PIIB szykuje się do zjazdu wyborczego
Na zaplanowanym na czerwiec krajowym zjeździe sprawozdawczo-wyborczym, samorząd inżynierów budownictwa wybierze nowe władze. Szefem PIIB nie będzie już na pewno prof. Zbigniew Grabowski, gdyż zgodnie ze statutem mógł tę funkcję pełnić tylko przed dwie 4-letnie kadencje z rzędu.
- Najważniejsze sukcesy PIIB przez te 8 lat? To przede wszystkim zorganizowanie jej w sprawnie działającą instytucję - podsumowuje pod koniec drugiej kadencji jego władz prezes Zbigniew Grabowski. - Daje się też zauważyć, choć nie zawsze skuteczny, wpływ PIIB na przebieg procesów legislacyjnych w zakresie budownictwa, dobrze przebiega współpraca z rządem, sejmem i senatem. Poza tym, z początkowo 60 tys. izba ma obecnie prawie 112 tys. członków, rośnie w PIIB grupa młodych inżynierów. W szkoleniach bierze teraz udział ok. 30 tys. członków rocznie.
Zobacz także: Komu jakie uprawnienia
Do niepowodzeń, a zarazem wyzwań na przyszłość, prof. Grabowski zalicza m.in. fakt, że nie udało się przekroczyć progu 50 tys. osób biorących udział w szkoleniach oraz nadal wysoką – choć systematycznie spadającą – liczbę członków niezadowolonych z istnienia samorządu zawodowego inżynierów budownictwa.
W ocenie prezesa PIIB prawny status Izby i jej kompetencje są właściwe, a próby ich ograniczenia szkodliwe, zwłaszcza w perspektywie zmian w Prawie budowlanym, przewidujących wzrost odpowiedzialności zawodowej inżyniera budownictwa w procesie inwestycyjnym.
- Szacunku społeczeństwa dla Izby i inżynierów budownictwa nie możemy zadekretować. Musimy go codziennie zdobywać uczciwą pracą i nienaganną postawą etyczną. Gdyby nie było samorządu zawodowego, kto zajmowałby się sprawowaniem nadzoru nad wykonywaniem zawodu inżyniera budownictwa jako zawodu zaufania publicznego? – pyta Zbigniew Grabowski. - Polska Izba Inżynierów Budownictwa zabiega o dobro wspólne, a nie wyłącznie
o ochronę interesów jej członków. Zaufania społeczeństwa nie można zadekretować. Trzeba je zdobywać i podtrzymywać przez uczciwą pracę i nienaganną postawę etyczną naszych członków. To jest i będzie misją PIIB - dodaje jako swoiste motto.
Zawód zaufania społecznego
A że inżynier budownictwa jest zawodem zaufania społecznego nie ma wątpliwości. Z raportu Centrum Badania Opinii Społecznej (CBOS) opracowanego w 2004 roku na zlecenie ówczesnego Ministerstwa Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej wynika, że dla zdecydowanej większości ankietowanych zawód zaufania publicznego to taki, który jest istotny dla społeczeństwa i charakteryzuje się m.in.: nienaganną postawą moralną, etyczną i wysokim poziomem świadczonych usług przez osoby go wykonujące oraz zorganizowaniem się ich w samorządzie zawodowym.
Aż 79% badanych przez CBOS uważało, że samorząd zawodowy powinien mieć uprawnienia do pozbawiania prawa wykonywania zawodu za czyny naruszające zasady etyki zawodowej. Inżyniera budownictwa za zawód zaufania publicznego uznało 61% respondentów. Ponadto 44% odpowiedziało, że samorządy powinny finansować się ze składek członkowskich , a 33% dopuszczało także możliwość dofinansowywania z budżetu państwa. W podobnym badaniu przeprowadzonym w lutym 2008 roku przez Instytut Pentor na zlecenie PIIB, społeczne poważanie wobec inżynierów budownictwa kształtowało się na bardzo korzystnym poziomie 41%. Jednak nie dla wszystkich jest to sprawa tak oczywista.
Dwa lata temu w sejmie i przed Trybunałem Konstytucyjnym rozpoczęła się debata na temat niektórych przepisów prawa regulujących działalność samorządów zawodowych zrzeszających osoby wykonujące zawód zaufania publicznego w tym PIIB.
W listopadzie 2008 roku grupa posłów PiS złożyła do Marszałka Sejmu projekt ustawy nowelizującej Konstytucję RP w artykułach dotyczących samorządów zawodowych ( art. 17.1 i 65.1). Autorzy zmian zaproponowali aby do art.17.1 dopisać zdanie, że: “samorządy zawodowe nie mogą ograniczać wyboru zawodu”. Ponadto parlamentarzyści zaproponowali dodanie do art.65.1 Konstytucji dodatkowego ustępu, który powierzałby organom państwowym ustalanie kryteriów wykonywania zawodów zaufania publicznego, odbierając je tym samym samorządom.
