Jak działa pompa ciepła powietrze-woda?

2022-07-21 11:03
Pompy ciepła powietrze-woda – zasada działania
Autor: GettyImages Powietrze atmosferyczne jako dolne źródło ciepła charakteryzuje się praktycznie nieograniczoną dostępnością. Dlatego jego wykorzystanie wymaga najmniejszych nakładów inwestycyjnych w zakresie przygotowania terenu. Ponadto powietrzna pompa ciepła sprawdza się w przypadku już istniejących budynków, znajdujących się na działkach o niezbyt dużej powierzchni

Pompa ciepła typu powietrze-woda pobiera energię słoneczną z powietrza atmosferycznego, a następnie przekazuje ją do instalacji grzewczej. W tym celu przekształcają one pozyskaną energię na ciepło do ogrzewania wnętrz, ale także do przygotowywania ciepłej wody użytkowej. Jak to się dzieje?

Spis treści

  1. Jak działa pompa ciepła powietrze woda?
  2. Jak działa pompa ciepła powietrze-woda typu monoblok?
  3. Jak działa pompa ciepła powietrze-woda typu split?
  4. W jakich instalacjach sprawdzi się pompa ciepła powietrze woda?
  5. Tryby pracy pompy ciepła powietrze woda

Jak działa pompa ciepła powietrze woda?

Opisując zasadę działania powietrznej pompy ciepła można wyróżnić trzy główne punkty:

  • dolne źródło – miejsce, w którym z powietrza odbierana jest energia o „niskich parametrach” (temperaturze, ciśnieniu),
  • obieg chłodniczy pompy ciepła – miejsce przekazywania energii w postaci ciepła z punktu o niższej temperaturze (dolnego źródła) do punktu o wyższej temperaturze (górnego źródła),
  • górne źródło – obieg instalacji grzewczej, który pozwala na pokrycie zapotrzebowania budynku na ciepło i podgrzewanie wody użytkowej.

W tego typu pompie ciepła powietrze atmosferyczne jest doprowadzane do obiegu czynnika chłodniczego pompy za pomocą wentylatora parownika. Następnie, przepływając do parownika pompy, oddaje w nim energię w postaci ciepła, podnosząc temperaturę czynnika chłodniczego, który wrze i staje się gazem. Z kolei czynnik chłodniczy w postaci gazu jest kierowany do sprężarki, gdzie ulega sprężeniu, a przez to ogrzaniu. Wzrastająca temperatura umożliwia przekazanie ciepła w skraplaczu do instalacji grzewczej budynku. Po przekazaniu ciepła gaz ulega schłodzeniu i skropleniu w skraplaczu. Po czym po przejściu przez zawór rozprężny obniża swoje ciśnienie oraz temperaturę i przepływa do parownika. Tam ponownie następuje odebranie ciepła z dolnego źródła (powietrza) i proces zaczyna się od nowa. W tym czasie woda grzewcza odbiera ciepło ze skraplacza, a pompa obiegowa kieruje ją do instalacji grzewczej budynku (c.o.) i/lub na wężownicę podgrzewacza wody użytkowej (c.w.u.).

Powietrze jako dolne źródło ciepła

Powietrze atmosferyczne jako dolne źródło ciepła charakteryzuje się praktycznie nieograniczoną dostępnością. Dlatego jego wykorzystanie wymaga najmniejszych nakładów inwestycyjnych w zakresie przygotowania terenu. Ponadto sprawdza się w przypadku już istniejących budynków, znajdujących się na działkach o niezbyt dużej powierzchni. Jednakże efektywność pomp ciepła wykorzystujących powietrze jako dolne źródło jest niższa w porównaniu do tych czerpiących ciepło z gruntu lub wody gruntowej (charakteryzuje się np. niższą wartością współczynników COP i SPF). Dzieje się tak ze względu na wahania temperatury wynikające z występowania niskich temperatur powietrza (zewnętrznych) w czasie wysokiego zapotrzebowania budynku na ciepło.

Może zainteresuje Cię także:

Ze względu na sposób montażu wyróżnia się następujące rodzaje pompy ciepła typu powietrze-woda:

  • monoblok – do instalacji na zewnątrz budynku,
  • monoblok – do instalacji we wnętrzu budynku,
  • split.

Jak działa pompa ciepła powietrze-woda typu monoblok?

