Prawo zamówień publicznych: (nie)uczciwa konkurencja

Polskie  firmy budowlane czują się zagrożone ekspansją budowlańców spoza UE. Chodzi o to, że warunki na jakich te firmy mogą działać w naszym kraju generują zjawiska nieuczciwej konkurencji, z którą nasze przedsiębiorstwa nie dadzą sobie rady. W tej sprawie Polski Związek Pracodawców Budownictwa zajął STANOWISKO, które zostało przekazane Kancelarii Preyzdenta RP, Prezesowi Rady Ministrów, Marszałkowi Sejmu RP, Ministrowi Infrastruktury, Prezesowi UZP, GDDKiA, przewodniczącemu Sejmowej Komisji Infrastruktury.

STANOWISKO

uczestników konferencji z 16 lutego 2010 r.
"Udział firm wykonawczych spoza UE przy wykonywaniu inwestycji budowlanych w Polsce,
realizowanych w ramach ustawy Prawo zamówień publicznych"

Organizacje pracodawców budownictwa, zrzeszające największe w kraju przedsiębiorstwa wykonawstwa budowlanego, wspólnie i przy wsparciu związków zawodowych działających w branży budownictwa, zgromadzone na konferencji w dniu 16 lutego 2010 roku wyrażają zaniepokojenie niekontrolowanym napływem firm spoza Unii Europejskiej, które wspierane przez swoje rządy, wykorzystując niedoskonałość prawa zamówień publicznych, przy zawoalowanej akceptacji polskiego rządu podejmują działania, które rozregulowują rynek inwestycyjny, a w niedalekiej perspektywie będą miały brzemienne skutki dla przedsiębiorstw budowlanych działających na polskim rynku inwestycyjnym.

Konstytucja RP w art. 20 przyjmuje jako zasadę wolność gospodarczą, która jest bardzo cenna, jeżeli wspomnimy okres sprzed 1989 r. Wolność ta wymaga uczciwości od siebie jak i partnerów na rynku. Wiemy, że dobrze rozumiana wolność gospodarcza prowadzi do zdrowej konkurencji, a ta jest motorem postępu technicznego, jakościowego i organizacyjnego.
Obserwacje procedur przetargowych związanych ze strategicznymi inwestycjami dla rynku budowlanego- projekty infrastrukturalne- pozwalają zauważyć fakt udziału w tych przetargach firm z obszaru pozaunijnego.
Wolny rynek winien charakteryzować się jednakowymi warunkami dla wszystkich podmiotów prowadzących na nim działalność i równym traktowaniem tych podmiotów.

Liberalizacja dostępu firm budowlanych z państw spoza UE do realizacji inwestycji w Polsce nie może prowadzić do obniżenia standardów europejskich i krajowych w zakresie uczciwej konkurencji, jakości wykonawstwa, bhp, poziomu płac, norm zatrudnienia itp.

Obok wolności gospodarczej w Konstytucji RP znalazła się także zasada równości wobec prawa unormowana w art. 32. Najbardziej generalne sformułowanie tej zasady znalazło wyraz w stwierdzeniu, iż “wszyscy są wobec prawa równi”. Oznacza to prawo do równego traktowania przez władze publiczne, której to zasady władze muszą bezwzględnie przestrzegać.
Niezrozumiałe jest zatem wspieranie przewagi konkurencyjnej oferentów usług z państw spoza UE poprzez np. zwolnienie ich pracowników z obowiązku płacenia składek na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne w Polsce.

Art. 17 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz. U. 2004 r. Nr 173, poz. 1807) nakłada na każdego przedsiębiorcę obowiązek wykonywania działalności gospodarczej na zasadach uczciwej konkurencji Naruszenie przez przedsiębiorcę tych obowiązków jest sankcjonowane odpowiedzialnością cywilnoprawną określoną w art. 18 ust. 1 ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji.

