Budować dostępnie

Osoby najuboższe często nie posiadają własnych funduszy ani nie mają dostępu do podstawowych usług bankowych, które mogłyby im umożliwić budowanie. Banki komercyjne zwykle nie obsługują klientów o niskich zarobkach. Z drugiej strony, masowe budownictwo dla osób wykluczonych zazwyczaj reprezentowane jest przez budynki, wybudowane z materiałów nieprzystosowanych do warunków środowiska i klimatu.

Indonezja - po majowym trzęsieniu ziemi

Do 23 sierpnia 2006 roku można było wypełnić on line formularz zgłoszeniowy do międzynarodowego konkursu na innowacyjne projekty związane z dostępnym budownictwem. Celem przedstawianych projektów powinno być zwiększenie  dostępności mieszkań. W konkursie ogłoszonym przez Habitat for Humanity i organizację Ashoka mogły wziąć udział zarówno instytucje publiczne, pozarządowe, jak i firmy prywatne.
Zgodnie z założeniami Ashoka projekty powinny dotyczyć różnych szczebli, nie tylko lokalnych, lecz także ogólnokrajowych. Zaleca się nawet, by były to modele na skalę międzynarodową. Mogą być związane z finansowaniem, technologiami czy innowacyjnymi rozwiązaniami prawnymi. Autorzy najlepszych koncepcji, wybranych przez głosujących internautów, otrzymają nagrody w  wysokości 5 000 dolarów.

Dla kogo?

Osoby osiągające najniższe zarobki, często nie posiadają własnych funduszy ani nie mają dostępu do podstawowych usług bankowych, które mogłyby im umożliwić budowanie lub choćby zakup materiałów budowlanych. Banki komercyjne i inne instytucje finansujące budownictwo zwykle nie obsługują klientów o niskich zarobkach, utrzymujących się z sezonowych upraw, osiągających dochody poniżej progu, który mógłby zapewnić spłatę ewentualnego kredytu. Z drugiej strony, masowe budownictwo dla najuboższych warstw społecznych zazwyczaj reprezentowane jest przez budynki, wybudowane z materiałów zupełnie nieprzystosowanych do warunków środowiska i konkretnego klimatu. Zdaniem Ashoka sytuację tę można zmienić, zarówno przez kreatywne wykorzystanie miejscowej przestrzeni, jak również przez włączenie poszczególnych wspólnot w planowanie i działanie. Takie podejście może przynieść konkretne rezultaty w przezwyciężaniu barier, a wśród których znajdują się:

• Brak komplementarnych dóbr
• Niska indywidualna siła nabywcza
• Ograniczony dostęp do finansowania
• Nieadekwatna oferta produktowa

W grupie siła

W przypadku osób osiągających najniższe dochody pamiętać należy o finansowym balansowaniu, jakiego dokonują niemal każdego dnia, żeby przeżyć. Aby mogły przedsięwziąć długoterminowe inwestycje, należy zadbać nie tylko o odpowiednie warunki ekonomiczne, lecz przede wszystkim o właściwe przygotowanie psychologiczne, umożliwiające im planowanie dalekiej przyszłości.

Wiele z przeszkód utrudniających budowanie dla najuboższych wymaga jednak rozwiązań prawnych, takich jak zabezpieczenie ziemi,  modyfikacja praw własnościowych czy porozumienia z zakładami energetycznymi dotyczące obsługi osiedli. Ciekawie rozwiązano sytuację mieszkańców w Sao Paulo w Brazylii. W mieście tym mieszka około 10 mln ludzi, z których 1/3 skupia się w nieformalnych osadach, bez wody, elektryczności, kanalizacji, a nawet prawa do mieszkania. Od 2001 do 2004 roku władzom miejskim Sao Paulo udało się wydzierżawić lokale 45 000 rodzinom i dokonać pierwokupu kolejnych 13 000. Głównym problemem był w analizowanym przypadku konflikt między mieszkańcami a właścicielami. Władze nie chciały się uciekać do alternatywy: wynajem albo wywłaszczenie, toteż zaproponowały różnorodne modele wsparcia w zakresie legalnego nabycia ziemi, wliczając w to proces nadawania praw własnościowych, jak i niskooprocentowane kredyty, dzięki porozumieniu z Bradesco, prywatnym bankiem w Brazylii. W 2005 roku, pomimo jednak dużej aprobaty międzynarodowej, program został przerwany w związku z przetasowaniami administracyjnymi.

