Prekarium zamiast wynajmu mieszkania dla uchodźcy. Jak zabezpieczyć swoje interesy?
Prekarium to dobre rozwiązanie jeżeli chcesz wynająć mieszkanie dla uchodźcy. Warto zgłębić temat, aby zabezpieczyć swoje interesy. Polacy, którzy użyczają lokum uchodźcom z Ukrainy często działają w odruchu serca, nie zastanawiają się co będzie dalej i jak długo potrwa ta nietypowa sytuacja. Tymczasem wynajem czy użyczenie mieszkania dla uchodźców może mieć długoterminowe i przykre konsekwencje. Ratunkiem jest instytucja prekarium, która chroni wynajmującego mieszkanie. Dlatego, koniecznie trzeba wiedzieć co to jest i jak działa prekarium.
Spis treści
- Specustawa nie reguluje prawa pobytowego uchodźców
- Wynajem mieszkania dla uchodźców - przykre konsekwencje
- Co to jest instytucja prekarium?
- Na jakich zasadach działa prekarium?
- Czym różni się prekarium od umowy najmu i użyczenia?
- Dzięki prekarium szybko odzyskasz oddany w gościnę lokal
- Pomagajmy, ale pamiętając o własnych interesach
Specustawa nie reguluje prawa pobytowego uchodźców
Ostatnie tygodnie pokazały jak Polacy potrafią wspierać w biedzie. Zarówno osoby prywatne, jak i firmy przekazują uchodźcom środki finansowe, dary rzeczowe, a także udostępniają swoje mieszkania, nie myśląc o formalnościach związanych z najmem.
W tym kontekście trzeba wiedzieć, że specustawa, czyli ustawa o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terenie tego państwa, reguluje wiele istotnych obszarów prawnych związanych z tym wsparciem, jednak wciąż wątpliwości budzą zapisy z zakresu regulacji prawa pobytowego. Brak precyzyjnych przepisów z tego zakresu, uwzględniających nietypową i nieoczywistą sytuację w jakiej się znaleźliśmy budzi obawy, głównie w wymiarze ochrony użyczającego mieszkanie.
Wynajem mieszkania dla uchodźców - przykre konsekwencje
W praktyce użyczenie czy wynajem mieszkania dla uchodźców może mieć długoterminowe i niestety przykre konsekwencje. Chodzi tu m.in. o problemy z odzyskaniem dostępu do swojej własności i koniecznością przeprowadzenia procesu eksmisyjnego. Osoby prywatne i przedsiębiorcy niosący pomoc, przede wszystkim powinni pomagać świadomie, zawsze pamiętając o swoich prawach. Dlatego ustawodawca powinien uwzględnić wyjątkowość sytuacji i zadbać o ochronę także wynajmujących, zwłaszcza w sytuacji wciąż rosnącego popytu na mieszkania dla uchodźców, czy to do wynajmu, czy do bezpłatnego użyczenia.
Co to jest instytucja prekarium?
Prekarium to rodzaj umowy, w wyniku której następowało przekazanie drugiej osobie ziemi, jakiejś rzeczy lub prawa w użytkowanie, z zastrzeżeniem zwrotu na każde wezwanie, ponieważ przekazanie takie następowało najczęściej na prośbę przyjmującego, stąd nazwa instytucji (podaje Wikipedia).
Prekarium to nie jest nowe zjawisko. Wyodzi się jeszcze z prawa rzymskiego. Obecnie definicja prekarium jednak nie istnieje - podkreśla Milana Krzemień, adwokat, partner zarządzający KZ Legal. Co więcej, nie jest ono ustawowo uregulowane. Jego istnienie, a co za tym idzie możliwość powoływania się na niego w sytuacjach, takich jak obecna, potwierdza jednak orzecznictwo sądowe - dodaje.
Aktualnie instytucja ta zyskuje na znaczeniu i jest rekomendowana dla osób, które chcą przyjąć pod swój dach uchodźców.
Na jakich zasadach działa prekarium?
Prekarium jest nieodpłatne. Mamy z nim do czynienia, gdy pojawiają się względy grzecznościowe i humanitarne, a nie chęć zarobku. Korzystający z lokalu uchodźca nie ponosi w związku z tym żadnych kosztów.
