PPP - dobra prognoza na rok 2012
Partnerstwo publiczno-prywatne (PPP) jakoś nie cieszy się w Polsce popularnością. Jest to formuła realizacji inwestycji i wszelakich przedsięwzięć, która w ciągu ostatnich 10 lat zawojowała świat, a szczególnie Europę. W naszym kraju, mimo coraz przyjaźniejszych przepisów, PPP napotyka na opór. Ale jest trochę lepiej...
Przypomnijmy, że do PPP miała już zachęcać ustawa o partnerstwie publiczno-prywatnym z 2005 roku, ale w okresie czterech lat obowiązywania jej zapisów nie zrealizowano ani jednego przedsięwzięcia. Dodatkowo pojawiły się wówczas opinie, że jest to formuła korupcjogenna, niejasna, przez co potencjalnym partnerom z pewnością grozi tzw. czwarte P - prokurator. Dlatego w 2008 roku (19 grudnia) uchwalono kolejną ustawę o partnerstwie publiczno- prywatnym (Dz. U. z 2009 r. Nr 19, poz. 100 ze zm., weszła w życie w lutym 2009). Jednocześnie też zaczęła obowiązywać ustawa (z 9 stycznia 2009) o koncesji na roboty budowlane lub usługi ((Dz. U. z 2009 r. Nr 19, poz. 101 ze zm.), co poszerzyło możliwości partnerstwa. Okazało się jednak, że przyjaźniejszym przepisom trudno było pokonać przede wszystkim ludzką nieufność i utarte już stereotypowe opinie.
Akurat mijają trzy lata, gdy partnerstwo publiczno-prywatne działa według nowych zasad. Zobaczmy, ile w roku 2011 było ogłoszeń zapowiadających chęć nawiązania współpracy w tej formule, a ile z nich ma szansę na realizację.
Jak wynika z raportów opracowywanych przez Investment Support - polską firmę doradczą specjalizującą się w realizacji inwestycji w partnerstwie publiczno-prywatnym i formule koncesji - od początku 2009 roku liczba projektów publiczno-prywatnych systematycznie wzrasta. Pod koniec roku 2011 roku zanotowano już 144 takie przedsięwzięcia. A więc w porównaniu do działania poprzedniej ustawy o PPP, to rzeczywiście dużo. Poza tym, strona publiczna i ewentualni partnerzy prywatni coraz głośniej mówią o tym, że PPP może stać się kluczowym elementem polityki antykryzysowej, przy coraz mniejszych publicznych środkach finansowych.
Ogłoszone projekty PPP
W 2011 roku podmioty publiczne ogłosiły chęć realizacji z partnerami prywatnymi 42 projektów. Ponad połowa z nich - 24, miałyby być realizowane w ramach koncesji, na podstawie ustawy o partnerstwie publiczno-prywatnym projektów było 18. Warto przy tym zauważyć, że oceny o pogarszającej się sytuacji gospodarczej, nie wpłynęły na planowanie nowych projektów, których było aż 36. Pozostałe projekty (8) były ogłaszane po raz kolejny, jeden nawet po raz trzeci.
Wśród projektów, które ponownie były ogłaszane znalazły się m.in.: koncesja na realizację pod klucz budynku ośrodka (centrum) usług medycznych wraz z zagospodarowaniem przyległego terenu ogłaszana przez Gmina Zabierzów; budowa dwukondygnacyjnego parkingu podziemnego wraz z częścią naziemną na terenie Hali Stulecia we Wrocławiu planowana przez Wrocławskie Przedsiębiorstwo Hala Ludowa oraz modernizacja miejsca wykorzystywanego do kąpieli ogłaszana przez Miasto Chełm i Centrum sportów wodnych w Chełmie.
Trzy razy Centrum Młodzieży im. dr Henryka Jordana w Krakowie zapraszało do projektu: „Remont i rozbudowa ośrodka obozowo-wypoczynkowego w miejscowości Wicie”.
Formuła współpracy - PPP, koncesja czy PZP?
Jak się okazuje, od trzech lat wiodącą prawno-finansową formułą realizacji inwestycji publiczno-prywatnych jest koncesja. Potwierdzają to również projekty ogłoszone w 2011:
- 24 koncesje (12 na roboty budowlane, 12 na usługi);
- 14 PPP w trybie koncesji;
- 4 PPP w trybie PZP (Prawa zamówień publicznych).
