Jak zastrzec PESEL w aplikacji mObywatel? Możesz to zrobić od 17 listopada!

Numer PESEL ułatwia identyfikację osób w Polsce. Dzięki niemu możemy szybko załatwić sprawę w urzędzie, banku nawet nie wychodząc z domu, dzięki cyfryzacji usług. Przydaje się też niestety złodziejom tożsamości. Od 17 listopada można, a nawet trzeba zastrzec swój numer PESEL. Jak to zrobić? Jak zastrzec PESEL w aplikacji mObywatel, bo tak jest najłatwiej.

Spis treści

1. Czym jest PESEL i do czego służy?
2. Jak PESEL i nasze dane wykorzystują przestępcy?
3. Jakie były metody zabezpieczania przed kradzieżą PESEL?
4. Centralny rejestr zastrzeżeń numerów PESEL
5. Nie zastrzeżesz numeru PESEL, nie dostaniesz kredytu
6. Zastrzeżenie numeru PESEL możliwe od 17 listopada!
7. Jak zastrzec PESEL w aplikacji mObywatel?

Czym jest PESEL i do czego służy?

To numer identyfikacyjny Powszechnego Elektronicznego Systemu Ewidencji Ludności, centralnego zbioru danych osób zarządzanych w Polsce przez Ministerstwo Cyfryzacji. W skrócie nazywany numerem PESEL. To zapisana w postaci jedenastu cyfr informacja o każdej osobie fizycznej, która zawiera datę urodzenia, numer porządkowy, symbol płci i liczbę kontrolną do weryfikacji elektronicznej poprawności nadanego numeru identyfikacyjnego.

Jest przydzielany nie tylko obywatelom Polski, ale także na określonych warunkach cudzoziemcom. Ułatwia kontakt z instytucjami i urzędami oraz usprawnia załatwianie wielu spraw. Podajemy go w placówkach służby zdrowia, aptekach, bankach czy też wpisujemy podczas elektronicznej weryfikacji danych usług elektronicznych, np. towarzystw ubezpieczeniowych.

• Wakacje kredytowe 2024 – dla kogo? Oto nowe zasady zawieszenia spłaty kredytu hipotecznego w 2024

Jak PESEL i nasze dane wykorzystują przestępcy?

Numer PESEL jest jedną z podstawowych informacji w dowodzie osobistym. Nic zatem dziwnego, że dokument jest cenną zdobyczą dla przestępców, którzy mogą podszyć się pod nas. Zagubienie i kradzież dowodu osobistego lub skopiowanie zawartych w nim informacji to najczęstsze drogi jakimi przestępcy pozyskują dane.

Na dwie pierwsze sytuacje to wypadki losowe, które zachodzą bez naszego świadomego udziału, ale trzecią wymuszało czasami życie. Powszechne było, np. skanowanie dowodów przez firmy świadczące usługi wypożyczania rowerów, sprzętu narciarskiego. Czasami pozostawia się dokument w recepcji hotelu. Miejsc, gdzie legitymujemy się dowodem tożsamości jest bardzo wiele. Oczywiście wiele osób unika tych najbardziej zagrożonych, ale ryzyko nieświadomego przekazania danych jest bardzo duże.

Udowodnienie, że niespłacony kredyt czy sprzedana nieruchomość są dziełami oszusta nie jest proste. Dodatkowo w trakcie, najczęściej długotrwałych procesów, trzeba regulować rachunki, bo wszczęcie procesu nie zatrzymuje spłat pożyczki. Niejednokrotnie podczas procesu poszkodowani byli nękani egzekucjami komorniczymi.

Jakie były metody zabezpieczania przed kradzieżą PESEL?

Możliwości ochrony naszych danych były do tej pory ograniczone a dodatkowo usługi te były płatne. Można było skorzystać np. z Zastrzeżenia Kredytowego Biura Informacji Kredytowej czy z Bezpiecznego Peselu oferowanego przez Polski Związek Instytucji Pożyczkowych we współpracy z bazą danych CRIF. Takie formy ochrony spełniały tylko częściowo swoje zadanie. Ochrona była ograniczona do pożyczkodawców, którzy podjęli współpracę z tymi instytucjami lub innymi oferującymi podobne zabezpieczenia.

