Służebność przesyłu na czym polega? Po jakim czasie wygasa służebność przesyłu?

Nowe inwestycje infrastrukturalne (budowa dróg, osiedli, obiektów handlowych i przemysłowych), pociągają za sobą konieczność rozbudowy sieci, w tym sieci energetycznej, wodno-kanalizacyjnej, gazowej. Jednym z aspektów regulacyjnych tego zjawiska było wprowadzenie do polskiego systemu prawnego instytucji służebności przesyłu.

Spis treści

1. Czym jest służebność przesyłu?
2. W jaki sposób można ustanowić służebność przesyłu?
3. Zasady wykonywania służebności przesyłu
4. Sprzedaż nieruchomości ze służebnością przesyłu
5. Czy służebność przesyłu musi być wpisana do księgi wieczystej?
6. Po jakim czasie wygasa służebność przesyłu?
7. Podsumowanie

Czym jest służebność przesyłu?

Służebność przesyłu została wprowadzona do do polskiego systemu prawnego w 2008 roku.

Służebność przesyłu jest ograniczonym prawem rzeczowym przysługującym przedsiębiorcy, polegającym na tym, że może on korzystać w oznaczonym zakresie, z nieruchomości obciążonej, zgodnie z przeznaczeniem urządzeń przesyłowych (tj. służących do doprowadzania lub odprowadzania płynów, pary, gazu, energii elektrycznej lub innych podobnych urządzeń niebędących częściami składowymi nieruchomości) wchodzących w skład jego przedsiębiorstwa.

W przypadku przesyłu energii elektrycznej, takimi urządzeniami przesyłowymi są więc najczęściej linie i słupy energetyczne, i to nimi zajmiemy się w tekście, mając jednak na uwadze, że niniejsze rozważania znajdą zastosowanie również do innego typu urządzeń przesyłowych (np. gazociągów).

W jaki sposób można ustanowić służebność przesyłu?

Istnieją dwa sposoby ustanowienia służebności przesyłu, a mianowicie:

• zawarcie umowy o ustanowienie służebności przesyłu przez przedsiębiorcę z właścicielem nieruchomości – jest to w praktyce sposób najczęściej spotykany;
• ustanowienie służebności przesyłu w drodze sądowej (tj. poprzez wydanie przez sąd postanowienia ustanawiającego służebność przesyłu).

Przy czym w drugim przypadku ustanowienia służebności przesyłu za wynagrodzeniem może żądać:

• przedsiębiorca – jeżeli właściciel nieruchomości odmawia zawarcia umowy o ustanowienie służebności przesyłu, a jest ona konieczna do właściwego korzystania z urządzeń przesyłowych (jest to wariant częściej spotykany – z żądaniem takim występuje przedsiębiorca najczęściej przed przystąpieniem do rozbudowy sieci energetycznej);
• właściciel nieruchomości – jeżeli przedsiębiorca odmawia zawarcia umowy o ustanowienie służebności przesyłu, a jest ona konieczna do korzystania przez niego z urządzeń przesyłowych (jest to wariant rzadszy, gdy przedsiębiorca np. omyłkowo przekroczył granicę nieruchomości, na której był uprawniony budować sieć, a tym samym urządzenia przesyłowe zostały zamontowane na cudzym gruncie, na którym nie ustanowiono na rzecz przedsiębiorcy służebności przesyłu).

Niezależnie od ustanowienia służebności przesyłu, możliwe jest również jej nabycie w drodze zasiedzenia (co w praktyce, ze względu na wymagany upływ czasu 20 lub 30 lat, nie zachodzi zbyt często).

Zasady wykonywania służebności przesyłu

Jako że do służebności przesyłu stosuje się odpowiednio regulacje odnoszące się do służebności gruntowych (takich jak np. znana powszechnie służebność drogi koniecznej), również i w tym przypadku warto pamiętać o podstawowych zasadach jej ustanawiania oraz wykonywania, a mianowicie:

