Stal zbrojeniowa - gatunki, znakowanie, cena. Jak weryfikować stal zbrojeniową na budowie?

Znajomość gatunków stali zbrojeniowej oraz umiejętność weryfikacji stali zbrojeniowej dostarczonej na budowę to podstawowe zagadnienie dla każdego inżyniera pracującego zarówno przy projektowaniu konstrukcji żelbetowych, jak i przy wykonawstwie. Jakie są gatunki stali zbrojeniowej i jak ją weryfikować? Ile kosztuje stal zbrojeniowa?

Często okazuje się, że w projekt budowlany wpisywane są przestarzałe gatunki stali zbrojeniowej, niejednokrotnie dawno już nieprodukowane przez producentów stali. Skutkuje to problemami na budowie w znalezieniu odpowiedniego gatunku. Problemem jest także brak umiejętności w weryfikacji stali zbrojeniowej, która została dostarczona na budowę. Warto więc wiedzieć, jakie są aktualne gatunki stali zbrojeniowej oraz ich użebrowanie.

Stal zbrojeniowa - gatunki

Gama gatunków stali zbrojeniowej, które są dostępne na polskim rynku, w ostatnim czasie w znaczny sposób uległa zmianom. Zmiany te związane są z wprowadzeniem europejskiej normy do projektowania konstrukcji żelbetowych (PN-EN-1992-1-1 czyli Eurokod 2), co spowodowało między innymi wycofanie niektórych norm hutniczych na stare gatunki stali zbrojeniowej, które były niezgodne z Eurokodem 2. Ponadto producenci stali zbrojeniowej stale pracują nad ulepszaniem technologii produkcji prętów, co skutkuje wprowadzaniem na rynek nowych, lepszych gatunków stali zbrojeniowej.

Wprowadzenie nowej normy do projektowania konstrukcji żelbetowych Eurokodu 2, spowodowało między innymi całkowitą zmianą klasyfikacji stali zbrojeniowej. Wg nowej klasyfikacji, parametrem decydującym o przynależności do danej klasy jest ciągliwość stali zbrojeniowej, a nie jak było dotąd - granica plastyczności (f_yk).

Poniżej klasyfikacja stali zbrojeniowej wg obecnie obowiązującej normy do projektowania Eurokod 2.

Tab. Klasyfikacja stali zbrojeniowej

Pojawienie się nowej normy do projektowania konstrukcji żelbetowych wymusiło również zmiany w produkcji gatunków stali zbrojeniowej. Wycofane zostały normy hutnicze na te gatunki stali zbrojeniowej, które były produkowane wg przestarzałych technologii oraz te, które nie spełniały wymogów Eurokodu 2.

17.12.2012 roku wycofana została norma hutnicza PN-H-93215:1982, która umożliwiała produkcję takich gatunków stali zbrojeniowej jak 34GS, 18G2-b, czy popularnych dotąd prętów gładkich, stosowanych chętnie na strzemiona St0S-b oraz St3S-b. W związku z wycofaniem powyższej normy nie ma już możliwości produkowania tych gatunków i oznaczenia ich znakiem budowlanym B. Oznacza to, że producenci zaprzestali produkcji tych gatunków, natomiast możliwe jest jeszcze zastosowanie tej stali tylko w sytuacji, jeśli na rynku znajdzie się jakaś partia prętów wyprodukowana przed datą wycofania normy.

Obecnie w sprzedaży dostępne są nowe gatunki stali zbrojeniowej, spełniające wymagania Eurokodu 2 oraz produkowane wg nowych technologii, które, jak w przypadku gatunku B500SP, umożliwiają uzyskanie stali zbrojeniowej zarówno o wysokiej wytrzymałości, jak i bardzo dobrej ciągliwości.

Poniżej zestawiono gatunki stali zbrojeniowej, produkowane obecnie przez polskich producentów stali. Szczególną uwagę zwrócono na użebrowanie, gdyż właśnie na tej podstawie bez problemu można rozpoznać gatunek stali.

Jak weryfikować stal zbrojeniową?

Do gatunków stali zbrojeniowej, produkowanych obecnie przez producentów stali należą:

• B500SP – stal o wysokiej ciągliwości, klasa C, granica plastyczności f_yk = 500 MPa

Żebra poprzeczne ułożone są w sposób dwuskośny, co oznacza, że są nachylone pod dwoma różnymi kątami w stosunku do osi podłużnej pręta. Pręty proste mają przekrój okrągły, natomiast pręty dostarczane w kręgach mają przekrój kwadratowy. Dokumentem odniesienia dla gatunku B500SP jest norma PN-H-93220:2006 oraz Aprobaty Techniczne.