Należy więc zadać pytanie o równość warunków, jeżeli podmioty z obszaru UE nie mają prawa do pomocy publicznej, w odróżnieniu do tych, które prawo unijne nie obejmuje.
Należy postawić pytanie o równe warunki konkurencji, jeżeli firmy od lat działające na rynku polskim ponoszą koszty tworzenia nowych miejsc pracy, koszty związane z ochroną środowiska, ponoszą nakłady na poprawę warunków pracy, zapewniają wynagrodzenia i płacą podatki zgodnie z obowiązującymi przepisami.

Pragniemy zwrócić uwagę, że polscy przedsiębiorcy budowlani realizujący inwestycje w innych krajach UE zobligowani są do całkowitego dostosowania się do prawa tego państwa, w którym wykonywane jest przedsięwzięcie we wszystkich płaszczyznach w szczególności prawa pracy, podatków, które jest bezwzględnie egzekwowane przez odpowiednie służby i instytucje.

Jako organizacje reprezentujące przedsiębiorców sektora budowlanego w Polsce stwierdzamy, że na rynku polskim firmy spoza obszaru unijnego mają korzystniejsze warunki realizacji inwestycji w porównaniu z polskimi przedsiębiorcami. Obserwujemy również niepokojące i narastające zjawisko cen dumpingowych stosowanych przez firmy zagraniczne spoza obszaru unijnego.

Wobec rosnącej ekspansji firm spoza UE na rynek polski celowe jest przygotowanie skutecznych mechanizmów monitorowania i kontroli dopuszczania firm do realizacji usług budowlanych w Polsce z wykorzystaniem doświadczeń starych państw członkowskich; w procesie tym powinny uczestniczyć wszystkie odpowiedzialne resorty i powiązane z tym obszarem instytucje, organizacje środowiskowe i społeczne a wypracowana procedura powinna zostać uregulowana w trybie zmian ustawowych i rozporządzenia wykonawczego Rady Ministrów.

W warunkach kryzysowych przy znaczącym niewykorzystaniu mocy przerobowej przedsiębiorstw krajowych jakiekolwiek uszczuplenie minimalnego możliwego do realizacji volumenu robót budowlano – montażowych na rzecz firm pozaunijnych musi skutkować ujemnie na kondycję branży i w konsekwencji na gospodarkę narodową.

Chcąc uniknąć groźnych dla polskiej gospodarki jak i polskich firm konsekwencji wyrażających się w najbliższych miesiącach i latach

• wstrzymaniem realizacji projektów,
• bankructwem wielu małych i średnich firm budowlanych
• zatorami płatniczymi,
• wzrostem bezrobocia,
• obniżeniem wpływu podatków CIT, PIT, VAT do budżetu państwa

apelujemy do Marszałka Sejmu RP oraz Prezesa Rady Ministrów
o spowodowanie zwiększenia ochrony polskiego rynku budowlanego poprzez:

• Egzekwowanie zapisów zawartych w umowach dwustronnych o unikaniu podwójnego opodatkowania i zapobiegania uchylaniu się od opodatkowania, w zakresie podatków od dochodu, w odniesieniu do firm mających siedziby poza obszarem unijnym.
• Przestrzeganie ustawy o swobodzie działalności gospodarczej.
• Przestrzeganie ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji oraz ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów.
• Zwiększenie konkurencyjności firm krajowych poprzez stworzenie mechanizmów umożliwiających minimalizację cen ofertowych. Minimalizacja cen ofertowych jest możliwa, jednakże na poziomie wykluczającym dumping. Oprócz racjonalnego założenia cen materiałów, urządzeń, robocizny oraz wysokości marży wiąże się z obniżeniem kosztów obsługi finansowej kontraktów oraz limitowaniem poziomu ryzyka. Przykładowo rozważyć można:
  