Pompa ciepła powietrze-woda typu monoblok jest pompą jednosegmentową, co oznacza, że wszystkie jej elementy są zawarte w jednej jednostce montowanej na zewnątrz lub wewnątrz budynku.

Urządzenie instalowane na zewnątrz budynku eliminuje ryzyko większego szumu w domu, ale wymaga zabezpieczenia pompy ciepła przed zamarzaniem wody, np. w razie przerwy w dostawie energii elektrycznej. Dlatego najczęściej przy jej instalacji pomiędzy pompą a systemem grzewczym budynku stosuje się czynnik niezamarzający oraz dodatkowy wymiennik ciepła (przed wodą grzewczą w instalacji ogrzewania).

Schemat budowy pompy ciepła powietrze-woda typu monoblok
Autor: Paulina Rolka Schemat budowy pompy ciepła powietrze-woda typu monoblok: 1 – parownik, 2 – wentylator parownika, 3 – sprężarka, 4 – skraplacz, 5 – zawór rozprężny

Z kolei tego typu pompy instalowane wewnątrz budynku wymagają umieszczenia poza częścią mieszkalną, ale w miejscu chronionym przed mrozem, np. w piwnicy lub garażu. W miejscu instalacji urządzenia wewnątrz budynku wykonuje się przepusty ścienne i przyłączeniowe przewody powietrzne. Takie rozwiązanie zapewnia ochronę elementów pompy ciepła przed czynnikami atmosferycznymi, ale wiąże się też z ryzykiem zwiększenia poziomu hałasu.

Jak działa pompa ciepła powietrze-woda typu split?

Pompa ciepła powietrze-woda typu split jest zbudowana z dwóch jednostek – zewnętrznej i wewnętrznej. Pierwszą z nich instaluje się poza budynkiem. Dzięki temu, że znajdują się w niej parownik z wentylatorem, sprężarka i zawór rozprężny, urządzenie nie generuje hałasu w budynku. Obie jednostki są połączone przewodami z czynnikiem chłodniczym, co eliminuje ryzyko zamarzania układu. Ponadto w przypadku pomp typu split, ze względu na bezpośrednie przechodzenie ciepła ze skraplacza do instalacji grzewczej (c.o.) lub zasobnika ciepła, występują mniejsze straty ciepła niż przy zastosowaniu urządzeń typu monoblok.

Schemat budowy pompy ciepła powietrze-woda typu split
Autor: Paulina Rolka Schemat budowy pompy ciepła powietrze-woda typu split: 1 – jednostka zewnętrzna, 2 – jednostka wewnętrzna, 3 – wentylator parownika, 4 – parownik, 5 – sprężarka, 6 – skraplacz, 7 – zawór rozprężny, 8 – przepływowy podgrzewacz elektryczny (opcjonalnie), 9 – pompa obiegowa, 10 – zawór trójdrogowy rozdzielający

W jakich instalacjach sprawdzi się pompa ciepła powietrze woda?

Niezależnie od sposobu montażu pompy ciepła powietrze woda (monoblok czy split) mogą pracować z następującymi typami instalacji grzewczej:

  • ogrzewaniem powierzchniowym: ściennym lub podłogowym (temperatura zasilania nieprzekraczająca 40°C),
  • ogrzewaniem mieszanym (podłogowym i grzejnikowym z układem mieszania),
  • ogrzewaniem grzejnikowym (temperatura zasilania do 55°C).

Z technicznego punktu widzenia najbardziej efektywna jest praca pompy ciepła w niskotemperaturowym układzie ogrzewania (ogrzewanie podłogowe, panele ścienne lub sufitowe). W przypadku pracy pompy ciepła z ogrzewaniem grzejnikowym musi być ono zaprojektowane do ogrzewania niskotemperaturowego (np. temperatura zasilania 50°C, temperatura powrotu 40°C). Ponadto ogrzewanie grzejnikowe wymaga dodatkowego zbiornika wody, tzw. sprzęgła cieplnego.

Tryby pracy pompy ciepła powietrze woda

W zależności od rodzaju budynku (nowy czy istniejący) i zastosowania (główne czy drugie źródło ciepła) pompa ciepła powietrze woda może być stosowana w różnych trybach pracy.