W 10 projektach przewidziano możliwość finansowego zaangażowania podmiotu publicznego. W 27 na 37 projektów, w których poinformowano o wynagrodzeniu przewidzianym dla partnera prywatnego, przewidziano wynagrodzenie w formie wyłącznego prawa do eksploatacji obiektu czy infrastruktury. Nie ma co ukrywać, że dla partnera prywatnego najważniejszą kwestią w PPP jest wynagrodzenie i wiążący się z nim ewentualny finansowy udział podmiotu publicznego w inwestycji.
Podobnie jak w poprzednich latach, najwięcej projektów PPP było z sektora sportowo-rekreacyjnego. Na drugie mocne miejsce zaczyna wychodzić miejska i komunalna infrastruktura(11) oraz gospodarka odpadami (5). Ogłoszono również cztery projekty parkingowe oraz po trzy w zakresie budownictwa komunalnego i edukacji. Oczywiście, najczęściej partnerów prywatnych do swoich projektów szukały w 2011 roku bezpośrednio gminy i miasta (28 ogłoszeń ofert), ale był też m.in. zakład karny, zakład opieki zdrowotnej, placówki wychowania pozaszkolnego i Wojskowa Agencja Mieszkaniowa.
Liderami w projektach PPP są województwa dolnośląskie, małopolskie i śląskie, które zamieściły po 7 ofert. W następnej kolejności znalazły się województwa: opolskie - 5 projektów oraz mazowieckie - 4. Dla porównania, w 2010 roku przodowało również małopolskie - 13 projektów, ale na drugim miejscu było województwo mazowieckie. W 2009 najwięcej projektów ogłosiło województwo wielkopolskie - 10.
Wartość rynku PPP
W momencie ogłaszania, nie wszystkie projekty są wyceniane. W 2011 roku podano wartość 33 projektów (w sumie było ich 42), które w sumie dały 1 482 051 408 zł netto. Szacunkowo, wartość przedsięwzięć realizowanych w ramach PPP można wycenić na ok. 5 mld zł.
Co ciekawe, w ogłaszanych projektach rzadko pojawia się udział funduszy unijnych. W ubiegłym roku połączenie funduszy unijnych z formułą partnerstwa publiczno-prywatnego przewidywano tylko w jednym projekcie - „System gospodarki odpadami dla miasta Poznania” (z dofinansowaniem z Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko 2007-2013).
Wśród projektów z roku 2011 o szacowanej najwyższej wartości są:
- system gospodarki odpadami dla Poznania – 700 000 000 zł;
- zarządzanie Międzynarodowym Centrum Kongresowym oraz Halą Widowiskowo-Sportową Spodek w Katowicach – od 200 000 000 - 400 000 000 zł;
- zaprojektowanie, budowa i eksploatacja dwóch parkingów podziemnych w ramach Placu Dworcowego i Placu Bolesława Chrobrego w Katowicach wraz z organizacją i obsługą strefy płatnego parkowania – 105 000 000 - 135 000 000 zł;
- zaprojektowanie, wybudowanie, sfinansowanie i zarządzanie co najmniej dwoma płatnymi parkingami wielopoziomowymi oraz strefą płatnego parkowania w śródmieściu Bielska-Białej - 72 000 000 - 126 000 000 zł.
Wartość, mimo że szacowana, przedsięwzięcia PPP, w wielu przypadkach wymaga zaangażowania finansowego już na etapie zainteresowania ofertą. Partner publiczny czasami bowiem wymaga wpłacenia wadium. W 2011 roku takie wymagania były postawione w 29 projektach. Najczęściej oczekiwano od potencjalnych partnerów prywatnych wniesienia wadium w wysokości do 0,5% wartości przedsięwzięcia. W większości przypadków wadium nie przekracza 1,0%.
Uczestnictwo partnera prywatnego w PPP to zaangażowanie nie tylko finansowe, ale również długoletni udział w takim przedsięwzięciu. To zresztą najsłabsze punkty tego systemu, bo obciążone dużym ryzykiem, czy na danym przedsięwzięciu da się w ogóle zarobić, bo wiadomo, że partner prywatny nie będzie wchodził w PPP charytatywnie.
