Nowy wieżowiec na Placu Grzybowskim. Czy budowanie kolejnych wieżowców ma sens?
Budowa kolejnych wieżowców w centrum Warszawy budzi kontrowersje. Emocje wywołał zwłaszcza projekt zburzenia Teatru Żydowskiego na Placu Grzybowskim i zastąpienie go nowym wysokościowcem. 14 listopada 2012 r. w Domu Spotkań z Historią w Warszawie odbyło się spotkanie poświęcone przyszłości Placu Grzybowskiego i jego otoczenia. Celem zorganizowanego przez TOnZ spotkania było podjęcie publicznej dyskusji nad ochroną i rozwojem tego ważnego rejonu Warszawy.
Spotkanie poświęcone przyszłości Placu Grzybowskiego oraz jego otoczenia odbyło się z inspiracji Michała Krasuckiego, Prezesa Warszawskiego Oddziału Towarzystwa Opieki nad Zabytkami (TOnZ). Celem spotkania było podjęcie publicznej dyskusji nad możliwościami ochrony i rozwoju tego ważnego kwartału centrum Warszawy. Do Domu Spotkań z Historią zaproszono więc, oprócz mieszkańców i historyków sztuki zainteresowanych ochroną zabytków, wszystkich uczestników procesu inwestycyjnego. Obecni byli: Piotr Brabander, Stołeczny Konserwator Zabytków; Damian Woźniak, dyrektor ds. inwestycji firmy deweloperskiej Ghelamco, Marek Kraszewski, dyrektor Biura Kultury m.st. Warszawy; Henryk Albert, dyrektor Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego Żydów w Polsce; Gołda Tencer, dyrektor Teatru Żydowskiego; przedstawiciele Mazowieckiego Konserwatora Zabytków oraz liczni mieszkańcy Warszawy, członkowie TOnZ oraz innych organizacji społecznych.
Plany poprzedzone analizą
Do analizy problemów, zagrożeń oraz potencjanych możliwości kwartału zabudowy z Placem Grzybowskim powołano interdyscyplinarny zespół pod egidą TOnZ. Zespół ten objął analizą teren pomiędzy ulicami Marszałkowską, Świętokrzyską, aleją Jana Pawła II oraz Osią Saską (ulica Ptasia i Plac Mirowski).
– Tworząc materiały na spotkanie zadaliśmy sobie pytania: Czy budowanie kolejnych wieżowców ma sens dla zrównoważonego rozwoju miasta? Jakie przyniesie to skutki? Czym jest dla nas dziedzictwo przeszłości? Co z niego uznajemy za warte zachowania i inspiracji? Co możemy ocalić? Jakie wzory zabudowy przyjąć dla kwartału o tak zniszczonej strukturze urbanistycznej? JAK ROZWIJAĆ MIASTO NIE NISZCZĄC? – pytali autorzy opracowania.
Zniszczenia wojenne, powojenne przekształcenia własnościowe, planowanie przestrzenne w duchu modernizmu oraz intensywna zabudowa powstająca po przemianach politycznych roku 1989 spowodowały wyjątkowy chaos przestrzenny tego fragmentu miasta. Możemy odnaleźć tu ostatnie relikty przedwojennej Warszawy: żydowskie kamienice, kościół Wszystkich Świętych, pałac Lubomirskich i pałac Czackich, Hale Mirowskie, Synagogę Nożyków i Biały Budynek oraz budynek Pasty – symbol Powstania Warszawskiego. Tuż obok znajdziemy powojenną zabudowę mieszkaniową ze sztandarowym projektem modernizmu – „Osiedlem Żelaznej Bramy” oraz znakomitą architekturę Teatru Żydowskiego, aby następnie natrafić na zlokalizowane często w przypadkowy sposób współczesne wieżowce otoczone placami parkingowymi.
– Sytuacja własnościowa oraz zainteresowanie prywatnych inwestorów powoduje, że teren ten z jednej strony ma olbrzymi potencjał rozwoju, z drugiej - jest realnie narażony na dalszą przestrzenną degradację – zaznaczył arch. Konrad Grabowiecki z TOnZ.