  a) ograniczenie wysokości zabezpieczeń finansowych wymaganych przez zlecającego: co można osiągnąć poprzez “segmentację” zakresu robót objętych kontraktem na poszczególne zadania i stosowanie zabezpieczeń revolvingowych przenoszonych z zadania na zadanie;
  b) ograniczenie finansowania kontraktów ze źródeł obcych poprzez:
       -  udzielanie w uzasadnionych przypadkach zaliczek dla beneficjentów kontraktów,
       - rozważne stosowanie w zamówieniach publicznych formuły “projektuj i buduj” jako formuły przenoszącej całą
          odpowiedzialność na wykonawcę, czego konsekwencja jest zawyżanie z jego strony cen dla zabezpieczenia
          interesów  przedsiębiorstwa.
  c) stosowanie w umowach kontraktowych zapisu o możliwości aneksowania umowy w uzasadnionych przypadkach.
• Bezwzględne stosowanie przepisów art. 89 oraz art. 90 ustawy Prawo zamówień publicznych poprzez odstąpienie w kontraktach realizowanych w ramach zamówień publicznych od kryterium ceny minimalnej jako kryterium wiodącego i przeniesienie ciężaru wag na standing oferenta pod kątem jego zdolności do sprawnej i terminowej realizacji kontraktu oraz sprawowania czynności związanych z gwarancją i rękojmią /np. klasyfikacja firm/.
• Ścisłe przestrzeganie procedur odpraw warunkowych “na kontrakt” dla sprzętu, urządzeń i narzędzi oferentów pozaunijnych.
• Określenie kwot wizowych dla załóg spoza UE precyzujących ilości specjalistów niezbędnych dla wykonania kontraktu w proporcji do załogi polskiej przewidzianej do zatrudnienia przez Kontrahenta.
• W odniesieniu do konsorcjów z udziałem firm z obszaru poza UE wdrożenie przepisu, że liderem konsorcjum może być wyłącznie firma zarejestrowania i płacąca podatki w kraju.
• Stworzenie centralnego systemu monitorowania nielegalnego zatrudnienia, a także monitorowania zatrudnienia pracowników przez podmioty z obszaru pozaunijnego w zakresie przepisów prawa polskiego.
• Rozpoczęcie procesu zmian legislacyjnych, polegających w szczególności na objęciu przez Państwową Inspekcję Pracy kontrolą legalności zatrudnienia także innych podmiotów aniżeli określone w art. 13 ustawy z 13 kwietnia 2007 r. o PIP, jeżeli istnieje podejrzenie pracy nielegalnej.
• Nie naruszając zasady swobody kontraktowej, zawartej w art. 353¹ K.c. dla priorytetowych inwestycji wprowadzić (zalecić) stosowanie umów o roboty budowlane wg wzorców FIDIC , sporządzanych w oparciu o polskie przepisy prawa. W tej sprawie Polski Związek Pracodawców Budownictwa wykonał opracowanie pt. “Sporządzanie szczególnych Warunków Kontraktowych FIDIC zgodnie z bezwzględnie obowiązującymi przepisami prawa polskiego”, która zyskała pozytywną opinię Prezesa Urzędu Zamówień Publicznych.
  Wdrożenie do praktyki powyższego opracowania pozwoli na:
  - ułożenie poprawnych relacji między inwestorem i wykonawcą;
  - uniknięcie sporów sądowych;
  -  lepsze wykorzystanie środków pomocowych UE.
• Rozważyć, wzorem innych krajów członkowskich UE, wprowadzenie w ramach systemu zamówień publicznych – kwalifikacji firm wykonawstwa budowlanego w kraju (biała lista firm).

Uczestnicy konferencji, wyrażając niniejsze Stanowisko, rozumieją i popierają priorytety związane z realizacją inwestycji EURO 2012. Uważamy jednak, że priorytety te nie mogą naruszać prawa i burzyć przyszłości funkcjonowania firm na polskim rynku budowlanym.

                             prezes PZPB                                                                                wiceprezes PZPB
                             Marek Michałowski                                                                     Janusz Zaleski