Ustawa o sygnalistach wchodzi w życie 25 września. Kogo dotyczy? Co się zmienia?

2024-09-10 16:18
sejm
Autor: Szymon Starnawski/Murator Najprościej rzecz ujmując, ustawa o sygnalistach ma im dać ochronę przed odwetem za doniesienie o naruszeniu prawa

Przepisy o ochronie sygnalistów zaczną obowiązywać od 25 września 2024 r. Każdy pracodawca objęty ustawą ma obowiązek do tego dnia utworzyć wewnętrzny system zgłaszania naruszeń, który będzie dostępny dla pracowników.

Spis treści

  1. Kim jest sygnalista?
  2. Kto może zostać sygnalistą?
  3. Na czym polega ochrona sygnalistów?
  4. Ustawa o sygnalistach - obowiązek pracodawców
  5. Zakres zgłaszanych naruszeń

24 czerwca 2024 r. w Dzienniku Ustaw opublikowano ustawę o ochronie sygnalistów („Ustawa o sygnalistach”), co oznacza, że 25 września 2024 większość jej przepisów wejdzie w życie.

Kim jest sygnalista?

Zgodnie z etymologią słowa sygnalista, to inaczej demaskator nagłaśniający działalność według niego nielegalną czy nieuczciwą. W ujęciu ustawy, sygnalista to osoba zgłaszająca działania niezgodne z prawem w firmach i instytucjach publicznych. Nietrudno zauważyć, że potocznie sygnalista będzie utożsamiany z donosicielem, którego wydźwięk jest pejoratywny. Ale to też tłumaczy, dlaczego sygnalista ma (musi) otrzymać ochronę prawną. To dla sygnalisty bodziec do zgłaszania naruszeń prawa i poczucie bezpieczeństwa, że jest chroniony przed odwetowymi działaniami pracodawcy czy współpracowników.

Kto może zostać sygnalistą?

Sygnalistą może zostać zarówno pracownik – niezależnie od podstawy i formy świadczenia pracy, jak i były pracownik, funkcjonariusz, żołnierz zawodowy, zleceniobiorca, stażysta czy wolontariusz.

Na czym polega ochrona sygnalistów?

Nowe przepisy zakładają, że sygnalista, który doświadczył działań odwetowych, będzie mógł wystąpić o zadośćuczynienie lub odszkodowanie. Instytucją odpowiedzialną za udzielanie wsparcia sygnalistom będzie Rzecznik Praw Obywatelskich.

Ustawa o sygnalistach - obowiązek pracodawców

Po wejściu w życie ustawy pracodawca będzie miał obowiązek opracowania procedury zgłoszeń wewnętrznych określających zasady przyjmowania takich zgłoszeń. Będzie też musiał stworzyć kanały ich przyjmowania oraz rejestr takich zgłoszeń.

Jakie firmy obowiązuje ustawa o ochronie sygnalistów? Chodzi o podmioty, które na dzień 1 stycznia lub 1 lipca danego roku zatrudniać będą co najmniej 50 osób, ale też podmioty wykonujące działalność w zakresie usług, produktów i rynków finansowych oraz przeciwdziałania praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu, bezpieczeństwa transportu i ochrony środowiska.

Warto wiedzieć

Projekt ustawy o sygnalistach ma na celu zastosowanie dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) w sprawie ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa Unii. Termin na wdrożenie nowych przepisów minął 17 grudnia 2021. W praktyce wiele państw członkowskich, podobnie jak Polska, nie dotrzymało tego termonu.

Pierwszym krajem, który przyjął odpowiednie rozwiązania była Dania, która wywiązała się z tego już w połowie 2021. Następne to m.in.: Szwecja, Portugalia, Malta, Cypr, Litwa oraz Łotwa, Francja, teraz Polska.

Zakres zgłaszanych naruszeń

Ograniczeniem dla potencjalnych sygnalistów jest zakres naruszeń. Mogą one dotyczyć bowiem tylko naruszeń prawa unijnego i prawa polskiego w dziedzinach:

  • zamówień publicznych (z wyłączeniem zamówień dotyczących obronności i bezpieczeństwa państwa),
  • usługi i produkty rynków finansowych,
  • zapobiegania praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu,
  • bezpieczeństwa produktów,
  • bezpieczeństwa transportu,
  • ochrony środowiska,
  • ochrony radiologicznej i bezpieczeństwa jądrowego,
  • bezpieczeństwa żywności i pasz,
  • zdrowia i dobrostanu zwierząt,
  • zdrowia publicznego,
  • ochrony konsumentów,
  • ochrony prywatności i danych osobowych,
  • bezpieczeństwa sieci i systemów teleinformatycznych.
Spacer po Galerii PLATO z Robertem Koniecznym
Listen to "Murowane starcie" on Spreaker.
Czy artykuł był przydatny?
Przykro nam, że artykuł nie spełnił twoich oczekiwań.
Czytaj więcej

Materiał sponsorowany