Przygotowany na spotkanie materiał stawia tezę, że kolejne inwestycje dopuszczane przez Miasto do realizacji na terenie tego kwartału kwartału zabudowy powinny:
- przywracać unikalną trójkątną geometrię pl. Grzybowskiego oraz narys ul. Twardej i Granicznej;
- wzmacniać historyczne powiązania miejskie pl. Grzybowskiego z ul. Próżną, z pl. Dąbrowskiego oraz ul. Graniczną z pl. Żelaznej Bramy i Placem Bankowym;
- podkreślać śródmiejski, wielofunkcyjny i pierzejowy charakter zabudowy;
- nie ograniczać bezpośredniego zielonego sąsiedztwa modernistycznych bloków;
- przywracać historyczną siatkę ulic;
- stworzyć nowe otoczenie zaytkowej synagogi inspirowane przedwojenną zabudową;
- równoważyć intensywność zagospodarowania przestrzennego kwartału traktując go jako całość, nie zaś jako zbiór autonomicznych działek inwestycyjnych.
Propozycja TOnZ - zagospodarowanie kwartałów wokół Placu Grzybowskiego
– W naszej propozycji rozwoju kwartału zaproponowaliśmy wprowadzenie uzupełnień do istniejącej struktury zabudowy inspirowane klasyczną miejską urbanistyką. Proponujemy rewitalizację przestrzeni posługując się takimi elementami jak: pierzeja, plac, pasaż, skwer czy oś widokowa – mówił autorzy prezentacji.
Teren wokół Synagogi Nożyków otrzymał formę szeregu nieregularnych podwórzy pasaży inspirowany charakterem układu przedwojennych kamienic wraz z oficynami (1). Ulica Twarda zyskała handlowo-usługowe pierzeje w przedwojennym narysie (2). Obecnie niezagospodarowany teren pomiędzy ul. Marszałkowską i Zielną został wypełniony zwartymi kwartałami zabudowy, o tej samej wysokości co istniejąca wschodnia pierzeja i z zachowaniem przedwojennej siatki ulic (3). Zaproponowano tu stworzenie pasażu handlowego otwierającego się do ul. Próżnej i ul. Marszałkowskiej (4). Zaproponowano także odtworzenie północnej pierzei ul. Krochmalnej (5) oraz istniejącego przed wojną dziedzińca oraz oficyny Pałacu Lubomirskich (6).
Propozycję zagospodarowania fragmentu centrum wokół Placu Grzybowskiego i poprzedzające analizy historyczne oraz analizy planów miejskich przygotował interdyscyplinarny zespół w składzie: Olga Bożek, Konrad Grabowiecki, Maria Kloza, Michał Krasucki, Sylwia Paździerska oraz Anna Makomaska przy współudziale zewnętrznych konsultantów i ekspertów TOnZ.
Autor: TOnZ Oddział w Warszawie
Masterplan proponowany przez zespół TOnZ
Spotkanie zakończyło się merytoryczną dyskusją, w czasie której różne strony procesu przedstawiły swoje stanowiska.
– Zmiany, które zaszły w otoczeniu Placu Grzybowskiego są niekorzystne, mamy do czynienia z degradacją urbanistyczną i przestrzenną tego kwartału - ocenił Stołeczny Konserwator Zabytków Piotr Brabander dodając, że Plac Grzybowski jest objęty ochroną konserwatorską wraz z działkami do niego przyległymi.
Czy to zapobiednie niekorzystnym zmianom? Tomasz Siwiec z Zespołu Opiekunów Dziedzictwa Kulturowego Warszawy sceptycznie odniósł się do możliwości zapanowania nad lokalizacją w tym obszarze nowych wieżowców.
– Planów miejscowych nie ma i nie będzie! Trzeba ratować to co się da dostępnymi obecnie metodami – mówił Tomasz Siwiec i postulował pilne powiązanie Placu Grzybowskiego z Placem Bankowym. Można to zrobić już poprzez zaprojektowanie zieleni w ciągu ulicy Granicznej, zaakcentowanie widoku na kościół Wszystkich Świętych oraz nakazanie w Warunkach Zabudowy wykonania pierzei ulicy. Jednocześnie jednak konieczne jest wprowadzenie szeregu zapisów w MPZP zabraniających wznoszenia wieżowców w sąsiedztwie Placu Grzybowskiego.