Instytucja prekarium zostanie uznana w momencie zaistnienia gościny, a nie zawarcia dokumentów i oświadczeń na piśmie. Między innymi dlatego mówimy o instytucji, a nie umowie prekarium, które nie jest stosunkiem prawnym.
Niemniej jednak, choć nie jest to konieczne, także przy prekarium warto spisać jakiś dokument, przy czym nie będzie to ani umowa, ani porozumienie, a oświadczenie. Jego spisanie niesie korzyści dla obu stron – właściciel lokalu wie komu go użycza, natomiast uchodźcy, korzystający z gościny, mogą potwierdzić, że mają tymczasowe lokum.
Czym różni się prekarium od umowy najmu i użyczenia?
Prekarium różni się od umowy najmu tym, że najemca płaci czynsz, a od użyczenia tym, że zgodnie z kodeksem cywilnym biorący w użycie ponosi koszty utrzymania rzeczy używanej, czyli np. koszty eksploatacyjne związane ze zużyciem mediów: gazu, prądu, wody.
W kontekście umów najmu czy użyczenia ważnym elementem jest określenie okresu ich obowiązywania. W sytuacji, gdy chcemy bezinteresownie pomóc, a tym bardziej w przypadku uchodźców, którzy nie wiedzą, kiedy będą mogli wracać do Ukrainy lub kiedy staną na własne nogi, by samodzielnie zadbać o swoje utrzymanie w Polsce (a więc także zakwaterowanie), trudno jest określać okres obowiązywania umowy.
Dzięki prekarium szybko odzyskasz oddany w gościnę lokal
Instytucja prekarium powoduje, że właściciel w łatwy i szybki sposób może odzyskać oddany w gościnę lokal. Przedsiębiorca czy osoba prywatna w każdej chwili może odebrać swoją własność, a osobie, która z niej korzystała nie przysługuje ochrona prawna. To najważniejsza cecha prekarium pod względem ochrony i korzyści dla przekazującego mieszkanie.
Odwołalność to zasadnicza różnica w porównaniu z najmem czy użyczeniem, które często zawierane są na czas określony. Poza tym oba stosunki prawne podlegają przepisom dotyczącym eksmisji z ustawy z 21 czerwca 2001 roku o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego. Proces eksmisyjny może być bardzo długi, ponieważ po wyroku trzeba czekać na zapewnienie lokatorowi lokalu socjalnego przez gminę, a z tymi były trudności, a obecnie są jeszcze większe właśnie w związku z napływem obywateli z Ukrainy.
Trzeba też pamiętać o obowiązującej wciąż specustawie covidowej, która wprowadzała czasowy zakaz przeprowadzania eksmisji. Przepisy te wciąż działają w stosunku do umów najmu.
Na mocy ustawy z 12 marca 2022 o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa, zakaz eksmisji został zniesiony w stosunku do umów użyczenia zawieranych z uchodźcami z Ukrainy. Tym niemniej, wciąż aktualnym pozostaje problem z uzyskaniem wyroku eksmisyjnego i zapewnienie lokalu socjalnego.
Pomagajmy, ale pamiętając o własnych interesach
Podsumowując, warte pochwały i docenienia są wszelkie akty wsparcia dla uchodźców ze strony firm i osób prywatnych. Nie możemy jednak zapominać, że pomoc nie powinna być za wszelką cenę i narażać osób i firm, które chcą podzielić się tym, co posiadają.
Dziwi fakt, że od samego początku ustawodawca nie widział takiej potrzeby, nie umieszczając w specustawie precyzyjnych przepisów, które chroniłyby także prawa właścicieli lokali. Na szczęście praktycy prawa znajdują rozwiązania właściwe dla obu stron, jak prekarium, które w obecnej sytuacji zyskuje na znaczeniu, jako rozwiązanie właściwe pod kątem moralnym. Skoro firma chce pomóc bezinteresownie uchodźcom powinna wybrać opcję, która rzeczywiście zakłada nieodpłatną pomoc. Nie powinna jednak zapominać o własnych potrzebach i korzyściach, a prekarium okazuje się rozwiązaniem najbardziej bezpiecznym.
