Spis treści
- Zielona transformacja miejskich pustostanów – czy to realna koncepcja?
- Jak wykorzystać miejskie budynki do upraw?
- Farmy miejskie na dachach
- Rewitalizacja z historią w tle
- Jakie korzyści przynoszą farmy miejskie?
Zielona transformacja miejskich pustostanów – czy to realna koncepcja?
Opuszczone biurowce, magazyny czy nieużywane piętra wielopoziomowych parkingów można z powodzeniem przekształcić w nowoczesne farmy żywności. W takich przestrzeniach warzywa i zioła mogą rosnąć na wielopiętrowych półkach, w kontrolowanym mikroklimacie – niezależnie od pory roku i warunków pogodowych.
Czy to tylko futurystyczna wizja? Choć pomysł może początkowo budzić wątpliwości, staje się coraz bardziej realną odpowiedzią na wyzwania, z jakimi mierzą się współczesne miasta i sektor żywnościowy.
Eksperci z firmy Arup są zgodni: przekształcanie nieużytkowanych przestrzeni w farmy wertykalne jest możliwe techniczne i opłacalne. Co więcej, może przynieść wiele korzyści środowiskowych, społecznych i ekonomicznych, takich jak:
- ograniczenie potrzeby transportu,
- zmniejszenie skali marnotrawstwa żywności,
- lepsza kontrola emisji gazów cieplarnianych – szacuje się, że aż 37% globalnych emisji może pochodzić z sektora rolnictwa (1).
W raporcie „Repurposing Buildings for Farming” firma Arup przedstawiła cztery modele adaptacji różnych typów miejskich przestrzeni:
- nieczynnych centrów logistycznych,
- dachów budynków,
- wyższych kondygnacji obiektów wielopoziomowych,
- zabytkowych budynków poprzemysłowych.
Każdy z tych scenariuszy oparto na rzeczywistych przykładach, istniejących wdrożeniach oraz analizach technicznych, dzięki czemu stanowią one dobry punkt wyjściowy dla przyszłych inwestycji.
Pani Anna Bąk, Leader Zespołu Zrównoważonego Rozwoju Arup Polska, mówi:
Wyobraźmy sobie, że nieużytkowana część biurowca zmienia się w farmę, która codziennie dostarcza świeże warzywa mieszkańcom okolicy. Właściciel nieruchomości nie ponosi straty, nie trzeba niczego wyburzać ani budować od nowa – wystarczy inaczej spojrzeć na to, co już mamy i dostosować przestrzeń do nowych potrzeb. Z badania przeprowadzonego przez Savills wynika, że ponad 87% istniejących powierzchni biurowych w największych miastach Wielkiej Brytanii posiada ocenę EPC na poziomie C lub niższą, czyli nie spełnia proponowanego minimalnego poziomu B, który mają obowiązkowo osiągnąć do 2030 roku. Oznacza to, że ok. 93 mln m² biur będzie wymagać modernizacji, aby dostosować się do norm środowiskowych (2). Z podobnym zjawiskiem mamy do czynienia także w Polsce, gdzie liczba pustostanów w dużych miastach stale rośnie. Ich adaptacja na cele lokalnej, niskoemisyjnej produkcji żywności może być realną szansą na rewitalizację przestrzeni, ograniczenie emisji i wzmocnienie odporności miejskich systemów
Jak wykorzystać miejskie budynki do upraw?
Według specjalistów z firmy Arup, odpowiednio dobrany model uprawy do charakteru przestrzeni może umożliwić rewitalizację opuszczonych obiektów miejskich poprzez uruchomienie w nich farm żywności.
Główną funkcją rozległych powierzchni dawnych magazynów lub hal przemysłowych może stać się produkcja roślinna. Tego typu realizacje najlepiej sprawdzają się na obrzeżach miast, w strefach przemysłowych, które oferują korzystne warunki cenowe, dostęp do infrastruktury logistycznej oraz odpowiednią przestrzeń magazynową.
W budynkach można również wydzielić jedynie część przestrzeni pod uprawę roślin – podziemne kondygnacje lub parkingi nieużytkowanych domów towarowych. Jednocześnie taki obiekt może nadal pełnić inne funkcje, takie jak gastronomia, handel czy przestrzenie biurowe. Taką właśnie rolę spełnia pionowa farma w The Plant w Chicago, która współistnieje z lokalnymi restauracjami i przestrzeniami edukacyjnymi.
i
Farmy miejskie na dachach
Możliwe jest również wykorzystanie dachów funkcjonujących budynków, takich jak biurowce, centra handlowe czy parkingi wielopoziomowe, do prowadzenia upraw w szklarniach lub systemach wertykalnych. Oprócz funkcji produkcyjnej, mogą one pełnić także role społeczne i rekreacyjne. Przekształcone dachy mogą stać się strefą wypoczynku, miejscem spotkań czy częścią oferty gastronomicznej. Przykładem takiej realizacji jest Acre Farm and Eatery w australijskim centrum handlowym Burwood Brickworks, gdzie na dachu powstała szklarnia oraz ogród o powierzchni 2500 m².
Rewitalizacja z historią w tle
Ostatni z modeli opisanych przez firmę Arup zakłada rewitalizację nieczynnych, często zabytkowych obiektów przemysłowych, takich jak dawne młyny czy fabryki, w ramach projektów społeczno-gospodarczych, których częścią jest produkcja żywności. Farmy w tym modelu współistnieją z funkcjami edukacyjnymi, kulturalnymi i kulinarnymi, takimi jak szkoły gotowania, restauracje, przestrzenie warsztatowe czy muzea. Przykładem może być projekt Greens for Good / Farm Urban w Liverpoolu, gdzie farma funkcjonuje równolegle z inicjatywami społecznymi i edukacyjnymi.
