Tramwaje na zielonym – zielone torowiska zmieniają miasta, zamiast betonu naturalna roślinność

Wrocław pionierem zielonych torowisk. Jak to się zaczęło?

Jedno z pierwszych pytań, jakie nasuwa się w kontekście zielonych torowisk, dotyczy genezy tego rozwiązania. Skąd wziął się pomysł na taki produkt i kiedy po raz pierwszy zastosowano go w Polsce? Czy była to odpowiedź na konkretne wyzwania miejskie, czy może inspiracja płynąca z zagranicy? 

Pierwsze zielone torowisko w Polsce powstało już w 2011 roku we Wrocławiu, przy ulicy Świdnickiej. To właśnie to miasto stało się pionierem tego ekologicznego rozwiązania, które z czasem zyskało popularność i zostało wdrożone w kolejnych polskich miastach. 

Pomysł na zielone torowiska w wykonaniu Dörken wywodzi się z szerokiego doświadczenia tej firmy w tworzeniu innowacyjnych produktów dla dachów, które zwiększają odporność budynków na ekstremalne warunki pogodowe. Dzięki temu mogła ona z powodzeniem przenieść swoje know-how także na obszar infrastruktury tramwajowej, dostarczając ekologiczne i funkcjonalne rozwiązania. 

Dlaczego zielone torowiska zyskują na popularności?

Powodów jest co najmniej kilka. Rozwiązanie to znacząco poprawia jakość życia mieszkańców miast, przynosząc wiele wymiernych korzyści: 

• zmniejsza efekt tzw. „wysp ciepła”,  
• zwiększa bioróżnorodność,  
• poprawia estetykę przestrzeni miejskiej, 
• redukuje hałas generowany przez przejeżdżające tramwaje.  

To jednak nie wszystko – roślinność na torowiskach pełni także funkcję naturalnego filtra powietrza, zatrzymując kurz i zanieczyszczenia, co ma pozytywny wpływ na jakość powietrza w mieście. Co więcej, zielone torowiska pozwalają na efektywniejsze zarządzanie przestrzenią miejską, integrując roślinność w obszarach wcześniej wykorzystywanych głównie do celów transportowych, a pomijających kwestie ekologiczne. 

Z czego składa się system zielonego torowiska i jakie funkcje pełnią poszczególne warstwy? 

Znając już główne założenia stojące za powstaniem tego rozwiązania, warto przyjrzeć się bliżej jego budowie. W systemie zielonego torowiska panuje równowaga – każda warstwa jest równie istotna i pełni niezbędną funkcję w zapewnieniu odpowiednich warunków do rozwoju roślinności, a brak choćby jednej z nich zakłóca prawidłowe funkcjonowanie całej konstrukcji. 

Geowłóknina ochronna 

Na samym dole znajduje się zazwyczaj geowłóknina ochronna DELTA, która stanowi pierwszą warstwę. Chroni ona podłoże przed uszkodzeniami mechanicznymi.  

Mata akumulacyjno-drenażowa 

Kolejną warstwę zwykle stanowi mata akumulacyjno-drenażowa DELTA-FLORAXX, która pełni podwójną funkcję – magazynuje wodę, wspomagając wzrost roślin w okresach suszy, a jednocześnie działa jako skuteczny system drenażowy. Jej specjalna struktura umożliwia efektywne odprowadzanie nadmiaru wody, co zapobiega tworzeniu się kałuż oraz gromadzeniu wilgoci mogącej uszkodzić nawierzchnię. 

Geowłóknina filtracyjna polipropylenowa  

Kolejną warstwę stanowi polipropylenowa geowłóknina filtracyjna DELTA®-ST 110. Jej zadaniem jest ochrona warstwy drenażowej przed zanieczyszczeniami – zatrzymuje cząstki, które mogłyby zablokować przepływ wody, jednocześnie umożliwiając jej swobodny przepływ. 