PIIB oficjalnie odniosła się do tych propozycji, uznając zaproponowane zmiany za błędne i bezpodstawne. Zdaniem Izby – “art.17.1 Konstytucji upoważnia samorządy zawodów zaufania publicznego do sprawowania nadzoru nad należytym wykonywaniem tych profesji – “w granicach interesu publicznego i dla jego ochrony”. Nadanie zaś pewnym zawodom – w rozumieniu ustawy zasadniczej – statusu “zaufania publicznego” daje ustawową możliwość nakładania pewnych ograniczeń w zakresie konstytucyjnej wolności dostępu do zawodu i prawa jego wykonywania.
Z kolei sejmowa komisja “Przyjazne Państwo” zaproponowała m.in. usunięcie zapisu o obligatoryjnej przynależności do samorządów zawodowych osób wykonujących samodzielne funkcje techniczne w budownictwie. Zdaniem komisji usunięcie tego zapisu obniży koszty pracy inżynierów o wysokość obowiązkowych składek na rzecz Izby.
Ta propozycja posłów również spotkała się ze stanowczą reakcją PIIB, która uznała ten pomysł za niezgodny z Konstytucją i nie nadający się do dalszych prac legislacyjnych. Według PIIB zniesienie obligatoryjnej przynależności do Izby nie będzie miało istotnego wpływu na koszty pracy inżyniera budownictwa. Trzeba tu dodać, że roczna składka członkowska w PIIB wynosi 460 zł, a przeciętne, miesięczne wynagrodzenie inżyniera budownictwa ok. 4 tys. złotych. Samorząd zawodowy inżynierów budownictwa zwrócił też uwagę, że roczne koszty zadań zleconych przez państwo związanych m.in. z odpowiedzialnością zawodową i dyscyplinarną wynoszą ok. 10 milionów złotych i są finansowane z przychodów własnych Izby, przede wszystkim składek członkowskich. Składki przeznaczone są także na szkolenia, działalność socjalną i pomoc prawną. Izba wykazała niekonsekwencję autorów zmian, “którzy z jednej strony utrzymują przymus istnienia samorządów zawodowych bez zapewnienia im pieniędzy niezbędnych do funkcjonowania”.
Skrytykowała też koncepcję przyznawania uprawnień budowlanych jednocześnie przez wojewodów i PIIB. Zdaniem Izby – “takie rozwiązanie podważałoby zasadę równości wobec prawa oraz zaufania obywateli w sytuacji, kiedy tę samą sprawę miałyby rozstrzygać różne organy.”
Do dyskusji o prawnym statusie i uprawnieniach wszystkich samorządów zawodowych w styczniu 2010 dołączył Rzecznik Praw Obywatelskich, który zwrócił się do Trybunału Konstytucyjnego o stwierdzenie zgodności z Konstytucją ustaw regulujących funkcjonowanie izb, w tym PIIB. Jego zdaniem, niekonstytucyjne mogą być niektóre zapisy w ustawie o samorządach zawodowych architektów, inżynierów budownictwa i urbanistów dotyczące m.in. obowiązku przynależności do samorządu zawodowego, sankcji dożywotniego prawa pozbawienia zawodu. RPO wnioskował także do TK o zbadanie zgodności zapisu ustawy z Konstytucją – “w zakresie, w jakim nie stanowiąc o braku zatarcia wpisu o ukaraniu karą dyscyplinarną skreślenia z listy członków izby nie przewiduje możliwości ponownego ubiegania się o prawo wykonywania zawodów: architekta, inżyniera budownictwa i urbanisty”.
Krajowa Rada PIIB negatywnie oceniła samą inicjatywę RPO jak i uzasadnienie wniosku.
- W ocenie Izby nieuzasadnione i nieodpowiedzialne jest stanowisko, kwestionujące zawód inżyniera budownictwa jako zawodu zaufania publicznego. Zawód ten od ponad 80 już lat znajduje podstawę swojego działania w ustawach regulujących samodzielne wykonywanie funkcji technicznych w budownictwie. Ustawodawstwo to zawsze zmierzało do zapewnienia bezpieczeństwa i zdrowia obywateli oraz ich interesów majątkowych powierzanych w toku procesów budowlanych osobom należycie do tego przygotowanym i posiadającym ich potwierdzenie przez państwo - zgodnie ze stanowiskiem Krajowej Rady PIIB uważa jej prezes. Władze Izby podkreślają też, że rolą samorządu zawodowego inżynierów budownictwa utworzonego w konsekwencji oddolnych inicjatyw jest zgodnie z art.17.1 Konstytucji, bo PIIB “reprezentuje osoby wykonujące zawód zaufania publicznego i sprawuje pieczę nad jego należytym wykonywaniem w granicach interesu publicznego i dla jego ochrony.” PIIB stwierdziła także, że bez obligatoryjnej przynależności członków do samorządu zawodowego nie ma możliwości realnego sprawowania nadzoru nad wykonywaniem samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie. Brak tego zapisu w ustawie o samorządach zawodowych (z 15 grudnia 2000 r.) oznaczałby przejęcie przez państwo tych obowiązków i ich sfinansowanie. Wniosek RPO jest nadal rozpatrywany przez Trybunał Konstytucyjny.
