. 1-2 lat.

Współpraca z Polską

Protekcjonistyczna polityka węgierskich władz spowodowała, że polskie firmy obecne na tym rynku w latach osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych praktycznie wycofały się. Do wyjątków należą sytuacje, kiedy polskie firmy budowlane są generalnymi wykonawcami (np. Budimex wygrał w 2003 r. kontrakt na budowę centrum handlowego o pow. 9600 m.kw. w Keszthely nad Balatonem o wartości kilkunastu mln euro). Częściej występują one jako podwykonawcy (np. Chemadin). Na węgierskim rynku obecne są polskie firmy prowadzące prace montażowe i instalacje specjalistycznych urządzeń (np. VTS Clima z Gdyni - sprzedaż i montaż własnych urządzeń klimatyzujących).

Polska eksportuje na Węgry materiały budowlane, choć z pewnością istnieją duże potencjalne możliwości zwiększenia eksportu. Po sześciu miesiącach 2003 roku z Polski wyeksportowano: stolarkę budowlaną za ok. 2 mln USD, panele i płyty gipsowo-kartonowe za ok. 1,5 mln USD, płytki ceramiczne za 1 mln USD, ceramikę sanitarną za 1 mln USD, szkło budowlane i szyby za 2,5 mln USD.

Od 1 maja 2004 roku nie obowiązują już ograniczenia nałożone środkami ochronnymi na eksport polskiej stali budowlanej (głównie zbrojeniowej). Wartość eksportu przed wprowadzeniem środków ochronnych wynosił kilka milionów USD rocznie. Po wstąpieniu obu krajów do UE, rynek węgierski powinien być bardziej dostępny dla polskich firm budowlanych. Przetargi rządowe będą dostępne na równych prawach dla firm zagranicznych, łatwiejsze powinno być także uzyskiwanie pozwoleń na pracę.