Substrat wegetacyjny ekstensywny 

Bezpośrednio pod powierzchnią znajduje się już substrat wegetacyjny ekstensywny o miąższości 8 cm. To w tej warstwie zakorzeniają się rośliny, dlatego składa się ona z mieszanki naturalnych materiałów, takich jak piasek, torf, kompost i drobne kruszywo. Grubość 8 cm zapewnia odpowiednią przestrzeń dla rozwoju systemu korzeniowego, wspierając zdrowy wzrost roślinności. 

Rekultywowana mata rozchodniowa 

Wierzchnią warstwę stanowi rekultywowana mata rozchodnikowa DELTA®, zawierająca gotowy wysiew roślinności. Najczęściej wykorzystuje się rozchodniki, ponieważ są to rośliny idealnie przystosowane do trudnych warunków panujących na torowiskach. Warto podkreślić, że rośliny w macie są już częściowo rozwinięte, co znacząco przyspiesza proces zazieleniania i szybkiego pokrycia powierzchni. Rozchodniki cechują się wysoką odpornością na niekorzystne warunki atmosferyczne oraz niskimi wymaganiami pielęgnacyjnymi. Maty rozchodnikowe nie tylko wspomagają estetykę i bioróżnorodność, ale również chronią przed erozją gleby i redukują zanieczyszczenia, tworząc naturalną barierę filtracyjną. 

• Dowiedz się więcej: To prawdziwy magnes na pszczoły i motyle. Ta roślina ożywi jesienią każdy ogród!

Jakie rośliny są wykorzystywane?

Dobór odpowiednich gatunków roślin jest kluczowy dla trwałości i funkcjonalności zielonych torowisk. Zasadnym więc pytaniem jest, jakie rośliny są wykorzystywane i dlaczego właśnie one najlepiej sprawdzają się w miejskim środowisku. 

Gatunki roślin stosowane na zielonych torowiskach dobierane są w oparciu o rozwiązania oferowane przez producentów mat rozchodnikowych, którzy specjalizują się w tej dziedzinie. Zazwyczaj wybiera się gatunki kserotermiczne, dobrze przystosowane do suchych i ubogich w składniki odżywcze gleb. Warto podkreślić, że są to zazwyczaj rośliny lokalne, co zapewnia ich lepszą adaptację do warunków klimatycznych danego regionu. W mieszankach roślinnych często znajdują się również byliny oraz zioła, które dodatkowo wzbogacają bioróżnorodność. Tak staranny dobór gatunków przekłada się na trwałość zastosowanych mat rozchodnikowych. 

Zielone torowiska – korzyści i wyzwania

Skoro znamy już budowę całego układu, warto przyjrzeć się bliżej jego praktycznym aspektom. Każde rozwiązanie techniczne, nawet najbardziej nowoczesne i estetyczne, ma swoje mocne i słabe strony. W poniższej części omówione zostaną główne zalety i wady zastosowania tego typu systemu, ze szczególnym uwzględnieniem jego funkcjonalności, trwałości oraz wpływu na środowisko i przestrzeń miejską.

Wykorzystanie zielonych torowisk w przestrzeni miejskiej niesie ze sobą wiele korzyści. Roślinność porastająca torowiska działa jak naturalny filtr powietrza – pochłania dwutlenek węgla i uwalnia tlen, co przyczynia się do poprawy jego jakości. 

Dodatkowo rozwiązanie to redukuje hałas generowany przez przejeżdżające tramwaje i pociągi, pełniąc funkcję akustycznego tłumika w gęsto zabudowanych obszarach miejskich. Dzięki temu zielone torowiska pozytywnie wpływają zarówno na środowisko, jak i komfort życia mieszkańców. 

Zielone torowiska oddziałują również korzystnie na estetykę przestrzeni publicznej, poprawiając atrakcyjność wizualną otoczenia. Zróżnicowana roślinność sprzyja zwiększeniu bioróżnorodności, tworząc nowe siedliska dla dzikich zwierząt, owadów i ptaków, co dodatkowo wzbogaca lokalny ekosystem. 