Wycofania istniejącego budynku Teatru Żydowskiego z pierzei ulicy broniła natomiast Maria Sołtys z SARP-u.
– Wycofanie elewacji z linii pierzei ulicy miało swój cel. Było nim zapewnienie bezpieczeństwa użytkowników lokali na parterze budynku teatru. Sam Teatr Żydowski, budowany był po wojnie jako Dom Społeczny z bogatym programem funkcjonalnym. Jest to znakomita architektura (autor Władysław Jodkiewicz) powstała w pracowni prof. Pniewskiego. Budynek znakomicie nawiązuje swoimi gabarytami i proporcjami do elewacji przedwojennych zachowanych po wojnie. Teatr Żydowski warto oszczędzić – postulowała Maria Sołtys.
Dalszą dyskusję zdominowała sprawa Teatru Żydowskiego w Warszawie. Budynek Teatru Żydowskiego chce pozostawić w dotychczasowej formie także jego zespół. Gołda Tencer, dyrektor Teatru Żydowskiego podkreślała, iż nie wyobraża sobie pracy teatru w warunkach przebudowy.
– Obietnica uzyskania nowego lokalu dla teatru w projektowanym wieżowcu nie jest dla nas satysfakcjonująca - mówiła Gołda Tencer. Zastrzeżenia do tej koncepcji miał także specjalista od zagadnień technicznych Jerzy Bojar, wieloletni dyrektor Techniczny Teatru Wielkiego. Nie da się prowadzić prac budowlanych a jednocześnie normalnie funkcjonować - pracować nad tekstem, prowadzić próby, odbywać przedstawienia w sąsiedztwie takiej inwestycji a właściwie na placu budowy wieżowca - to niemożliwe.
Diametralnie nie zgodził się z takim stanowiskiem Henryk Albert, dyrektor Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego Żydów w Polsce.
– Nie rozwijając tej inwestycji, doprowadzimy ją do ruiny. Już obecnie Teatr Żydowski grozi zawaleniem – mówił Henryk Albert – podjęliśmy działania by go ratować i w tym miejscu zbudować nowy teatr wraz z siedzibą Towarzystwa Żydów w Polsce. Dyrektor Daniel Woźniak z firmy GHELAMCO, która podjęła się tego zadania podkreślał, że nowy teatr w projektowanym wieżowcu będzie miał ponad 5000 m2 powierzchni a sama inwestycja zostanie podzielona na dwie fazy i nie zagrozi wyłączeniem Teatru Żydowskiego z bieżącej pracy. Dyskusja była bardzo ożywiona. Głos w niej zabrało wiele osób, między innymi także: Michał Krasucki, Albert Stankowski, Marian Sołtysiak, Hanna Szmalenberg i Maria Wojtysiak, które prowadziła spotkanie.
Wnioski i podsumowanie spotkania zostaną przesłane przez organizatorów m.in. do warszawskiego Biura Architektury i Planowania Przestrzennego.
Miasto tworzą ludzie
– Partycypacja społeczna jest ważna. Rada Miasta st. Warszawy przyjęła program rozwoju kultury w mieście, miasto natomiast tworzą ludzie – tymi słowami Marka Kraszewskiego, dyrektora Biura Kultury m.st. Warszawy można podsumować dyskusję w Domu Spotkań z Historią. Rozmawiać więc warto. Hanna Szmalenberg zaprosiła zebranych na dalszy ciąg dyskusji o przyszłości Placu Grzybowskiego na 29 listopada (w ramach spotkań "Czwartki na Tłumackim" odbędzie się panel Ochrona Dziedzictwa Żydów Polskich).
Zachęcamy także czytelników do wyrażenia własnych opinii na temat przedstawionego przez TOnZ opracowania. Najlepiej w formie komentarza pod artykułem. Napiszcie, jakie wzory zabudowy przyjąć dla kwartału o tak zniszczonej strukturze urbanistycznej? Która koncepcja jest lepsza - wieżowce czy proponowana zabudowa dostosowana gabarytami do istniejących budynków?