• Czytaj też: Norma zharmonizowana i procedury dopuszczenia do obrotu wyrobów budowlanych

• B500B (dawniej BSt500S) – stal o średniej ciągliwości, klasa B, granica plastyczności f_yk = 500 MPa

Żebra poprzeczne po obu stronach pręta są ułożone równolegle do siebie w sposób przeciwstawny, czyli na tzw. jodełkę. Dodatkowo żebra te zanikają, co oznacza, że ich wysokość maleje dozera w miejscu zetknięcia się z żebrem podłużnym. Dokumentem odniesienia dla gatunku B500B jest Aprobata Techniczna ITB lub IBDiM.

• B500A – stal o niskiej ciągliwości, klasa A, granica plastyczności f_yk = 500 MPa

W przypadku tego gatunku żebra poprzeczne są do siebie równoległe i mogą być ułożone w dwóch rzędach. Po obu stronach pręta żebra nachylone są w tym samym kierunku.

Częściej jednak, w przypadku gatunku B500A, spotykane jest ułożenie żeber w trzech rzędach.

Dokumentem odniesienia dla gatunku stali zbrojeniowej B500A jest norma PN-H-93247-1:2008.

Stal zbrojeniowa - znakowanie stali EPSTAL

Dużym ułatwieniem przy weryfikacji stali zbrojeniowej na budowie jest znajdujący się na niektórych prętach napis „EPSTAL”. W ten sposób znakowana jest stal zbrojeniowa, na którą producent uzyskał certyfikat jakości EPSTAL. Znak ten nadawany jest w drodze dobrowolnej certyfikacji na stal zbrojeniową o wysokiej ciągliwości, gatunku B500SP. Producenci, którzy pomyślnie przeszli proces certyfikacji, mają obowiązek znakowania swoich wyrobów napisem „EPSTAL” poprzez nawalcowywanie go na każdym pręcie. Jest to trwały sposób oznaczania prętów, dzięki któremu identyfikacja wyrobu w warunkach budowy jest łatwa i wiarygodna. Symbol EPSTAL jest bowiem gwarancją, że konkretny gatunek stali został poddany badaniom zgodnie z wymaganiami odpowiedniej polskiej normy, jest certyfikowany przez akredytowaną jednostkę badawczą oraz ma wszystkie certyfikaty zgodności oraz aprobaty techniczne wymagane w naszym kraju. Dodatkowo trwałe znakowanie stali zostało zatwierdzone przez Instytut Techniki Budowlanej w badaniach przyczepności stali do betonu.

Poza informacją na temat gatunku stali, wszystkie pręty żebrowane mają również trwałe znakowanie wskazujące na zakład, w którym zostały wyprodukowane. Metodę takiego oznaczania produktów określa norma PN-EN 10080:2007 „Stal do zbrojenia betonu. Spajalna stal zbrojeniowa. Postanowienia ogólne”. Wg jej zapisów każda stal zbrojeniowa musi mieć na jednym z rzędów żeber lub wgnieceń oznakowanie identyfikujące zakład produkcyjny. Powinno być ono powtarzane w odstępach nie większych niż 1,5 m i składać się z:

• symbolu oznaczającego początek znakowania,
• numerycznego systemu identyfikującego wytwórcę, składającego się z numeru kraju pochodzenia i numeru zakładu.

Symbol oznaczający początek znakowania wykonywany jest za pomocą pogubienia dwóch kolejnych żeber. Natomiast na numer kraju i numer zakładu wskazuje liczba normalnych żeber znajdująca się pomiędzy żebrami pogrubionymi.Umiejętność odczytywania tak zakodowanej informacji jest bardzoprzydatna przy weryfikacji stali na placu budowy, gdyż pozwala niemal natychmiast ustalić miejsce pochodzenia zamówionych prętów. Poniżej podane zostały numery identyfikujące wytwórcę, stosowane przez polskich producentów:

• Celsa Huta Ostrowiec sp. z o.o.

• CMC Zawiercie SA

• ArcelorMittal Warszawa sp. z o.o.

Stal zbrojeniowa cena

Cena stali zbrojeniowej kształtuje się w zależności od gatunku stali, klasy, także średnicy prętów zbrojeniowych, a także wielkości zamówienia. Przykładowo, cena tony stali zbrojeniowej żebrowanej w postaci prętów średnicy Fi 10 - Fi 16 to około 2400 zł. Pręty o małych średnicach (6, 8 mm) będą droższe o około 10% od tych grubszych.Na niektórych aukcjach internetowych proponowane są wyroby hutnicze w pojedynczych kilogramach. Wtedy cena waha się od 2,35 do 2,90 zł za kilogram.