Warto podkreślić także rolę systemów drenażowych stosowanych w zielonych torowiskach. Dzięki nim możliwe jest skuteczne zarządzanie wodami opadowymi, co pomaga ograniczyć ryzyko lokalnych podtopień, powodzi oraz erozji gleby. 

Skuteczność zielonych torowisk w ograniczaniu hałasu i zwiększaniu retencji wody potwierdzają badania, których wyniki prezentuje ekspert z firmy Dörken Delta:

Dostępne badania potwierdzają, że wdrażanie zielonych torowisk przynosi znaczące korzyści dla środowiska miejskiego. Takie rozwiązania wykazują pozytywny wpływ na ograniczenie hałasu. Badanie przeprowadzone przez naukowców z Tongji University, University of Southampton oraz Transport Infrastructure Ireland pokazuje, że w porównaniu do torów płytowych, torowiska trawiaste generują o około 2 dB mniej hałasu. [1]

W zakresie retencji wody, roślinna warstwa zielonych torowisk działa też jak naturalna gąbka, zatrzymując nawet 50–70% wód opadowych. Dane te pochodzą z niemieckiego stowarzyszenia Grüngleisnetzwerk, które gromadzi wiedzę praktyczną i łączy ją z badaniami oraz rozwojem zielonych torowisk. [2]

Wpływ zielonych torowisk na poprawę jakości życia w miastach jest więc zauważalny. Niemniej jednak, aby w pełni ocenić te efekty, konieczne jest przeprowadzanie szczegółowych badań środowiskowych oraz monitorowanie długoterminowych wyników. 

Jak każde rozwiązanie, również zielone torowiska mają swoje ograniczenia. Jednym z głównych wyzwań są koszty wdrożenia. Dodatkowe nakłady finansowe wynikają przede wszystkim z konieczności zastosowania specjalistycznych materiałów, systemów drenażowych oraz odpowiednio dobranej roślinności, co przekłada się na bardziej złożony proces realizacji. 

W sytuacji braku odpowiedniego finansowania lub wsparcia – ze strony instytucji publicznych, prywatnych inwestorów czy funduszy unijnych – realizacja zielonego torowiska może okazać się niemożliwa. Wówczas inwestycja zostaje ograniczona do tradycyjnej formy, bez elementów zielonej infrastruktury. 

Skoro to właśnie finanse są jednym z głównych czynników ograniczających szersze wykorzystanie zielonych torowisk, warto zadać pytanie o ich realny koszt – zarówno montażu, jak i późniejszej eksploatacji. Na to pytanie odpowiedział ekspert z firmy Dörken Delta:

Koszty montażu i eksploatacji zielonego torowiska w przeliczeniu na 1 mkw. mogą się znacznie różnić w zależności od wielu czynników, takich jak lokalizacja inwestycji, wybrane materiały, rodzaj zastosowanego systemu drenażowego oraz roślinności, a także skala projektu. W związku z tym montaż i eksploatację wyceniają zwykle firmy wykonawcze, które specjalizują się w realizacji tego typu inwestycji. Dorken jest producentem rozwiązań, natomiast firmy specjalizujące się w architekturze zieleni obliczają koszty na podstawie specyfikacji danego projektu oraz lokalnych warunków, co pozwala na dokładniejsze oszacowanie kosztów montażu i późniejszej eksploatacji zielonego torowiska. Warto także uwzględnić dodatkowe koszty związane z konserwacją, zarządzaniem roślinnością oraz ewentualnymi naprawami, które mogą wystąpić w trakcie użytkowania torowiska.

Zrównoważona infrastruktura na torach – coraz więcej miast mówi „tak”

Choć zielone torowiska zyskują coraz większą popularność i są postrzegane jako ważny element zrównoważonego rozwoju miast, ich wdrażanie wciąż napotyka barierę w postaci kosztów. Czy zatem kolejne samorządy zdecydują się pójść w ślady Wrocławia – pioniera tego rozwiązania w Polsce?  