Okres, na jaki planuje się zawrzeć umowę koncesji nie może być dłuższy niż: 30 lat - dla koncesji na roboty budowlane lub 15 lat – dla koncesji na usługi, chyba że przewidywany okres zwrotu nakładów koncesjonariusza poniesionych w związku z wykonywaniem koncesji jest dłuższy od wymienionych w ustawach. Dlatego w przypadku PPP mówi się nawet o 40-letnim okresie zaangażowania. Najczęściej występujący czas trwania umowy to 15-20 lat. Jednakże czas ten waha się w zależności od projektu i formuł realizacji od 1 do 40 lat.
Projekty PPP - liczy się umowa
W 2011 roku podpisano 11 umów z partnerami prywatnymi. Najwięcej jest ogłaszanych projektów na koncesje i ma to swoje odzwierciedlenie w podpisanych umowach - 8 umów koncesji na usługi. Pozostałe umowy to 1 koncesja na roboty budowlane oraz 2 na PPP w trybie koncesji. W sumie, od czasu gdy w 2009 roku zaczęły obowiązywać nowe przepisy, podpisano z partnerami prywatnymi 27 umów - 11 o koncesji na usługi, 8 - o koncesji na roboty budowlane, 5 - o PPP w trybie koncesji i 3 - o PPP w trybie PZP.
Najwięcej umów sfinalizowano dla projektów z zakresu sportu i rekreacji – 5 umów. Po 4 umowy podpisano odnośnie infrastruktury miejskiej, ochrony zdrowia i z sektora wod-kan. Z dziedzinie transportu, rewitalizacji i energetyki podpisano po 2 umowy.
Projekty publiczno-prywatne ogłoszone w 2011 roku znajdują się na zaawansowanych etapach realizacji przedsięwzięć – w większości przypadków rozpoczęta procedura wyboru partnera znajduje się na etapie negocjacji z potencjalnymi partnerami (11), na etapie oferty (1) bądź umowy (11), 13 zostało odwołanych (to projekty, które zostały unieważnione z powodu braku kandydatów bądź oferentów, odrzuconych ofert, przerwanych negocjacji, bądź z innych przyczyn ich realizacja została przerwana lub nie doszła do skutku). W roku 2011 roku były również realizowane projekty ogłoszone w poprzednich latach, było to np. 26 projektów z 2010 roku.
Partnerstwo publiczno-prywatne - perspektywy
W kontekście przedsięwzięć realizowanych w ramach PPP rok 2011 był dobry. Przede wszystkim jest coraz więcej przykładów projektów zwieńczonych umowami, na których mogą się wzorować kolejne samorządy. Nie można już argumentować, że to nieznany, ryzykowny obszar, poprawia się też atmosfera wokół tej formuły.
Jest jeszcze jedna bardzo ważna sprawa - i partnerzy publiczni i strona prywatna, coraz bardziej są świadomi tego, że PPP może być jedynym rozwiązaniem, by samorządy mogły realizować inwestycje a firmy, wobec kurczącego się rynku zamówień znajdą tu sposób na przetrwanie i na rozwój. Sytuacja rynkowa może uczynić negocjacje stron bardziej elastycznymi.
- Trudno dziś wyrokować, czy projektów w 2012 roku będzie więcej niż w 2011 czy w 2010 roku, czy będzie więcej ogłoszeń, z pewnością będzie dużo więcej lepiej przygotowanych projektów. Projekty, które nie dotąd nie doczekały się publikacji ogłoszeń, z uwagi na rozporządzenie, projekty, które czekają na wsparcie ze strony MRR i Platformy PPP (Łańcut, Zabrze i inne), projekty oczekujące na wsparcie ze strony PARP to te, które w 2012 mogą pojawić się na rynku i go zmienić. Biorąc pod uwagę tylko zapowiedzi Krakowa, Warszawy, Poznania czy Wrocławia, powinniśmy spodziewać się wysypu projektów - prognozuje Kacper Kozłowski, dyrektor ds. projektów inwestycyjnych Investment. - Nie możemy też zapominać o mniejszych miastach, jak np. Płock, Olsztyn, czy jeszcze mniejszych rzędu 40-80 tys. mieszkańców. Szans dla inwestorów prywatnych powinno być wiele. Nie wykluczone, iż pojawią się pierwsze projekty z sektora obronności.