Centralny rejestr zastrzeżeń numerów PESEL

Rozwiązaniem problemu zajął się w 2022 rząd, rozpoczynając prace nad ustawą, która uniemożliwia wykorzystanie kradzionych danych osobowych.

Ustawę o zmianie niektórych ustaw w celu ograniczania niektórych skutków kradzieży tożsamości przyjęto 7 lipca 2023 r. Na jej mocy powstał centralny rejestr zastrzeżeń numerów PESEL, w którym każda osoba może zastrzec swój PESEL.

Nie zastrzeżesz numeru PESEL, nie dostaniesz kredytu

Baza danych będzie służyć do weryfikacji danych i zapobiegania nadużyciom. W przypadku udzielania kredytu każda instytucja finansowa będzie musiała sprawdzić, czy osoba o niego występująca nie znajduje się w rejestrze. Jeśli PESEL nie będzie zastrzeżony, pożyczka nie zostanie udzielona. Z rejestru będą korzystały także sądy i notariusze sprawdzając dane przed transakcjami sprzedaży nieruchomości lub nabywania w nich udziałów.

• Bezpieczny Kredyt dla młodych można uzyskać, mając mieszkanie lub dom. Poznaj wyjątki od zakazu w programie Pierwsze Mieszkanie

Zastrzeżenie numeru PESEL możliwe od 17 listopada!

Od 17 listopada dnia każda osoba może bezpłatnie zastrzec swój numer PESEL. Dzięki tej usłudze każdy uzyskuje ochronę swoich danych. Na zastrzeżony numer nikt nie będzie mógł wziąć kredytu, kupić artykułów na raty, zbyć nieruchomość czy posłużyć się duplikatem telefonicznej karty SIM. Ustawowy obowiązek weryfikacji zastrzeżenia numeru PESEL przez banki, notariuszy i sądy wejdzie w życie 1 czerwca 2024 r. Rejestr pozwala:

• zastrzec numer PESEL
• cofnąć zastrzeżenie numeru PESEL
• podgląd historii zastrzeżeń i wykazu weryfikacji zastrzeżenia
• weryfikację zastrzeżenia przy pomocy e-usługi, aplikacji mObywatel lub usług sieciowych.

Osoby mające zastrzeżony numer PESEL w rejestrze, co do zasady będą chronione przed odpowiedzialnością karną i nie będą obciążani za zobowiązania zaciągnięte bez ich wiedzy.

Jak zastrzec PESEL w aplikacji mObywatel?

Zastrzec numer PESEL może każdy jego pełnoletni posiadacz osobiście w urzędach gmin, siedzibach banków krajowych, spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych, urzędach pocztowych lub drogą elektroniczną. Podczas wizyty osobistej wypełnić należy urzędowy formularz i opatrzyć go własnoręcznym podpisem.

Łatwiej jednak zastrzeżenia numeru PESEL dokonać drogą elektroniczną. Trzeba zalogować się do swojego konta w e-usłudze (https://www.gov.pl/web/cyfryzacja/e-uslugi), np. poprzez profil zaufany lub na aplikacji mObywatel, a następnie wybrać usługę „Zastrzeż PESEL”, która jest wyróżniona wyraźnie na stronie głównej.

W określonych przypadkach zastrzeżenie może złożyć w urzędzie gminy pełnomocnik, opiekun prawny lub kurator po potwierdzeniu swojej tożsamości i przedłożeniu stosownych dokumentów.

W podobny sposób osobiście lub drogą elektroniczną można także cofnąć decyzję o zastrzeżeniu PESEL, np. kiedy sami będziemy musieli skorzystać z usług kredytowych. W każdym momencie będziemy mogli także zobaczyć historię wykonywanych operacji czyli kiedy i o której godzinie były przeprowadzane operacje zastrzegania i odwieszania zastrzeżenia.

Dariusz Jędrzejewski