        Wolonatriusze firmy Deloitte pomagają budować habitatowski dom w Gliwicach Jak pokazuje doświadczenie, połączone siły to najlepszy sposób do osiągnięcia celu. Przykładem - Stowarzyszenie Ludzi Bezdomnych w Południowej Afryce (SAHPF), oparte na systemie wspólnotowym. Organizacja wykorzystuje połączone działanie, by umożliwić wspólnotom przeprowadzenie różnego rodzaju zmian w takich obszarach, jak chociażby budownictwo. W tym celu tworzone są grupy ratunkowe, których członkowie, w większości kobiety, uczą się zaufania do siebie i dyscypliny. Następnie grupy te są łączone w sąsiedztwa, regiony i narodowe strefy. Innym przykładem może być brazylijski ruch "mutiroes". Skupia on osoby, które po pracy i w trakcie weekendów budują domy swoje i sąsiadów. Pomimo tego, że proces budowy jest z reguły długotrwały, takie podejście pozwala im zredukować koszty i skutecznie uczy zarządzania oraz administrowania. Wspólnie budowano domy również po trzęsieniu ziemi w Meksyku w 1985 roku. Wtedy to właśnie powstała organizacja Campamentos Unidos, założona przez Antonio Paz Martineza dla biednych, którzy stracili swój dobytek. CU obliczyła, że budowanie na zasadach samopomocy obcina koszty budynku nawet do 50 proc. Obecnie ofiary trzęsienia ziemi mają możliwość zrzeszenia się w nieformalne grupy producenckie i pomagania sobie w oszczędzaniu na szerszą skalę.

Ograniczony dostęp do źródeł finansowania rozwiązała indonezyjska YKPR, zrzeszająca grupy rodzin ubiegające się razem o kredyt z banku rządowego, który jest niedostępny dla klientów indywidualnych. Wynegocjowany kredyt pomaga w spłacie pożyczek, przeznaczony jest na pokrycie kosztów kupna ziemi, budowy domu czy inwestycje.
Aby domy były dobrem ogólnie dostępnym, nie wystarczy obniżyć kosztów materiałów. W swoim programie Ashoka zwraca ponadto uwagę na konieczność wprowadzania kompleksowych rozwiązań. Dostępną trzeba uczynić całą transakcję wokół budownictwa.
Ashoka - została założona przez Billa Draytona, który przewodził organizacji w Indiach, dysponując budżetem 50 000 dolarów. Obecnie organizacja wydaje więcej niż 17 milionów rocznie na wspieranie 1700 swoich partnerów w 60 krajach. Prowadzą oni działalność w 6 głównych dziedzinach:

• Edukacja
• Środowisko
• Zdrowie
• Prawa Ludzkie
• Uczestnictwo Obywateli
• Rozwój Ekonomiczny

Ashoka nie jest fundacją ani organizacją rządową.

Habitat for Humanity - działa za pomocą lokalnych organizacji, tzw. afiliatów. Te z kolei powoływane są przez członków danej społeczności lokalnej i posiadają własną osobowość prawną, władze. Celem miejscowych organizacji jest rozpoznanie lokalnych problemów, określenie kryteriów doboru rodzin, które ubiegają się o wsparcie, nadzór nad budową domów. Organizacje habitatowskie opierają się na pracy wolontariuszy.

Zgłoszenia do konkursu >>