Pomimo bariery w postaci wysokich nakładów finansowych, kolejne miasta decydują się na wdrażanie zielonych torowisk, które konsekwentnie stają się istotnym elementem rozwoju infrastruktury tramwajowej w Polsce. Najwięcej tego typu rozwiązań znajduje się w Warszawie, gdzie długość zielonych torowisk przekracza 47 km. W Łodzi ich łączna długość wynosi ponad 30 km, a w Krakowie – co najmniej 28 km. Liczby te dowodzą, że zielone torowiska to już nie tylko estetyczny dodatek, lecz trwały i znaczący składnik procesu modernizacji oraz zrównoważonego rozwoju miast. 

Ekspert z firmy Dörken Delta wyjaśnia, dlaczego coraz więcej miast dostrzega realne korzyści płynące z zielonych torowisk i decyduje się na ich wdrażanie. Przybliża także, jak wygląda współpraca firmy z samorządami przy planowaniu i realizacji tego typu rozwiązań:

Coraz więcej miast traktuje zielone torowiska jako inwestycję w przyszłość, mając na uwadze ich liczne zalety. Dzięki nim poprawia się jakość życia mieszkańców, zmniejsza efekt „wysp ciepła”, zwiększa bioróżnorodność, a także pozytywnie wpływa na estetykę przestrzeni publicznej. Zielona infrastruktura tramwajowa staje się także elementem adaptacji miast do zmian klimatu, poprzez poprawę jakości powietrza oraz zarządzanie wodami opadowymi. W miastach takich jak Toruń i Bydgoszcz, które planują wdrożenie tego rozwiązania, zielone torowiska są postrzegane jako kluczowy krok w budowie bardziej przyjaznej i zrównoważonej przestrzeni miejskiej. 

Współpracujemy z samorządami przy planowaniu rozwiązań z zakresu zielonej infrastruktury miejskiej, jeżeli zwrócą się do nas z odpowiednim zapytaniem lub propozycją. Jesteśmy otwarci na współpracę w zakresie wdrażania innowacyjnych i zrównoważonych rozwiązań z zakresu zielonych dachów i torowisk, które poprawiają jakość życia mieszkańców oraz wspierają ochronę środowiska. 

Polskie miasta stawiają na zielone torowiska – plany i projekty

Zainteresowanie tego rodzaju inwestycjami stale rośnie – kolejne miasta już planują wdrożenie zielonych torowisk. 

W Warszawie, w ramach programu „Zielona Marszałkowska”, przewidziano przebudowę odcinka tej ulicy z zastosowaniem zielonej nawierzchni. [3] Dodatkowo, projekt „Tramwaj na Gocław” obejmuje budowę 2,6 km torowiska z roślinnością. [4]

Toruń rozwija ideę zielonych torowisk i przystanków tramwajowych. W ramach projektu „Rozwój ekologicznej komunikacji miejskiej w Toruniu” zaprojektowano modernizację torowiska na ul. Kościuszki oraz realizację nowych odcinków z użyciem zielonych technologii. [5]

W Bydgoszczy ma powstać nowa trasa tramwajowa na Szwederowie, również z zielonym torowiskiem. [6]

Z kolei w Łodzi jeszcze w tym roku mają ruszyć inwestycje na ulicach: Warszawskiej, Aleksandrowskiej, Rzgowskiej, Srebrzyńskiej oraz Rydza-Śmigłego – mające na celu rozwój sieci. [7]

Kto odpowiada za montaż zielonych torowisk oraz kto zajmuje się ich pielęgnacją?

W kontekście rosnącego zainteresowania tym rozwiązaniem, warto przyjrzeć się również kwestiom technicznym: kto odpowiada za montaż zielonych torowisk oraz kto zajmuje się ich pielęgnacją? 

