Ustawa antylichwiarska 2022 weszła w życie. Co zmienia w pożyczkach pozabankowych?

Ustawa antylichwiarska i jej przepisy regulujące zakupy na raty, „chwilówki” czy pożyczki od osób fizycznych obowiązują od 18 grudnia 2022. Nowe przepisy mają ograniczyć możliwość nadużyć ze strony firm pożyczkowych. Jakie dokładnie zmiany wprowadza ustawa potocznie zwana antylichwiarską?

Spis treści

1. Założenia ustawy antylichwiarskiej
2. Ustawa antylichwiarska - najważniejsze zmiany
3. Obawy firm pożyczkowych
4. Ustawa antylichwiarska - zmiany w dobrym kierunku

Jak można przeczytać na stronie Ministerstwa Sprawiedliwości, ustawa antylichwiarska wprowadza jasne, niższe limity wszystkich kosztów udzielania pożyczek pozabankowych. Zakupy na raty, „chwilówki” albo pożyczki od osób fizycznych nie mogą już zawierać ukrytych, rażąco wysokich opłat czy oprocentowania. Dotychczas wiele ofert pożyczek kusiło „zerowymi odsetkami”, choć w rzeczywistości umowy zawierały liczne opłaty dodatkowe, które podnosiły ostateczny koszt zaciąganego zobowiązania.

Założenia ustawy antylichwiarskiej

Do głównych założeń należy określenie maksymalnych kosztów pozaodsetkowych pożyczek, obniżenie tych kosztów dla kredytów konsumenckich oraz zapobieganie tzw. „rolowaniu kredytów” (tj. zaciąganie kolejnego kredytu, żeby spłacić poprzedni), oraz nadzór KNF nad firmami udzielającymi pożyczek.

KNF otrzymała możliwość nakładania kar na członka zarządu instytucji finansowej do kwoty 150 tysięcy złotych, a na samą instytucję do 15 mln zł bądź wykreślenie jej z rejestru. Zgodnie z zapowiedziami przedstawicieli Ministerstwa Sprawiedliwości, w przyszłości ustawa antylichwiarska ma zostać rozszerzona na rolników oraz przedsiębiorców.

• Zatory płatnicze - 29 września 2022 Sejm przyjął ustawę antyzatorową. Co się zmieni?
• Założenie firmy tylko online. Za 2 lata koniec z papierowym wnioskiem o rejestrację firmy

Ustawa antylichwiarska - najważniejsze zmiany

Najistotniejszą zmianą z punktu widzenia pożyczkobiorców jest obniżenie kosztów pozaodsetkowych, w związku z tym, że stanowiły tzw. „ukryte opłaty”, które dla wielu okazywały się zaskoczeniem. Firmy udzielające pożyczek informowały o wysokości należnych odsetek (RRSO), których maksymalna wysokość została określona przez ustawodawcę, natomiast przemilczane były obowiązki dodatkowego ubezpieczenia czy koszt rozpatrzenia wniosku o pożyczkę. Zgodnie z nowymi przepisami za każdy pożyczony tysiąc złotych na 30 dni, pożyczkodawca będzie mógł obciążyć pożyczkobiorcę maksymalnie kwotą 50 zł.

• Zakupy na raty z limitem prowizji czy marży

Nie ma już dowolności w doliczaniu dodatkowych prowizji i marży. Ich limit ustalono na poziomie 45% całkowitej kwoty zobowiązania w całym okresie trwania umowy. Jeśli okres kredytowania będzie obejmował 6 miesięcy, suma odsetek i kosztów pozaodsetkowych nie może przekroczyć 25%.

W przypadku spłaty przedterminowej konsument może oczekiwać od pożyczkodawcy proporcjonalnego zwrotu wszelkich opłat i kosztów związanych z pożyczką, jak prowizja czy ubezpieczenie.

Limit odsetek pozostaje na obecnym poziomie, czyli maksymalnie 20,5% w skali roku.

• Nowe zasady udzielania "chwilówek"

Dzięki obniżeniu kosztów pozaodsetkowych oraz zakazowi „rolowania długów”, czyli zastępowania jednego długu kolejnym, ograniczone zostaje nakładanie dodatkowych opłat. Limit opłat maleje do 20% kwoty zobowiązania w skali roku oraz do 45% całkowitej kwoty zobowiązania w całym okresie kredytowania.

I tu podobnie, możliwy limit odsetek od samej pożyczki nadal pozostaje na poziomie 20,5% w skali roku.

Obawy firm pożyczkowych

Celem projektodawcy jest bardziej restrykcyjne uregulowanie rynku pożyczek pozabankowych, podczas gdy na gruncie poprzednio obowiązujących przepisów, jak to określił Minister Sprawiedliwości „lichwiarze czuli się bezkarni, mogli naciągać setki tysiące [osób] na zobowiązanie, które czyniły ich często niewolnikami na całe życie”.

Natomiast część środowiska przedsiębiorców udzielających pożyczek zajmuje wspólne stanowisko, iż przyjęta w takiej formie ustawa spowoduje efekt odwrotny od zamierzonego. Ryzyko skorzystania z usług lichwiarskich działających w szarej strefie wzrośnie wraz ze zmniejszeniem się liczby legalnych firm pożyczkowych. Niewątpliwym jest natomiast spadek rentowności firm zajmujących się udzielaniem pożyczek pozabankowych.

Ustawa antylichwiarska - zmiany w dobrym kierunku

Nie ulega wątpliwości, iż cel, który przyświecał projektodawcom jest słuszny, a proponowane zmiany należy ocenić pozytywnie. Trzeba jednak pamiętać, że zbyt rygorystyczne uregulowania na rynku pożyczek pozabankowych spowodują, iż zwiększy się liczba podmiotów, które wycofają się ze świadczenia tego rodzaju usług, a w tym samym czasie popyt nie zmaleje wśród konsumentów w najtrudniejszej sytuacji materialnej. Przede wszystkim należy zadbać o obowiązek wskazywania w umowie pożyczki całej kwoty, którą pożyczkobiorca będzie musiał zwrócić instytucji wraz z opłatami pobocznymi, aby przeciętny konsument znał całkowity koszt pożyczki jeszcze przed podpisaniem umowy.

Bartosz Szpyrkowicz