• służebność może mieć na celu jedynie zwiększenie użyteczności przedsiębiorstwa należącego do przedsiębiorcy, na rzecz którego jest ustanawiana, innymi słowy – jej ustanowienie musi być zgodne z celami gospodarczymi przedsiębiorcy, nie może natomiast jedynie wynikać z jego woli, nieracjonalnej „zachcianki”;
• służebność powinna być wykonywana w taki sposób, aby jak najmniej utrudniała korzystanie z nieruchomości obciążonej (a zatem np. dokonanie potencjalnie hałaśliwych, związanych z użyciem dźwigu czynności konserwacyjnych linii energetycznej przeprowadzonej na nieruchomości właściciela, na której posadowiony jest zamieszkały dom, powinno co do zasady odbywać się w porze ustalonej przez przedsiębiorcę z właścicielem, a nie np. poprzez wtargnięcie przez przedsiębiorcę na nieruchomość w porze nocnej);
• treść służebności przesyłu oraz sposób jej wykonywania mogą zostać zmienione na żądanie właściciela nieruchomości obciążonej za wynagrodzeniem, jeżeli po ustanowieniu służebności powstanie ważna potrzeba gospodarcza, chyba że żądana zmiana przyniosłaby niewspółmierny uszczerbek nieruchomości władnącej (np. gdy w związku z planowaną inwestycją budowlaną właściciela nieruchomości obciążonej, konieczne okaże się przesunięcie linii energetycznej).

Nierzadko zdarza się, że proponowane przez przedsiębiorcę przesyłowego warunki umowy o ustanowienie służebności przesyłu nie uwzględniają w wystarczający sposób zasady wyrażonej w lit. b) powyżej, bowiem proponowany przez przedsiębiorcę przesyłowego sposób wytyczenia służebności pomija uzasadniony interes właściciela nieruchomości obciążonej, związany z korzystaniem przez niego z nieruchomości zgodnie z jej celem gospodarczym. W takim przypadku warto przystąpić do negocjacji treści umowy – tym bardziej, że przedsiębiorcy przesyłowi niechętnie inicjują postępowania sądowe, mając na uwadze ich długotrwałość.

Sprzedaż nieruchomości ze służebnością przesyłu

Zbycie przez właściciela nieruchomości obciążonej służebnością przesyłu, ani też zbycie przez przedsiębiorcę przedsiębiorstwa korzystającego z urządzeń przesyłowych, nie powoduje wygaśnięcia służebności przesyłu ustanowionej na rzecz przedsiębiorcy.

W pierwszym przypadku, nowy właściciel nieruchomości obciążonej nabędzie nieruchomość wraz obciążeniem wynikającym z jej ustanowienia. W drugim przypadku, nabywca przedsiębiorstwa nabędzie wraz z nim również służebność przesyłu na nieruchomości obciążonej w takim samym zakresie, w jakim została ona ustanowiona na rzecz przedsiębiorcy.

Czy służebność przesyłu musi być wpisana do księgi wieczystej?

Warto zaznaczyć, że służebność przesyłu może, ale nie musi zostać ujawniona w treści księgi wieczystej, a zatem potencjalny nabywca nieruchomości powinien zadbać o to, aby ustalić jej stan prawny również w tym zakresie.

Po jakim czasie wygasa służebność przesyłu?

Służebność przesyłu może wygasnąć w przypadku zakończenia „likwidacji przedsiębiorstwa”, co należy rozumieć jako ustanie bytu przedsiębiorstwa przesyłowego, np. w wyniku zmiany przedmiotu działalności przedsiębiorcy uprzednio zajmującego się dostarczaniem energii elektrycznej (i w tym zakresie korzystającego z urządzeń przesyłowych w postaci słupów i linii energetycznych) na działalność w zakresie produkcji materiałów budowlanych.

Jest to w istocie związane z zasadą, iż ustanowienie służebności winno służyć realizacji celu gospodarczego. Wraz z jego wygaśnięciem, wygasa również sama służebność przesyłu.

Służebność przesyłu wygasa również wskutek jej niewykonywania przez lat dziesięć.

Podsumowanie

Należy przypuszczać, że instytucja służebności przesyłu, biorąc pod uwagę stale zwiększające się zapotrzebowanie energetyczne, pozostanie istotnym elementem regulacji prawnej szeroko pojętego prawa nieruchomości. Rozwiązaniem optymalnym i zalecanym w większości przypadków, tak dla przedsiębiorców przesyłowych jak i dla właścicieli nieruchomości, jest zawarcie przez zainteresowane podmioty umowy ustanowienia służebności przesyłu, odpowiadającej uwarunkowaniom lokalnym i uwzględniającej rzeczywisty oraz planowany sposób korzystania z nieruchomości przez oba podmioty.

Ze względu na doniosłość zawarcia takiej umowy (potencjalnie regulującej kwestię przesyłu energii elektrycznej w określony sposób na dziesięciolecia), warto w toku negocjacji umowy zasięgnąć profesjonalnej pomocy prawnej.