PIIB w działaniu
Przez 8 lat od powstania liczba członków PIIB powiększyła się o ponad 50tys. i wynosi obecnie 111 930 osób. W tej “nowej” grupie jest kilkanaście tysięcy młodych inżynierów, co ma przeczyć opinii, że PIIB jest zamknięta dla młodych. Kobiet w PIIB jest niewiele ponad 11%.
Po przejęciu obowiązków nadawania uprawnień budowlanych od wojewodów, Krajowa Komisja Kwalifikacyjna PIIB wykonała tytaniczną pracę. Ujednoliciła bowiem wymagania egzaminacyjne dla wszystkich zdających egzaminy na wykonywanie samodzielnych funkcji w budownictwie, które przed przejęciem tego zadania od administracji publicznej różniły się w zależności od województwa.
Zobacz także: Manifest inżynierów budownictwa...
Okręgowe komisje kwalifikacyjne przeprowadziły 14 sesji egzaminacyjnych. Do egzaminów na uprawnienia budowlane przystąpiły 27 164 osoby, uzyskało je 23 863 inżynierów (czyli 87,7% zdających). Obecnie Izba nadaje uprawnienia w 9 specjalnościach budowlanych: architektonicznej, konstrukcyjno-budowlanej, elektrycznej, sanitarnej, drogowej, mostowej, wyburzeniowej, telekomunikacyjnej i kolejowej. Do końca 2009 roku 395 osobom nadano tytuł rzeczoznawcy budowlanego.
Dzięki wynegocjowaniu i podpisaniu przez władze PIIB korzystnych umów z towarzystwami ubezpieczeniowymi jej członkowie płacą znacznie niższe, obowiązkowe składki OC, dlatego prawie wszyscy ubezpieczają się za jej pośrednictwem.
A jak Izba sprawuje pieczę nad należytym wykonywaniem zawodu inżyniera budownictwa? W latach 2003–2009 okręgowi rzecznicy odpowiedzialności zawodowej rozpatrzyli 2266 spraw, z czego 1630 dotyczyło odpowiedzialności zawodowej, 394 było z obszaru odpowiedzialności dyscyplinarnej, a 242 nie dotyczyły kompetencji PIIB.
Do okręgowych Sądów Dyscyplinarnych wniesiono 427 wniosków o ukaranie. Sądy wydały 375 wyroków skazujących. Większość z nich dotyczyła przekraczania zakresu posiadanych uprawnień budowlanych, nierzetelnego wykonywania obowiązków, nierzetelnego postępowania rzeczoznawców przy opracowywaniu opinii i ekspertyz oraz fałszowania dokumentów.
Mając na uwadze poziom nauczania inżynierów budownictwa na uczelniach publicznych, Krajowa Komisja Kwalifikacyjna przeanalizowała programy nauczania na kierunkach studiów obejmujących specjalności, w których są nadawane uprawnienia do pełnienia samodzielnych funkcji technicznych. Raport z tego przedsięwzięcia wykazał brak korelacji pomiędzy specjalnościami w których kształcą szkoły wyższe a liczbą specjalności budowlanych wynikających z prawa. PIIB nadaje uprawnienia w 9 specjalnościach zaś uczelnie w 49. Krajowa Komisja Kwalifikacyjna określiła propozycje “standardów nauczania” dla specjalności zawodowych zgodnych z wymaganiami Izby. Obejmują one przedmioty zawodowe pozostawione w obligatoryjnych programach Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego do dyspozycji wydziałów uczelni. Jednym z wniosków, wypracowanym wspólnie z przedstawicielami środowisk naukowo – technicznych na konferencji w Krynicy w 2009 roku, jest określenie czasu trwania studiów inżynierskich: 8 semestrów dla inżynierów I stopnia (7 wykładowych i 1 stażowy) oraz 4 semestrów dla inżynierów II stopnia z tytułem magistra (3 wykładowe i 1 praktyczny – stażowy). W opinii prof. Zbigniewa Grabowskiego, kadra naukowo-techniczna na uczelniach o kierunkach budowlanych także powinna w przyszłości legitymować się uprawnieniami budowlanymi. Sugestie PIIB spotkały się z dużym zainteresowaniem tylko dziekanów szkół publicznych, bo na zaproszenie Izby nie odpowiedziały, niestety, uczelnie prywatne i niepubliczne. Może to w przyszłości zaowocować tym, że ich absolwenci będą mieli duże trudności w uzyskaniu uprawnień do wykonywania samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie.
Działająca w ramach Krajowej Rady, Komisja Prawno–Regulaminowa wypracowała wiele opinii, wniosków i analiz aktów prawnych, zwłaszcza w zakresie nowelizacji Prawa budowlanego i przepisów regulujących wykonywanie zawodu inżyniera budownictwa. Chociażby tylko w 2008 roku komisja wypracowała 99 uwag do projektu ustawy Prawo budowlane, ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym i innych ustaw (projekt Ministerstwa Infrastruktury z 17.06.2008) oraz 43 uwag do zapisów aktualnego Prawa budowlanego.
No cóż, ośmioletni dorobek jest niewątpliwie pokaźny, a do czerwca przyjdzie zaczekać na określenie priorytetów PIIB z nowym zarządem...