Pani Anna Bąk, Leader Zespołu Zrównoważonego Rozwoju Arup Polska, dodaje:
Wykorzystanie opuszczonych przestrzeni miejskich na potrzeby rolnictwa to nie tylko szansa na nadanie budynkom nowej funkcji, lecz także realny wkład w rozwój lokalnej kultury żywnościowej, poprawę bezpieczeństwa żywnościowego i budowanie silniejszych wspólnot. Co istotne, ocena potencjału takiej przestrzeni nie musi być skomplikowana – już na wczesnym etapie możliwe jest przeprowadzenie kompleksowej, ale elastycznej analizy możliwości adaptacyjnych. Zachęcamy więc inwestorów, urbanistów i samorządy do spojrzenia na nieużytkowane budynki z nowej perspektywy – jako zasoby, które mogą odegrać istotną rolę w tworzeniu bardziej zrównoważonych, samowystarczalnych i odpornych miast.
Jakie korzyści przynoszą farmy miejskie?
Wzrost liczby ludności i ograniczone zasoby naturalne sprawiają, że miejskie farmy zyskują na znaczeniu. W ciągu ostatnich 300 lat światowa populacja wzrosła aż ośmiokrotnie, a obecnie niemal 50% obszarów lądowych nadających się do zamieszkania wykorzystywanych jest na potrzeby rolnictwa. Dla porównania – trzy wieki temu było to zaledwie 10% (3). To pokazuje, jak dużą presję na środowisko wywiera system żywnościowy i jak ważna staje się potrzeba lokalnych, zrównoważonych rozwiązań. Miejskie farmy mogą zmniejszyć zapotrzebowanie na grunty rolne i ograniczyć emisje generowane przez rolnictwo.
Miejskie farmy wertykalne mają największy potencjał wdrożenia. Dzięki nim możliwa jest produkcja świeżej żywności blisko konsumentów, niezależnie od warunków atmosferycznych, bez stosowania pestycydów i przy minimalnym zużyciu wody oraz energii.
Systemy wertykalne pozwalają zmniejszyć zużycie wody i przestrzeni nawet o 90% względem tradycyjnego rolnictwa (4). W kontrolowanych warunkach możliwa jest całoroczna produkcja, a plony warzyw liściastych mogą sięgać 80–120 kg rocznie z 1 m² (5). To elastyczne rozwiązanie idealnie sprawdza się w adaptacji opuszczonych miejskich budynków.
Pani Anna Bąk, Leader Zespołu Zrównoważonego Rozwoju Arup Polska, podsumowuje:
Farmy wertykalne przynoszą znaczące korzyści środowiskowe i pozwalają na wyjątkowo efektywne wykorzystanie przestrzeni, choć ich wdrażanie wiąże się też z pewnymi wyzwaniami. Najpoważniejszym z nich jest wysokie zużycie energii, które jednak można ograniczać poprzez integrację z odnawialnymi źródłami oraz wykorzystanie ciepła odpadowego z sąsiednich obiektów. Mimo tych barier, dane są jednoznaczne – zużycie wody, powierzchni i emisje CO₂ w przypadku farm wertykalnych są znacznie niższe, niż w tradycyjnym rolnictwie. O przyszłości tej technologii zadecyduje jej skalowalność, optymalizacja zużycia energii oraz poziom zaufania społecznego do nowoczesnych metod produkcji żywności.
i
Odpowiednie podejście do miejskiego rolnictwa, dostosowane do lokalnych warunków i oparte na dobrze przemyślanej strategii, może sprawić, że miejskie farmy staną się nie tylko praktycznym rozwiązaniem, ale też źródłem korzyści finansowych i społecznych. Rewitalizacja budynków z przeznaczeniem na produkcję żywności otwiera nowe możliwości wykorzystania istniejącej infrastruktury. Może to być nowe źródło dochodu, np. poprzez działalność gastronomiczną czy turystykę, a także sposób na pozyskanie funduszy publicznych, budowanie rozpoznawalnej marki oraz aktywizację lokalnej społeczności.
Źródło: Arup
- Przejdź do galerii: Park logistyczny City Point Okęcie w sąsiedztwie Lotniska Chopina
Literatura:
1. Mbow, C. et al. (2019). Food Security in Climate Change and Land: an IPCC Special Report on Climate Change, Desertification, Land Degradation, Sustainable Land Management, Food Security, and Greenhouse Gas Fluxes in Terrestrial Ecosystem
2. https://www.savills.com/research_articles/255800/320910-0?utm_source=chatgpt.com3. Tim G. Benton, Carling Bieg, Helen Harwa; (2021). Food System Impacts on biodiversity loss, Energy Environment and Resource Programme, Chatham House. 2021-02-03-food-system-biodiversity-loss-benton-et-al.pdf (chathamhouse.org) Goldewijk, K.K., Beusen, A., Doelman, J., Stehfest, E. (2017). Anthropogenic land use estimates for the Holocene. Earth System Science Data, 9(2). Retrieved April 3, 2023, from https://essd.copernicus.org/articles/9/927/2017
4. D. Avgoustaki, G. Xydis (2020). How energy innovation in indoor vertical farming can improve food security, sustainability, and food safety. Advances in Food Security and Sustainability, Volume 5. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7516583/pdf/main.pdf
5. Bayley, J.E., Yu, M., & Frediani, K. (2010). Sustainable food production using high density vertical growing (Verticrop).In XXVIII International Horticultural Congress on Science and Horticulture for People (IHC2010): International Symposium on 921 (pp. 95-104)