Tryb monoenergetyczny – wykorzystuje się w nim tylko jeden nośnik energii (najczęściej prąd elektryczny). Pompa ciepła pracująca w takim trybie pokrywa większość obciążenia cieplnego budynku. Przy występowaniu niskiej temperatury zewnętrznej urządzenie jest wspierane przez użycie grzałki elektrycznej. Parametry pracy pompy ciepła ustalane są na poziomie temperatury granicznej – punktu biwalentnego. Powinien on leżeć pomiędzy –3 a –10°C temperatury otoczenia, tak aby pompa ciepła mogła pokryć jak największą część zapotrzebowania swojego rocznego czasu pracy. W przypadku pomp ciepła powietrze woda często wynosi on –5°C. Norma DIN EN 15450 ogranicza maksymalny poziom dogrzania elektrycznego do 5%.

Tryb biwalentny równoległy (lub częściowo równoległy) – funkcjonuje z dwoma źródłami ciepła (dwoma nośnikami energii), co oznacza, że pompa ciepła jest jednym z nośników energii i pokrywa zapotrzebowanie na moc cieplną do ustalonej temperatury granicznej (punktu biwalentnego). Następnie pompa ciepła jest wspomagana przez drugi nośnik energii (np. kocioł gazowy), który uruchamia się, kiedy nie jest ona w stanie pokryć zapotrzebowania na moc cieplną. Wówczas pompa ciepła pozostaje dalej w pracy równoległej. Przy biwalentnym trybie pracy (stosowanym z reguły w instalacjach istniejących budynków) drugie źródło ciepła wspomaga pompę ciepła od punktu biwalentnego <4°C.

Tryb biwalentny alternatywny – zaleca się go dla pomp ciepła w budynkach z grzejnikowym systemem grzewczym, gdzie niezbędna jest temperatura zasilania ogrzewania na poziomie min. 50°C. W takim przypadku tryb pracy urządzenia jest alternatywny dla pracy kotła grzewczego, ponieważ pompa ciepła charakteryzuje się lepszymi współczynnikami wydajności w wyższej temperaturze zewnętrznej. W niskiej temperaturze zewnętrznej za ogrzewanie budynku odpowiada drugie źródło ciepła (np. kocioł grzewczy). Tryb ten może być stosowany przy temperaturze zasilania instalacji grzewczej >60°C.

Tryb biwalentny odnawialny – pozwala na integrację odnawialnych źródeł ciepła, takich jak biomasa czy energia cieplna z kolektorów słonecznych. W tym trybie pompa ciepła zostaje zablokowana, podczas gdy energia dostarczana jest z innych źródeł odnawialnych – aktualne zapotrzebowanie na ciepło zostaje pokryte z zasobnika gromadzącego ciepło z pozostałych źródeł ciepła. W przeciwnym razie pompa ciepła pokrywa obciążenie cieplne budynku. Energia ze sprężarkowych pomp ciepła (zasilanych energią elektryczną) jest uznawana za odnawialną, jeśli wartość SPF wynosi co najmniej 2,5.

Literatura:

  1. „Energetyka odnawialna w budownictwie. Magazynowanie energii”, red. D. Chwieduk i M. Jaworski, PWN, Warszawa 2018.
  2. W. Joniec, „Dobór i eksploatacja pomp ciepła. Współczynniki COP, SPF i JAZ”, „Rynek Instalacyjny” 2012, nr 4.
  3. R. Tytko, „Odnawialne źródła energii. Wybrane zagadnienia”, OWG, Warszawa 2009.
  4. „Podręcznik architekta, projektanta i instalatora. Pompy ciepła”, materiały techniczne firmy Viessmann, 2011. 
  5. „Podręcznik planowania i instalacji. Grzewcze pompy ciepła i pompy ciepła do ciepłej wody”, materiały techniczne firmy Dimplex, 2012.
  6. „Planungsunterlage Hocheffizienz-Warmepumpen”, materiały techniczne firmy Wolf, 2015.
  7. P. Lachman, „Kiedy pompy ciepła korzystają z OZE?”, „Czysta Energia” 2013, nr 12.
  8. Obwieszczenie Ministra Środowiska z dnia 15 października 2013 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu rozporządzenia Ministra Środowiska w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (DzU z 2014 r., poz. 112).
Czy artykuł był przydatny?
Przykro nam, że artykuł nie spełnił twoich oczekiwań.
Czytaj więcej