Za montaż i pielęgnację zielonych torowisk zazwyczaj odpowiada ta sama firma specjalizująca się w architekturze zieleni, działająca na rynku lokalnym. Warto podkreślić, że pielęgnacja zwykle stanowi jeden z warunków zawarcia umowy i jest integralną częścią świadczonych przez wykonawcę usług. Odpowiednia troska o roślinność, w tym regularne monitorowanie jej stanu zdrowia, pozostaje w gestii wykonawcy przez określony czas, co gwarantuje utrzymanie torowisk w należytym stanie przez cały okres ich eksploatacji. 

Wdrażanie zielonych torowisk to nie tylko ekologiczne i estetyczne rozwiązanie w przestrzeni miejskiej, ale także przedsięwzięcie wymagające zmierzenia się z szeregiem złożonych wyzwań technicznych i organizacyjnych. Największe trudności przy ich planowaniu i realizacji wiążą się przede wszystkim z logistyką oraz koniecznością prowadzenia prac w porze nocnej.

Harmonogramy robót muszą być precyzyjnie dostosowane do warunków miejskich i ograniczonej dostępności przestrzeni, szczególnie w gęsto zabudowanych rejonach. Wymaga to ścisłej koordynacji z innymi inwestycjami oraz zapewnienia odpowiednich zasobów materiałowych i technicznych. 

Z kolei prowadzenie prac nocnych ma na celu zminimalizowanie zakłóceń w ruchu tramwajowym i zapewnienie bezpieczeństwa. Tego typu działania wiążą się jednak z dodatkowymi wymaganiami – zarówno organizacyjnymi, jak i logistycznymi – oraz koniecznością zastosowania specjalistycznych rozwiązań technicznych, które umożliwią realizację robót w godzinach nocnych przy jednoczesnym ograniczeniu hałasu i uciążliwości dla mieszkańców.  

Zielone torowiska zyskują na znaczeniu jako element zrównoważonej infrastruktury miejskiej. Ich liczba systematycznie rośnie – najwięcej znajduje się obecnie w Warszawie, Łodzi i Krakowie. Miasta decydują się na ich wdrażanie ze względu na liczne korzyści: poprawę jakości powietrza, ograniczenie hałasu, zwiększenie bioróżnorodności i estetyki. Mimo wielu zalet, wyzwaniem pozostają koszty realizacji, logistyka prac oraz utrzymanie systemów zieleni. 

Chcesz wiedzieć więcej? Zajrzyj tutaj:

• Stop betonozie. Jak ważne są powierzchnie biologicznie czynne w miastach
• Układanie kostki brukowej. Jak skutecznie przygotować inwestora do zlecenia układania kostki brukowej?
• Warmia i Mazury wracają na tory. Województwo przestaje być kolejowym zaściankiem. Plany PKP na remonty kolejnych dworców

Literatura:

1. https://eprints.soton.ac.uk/442892/1/The_influence_of_track_design_on_rolling_noise_from_trams_Final.pdf
2. https://www.gruengleisnetzwerk.de/images/downloads/wirkung.pdf
3. https://um.warszawa.pl/-/zielona-marszalkowska-poczatek-prac
4. https://warszawa.tvp.pl/85819175/tramwaj-na-goclaw-jak-bedzie-wygladala-nowa-linia-i-kiedy-pojedziemy
5. https://torun.pl/pl/aktualnosc/na-kosciuszki-zielone-torowisko-i-przystanki  
6. https://www.bydgoszcz.pl/aktualnosci/tresc/tramwaj-na-szwederowo-z-zezwoleniem-na-budowe/
7. https://lodz.pl/ua/galereja/zielone-plany-na-2025-r-w-lodzi-60-tys-nowych-drzew-100-projektow-z-bo-i-wielkie-odbetonowanie-66811/?cHash=23885476b2a61e57a5265248f023c73a&imgNum=3&

• Przejdź do galerii: Torowiska w zieleni – nowy kierunek w planowaniu miejskim