Ocieplanie obiektów zabytkowych

O zasadach ocieplania budynków zabytkowych mówi mgr. inż. arch. Barbara Jezierska –  Mazowiecki Wojewódzki Konserwator Zabytków.

Generalnie, zgodnie z zasadami fizyki budowli, wykonywanie ocieplenia budynków od wewnątrz jest niewłaściwe. Jednakże nie jest dopuszczalne ocieplenie od strony zewnętrznej obiektu wpisanego do rejestru zabytków o bogatym wystroju architektonicznym, dlatego należy rozważyć inną możliwość jego termomodernizacji.
I tak, w celu ocieplenia budynku od wewnątrz, należy przede wszystkim wykonać obliczenia cieplne przegrody. Ocieplenie nie może mieć parametrów, które doprowadzą do wyziębienia przegrody, co może skutkować degradacją elementów budynku. Ponadto termomodernizację obiektów zabytkowych należy analizować poprzez bilans energetyczny całego budynku.
Ocieplenie budynku zabytkowego od zewnątrz styropianem, zastosowanie szczelnych okien, brak wentylacji to wszystko może doprowadzić do jego szybkiej degradacji poprzez zawilgocenie. Jeżeli nie możemy ocieplić przegrody pionowej – ściany zewnętrznej, najlepiej pozostawić ją taką, jaka jest i rozważyć możliwość termomodernizacji pozostałych elementów budynku, np. przegród poziomych: stropu nad piwnicą, stropodachu, dachu. Można to zrobić również poprzez zamontowanie nowych okien (nigdy z PCV) z nawiewnikami, które umożliwią napływ powietrza do wnętrza pomieszczeń. Mury w obiektach zabytkowych są masywne i cechuje je dobra izolacyjność termiczna, którą można poprawić, stosując energooszczędne okna oraz efektywną wentylację, np. rekuperację, czyli odzysk ciepła. Przy zastosowaniu powyższych rozwiązań, podstawowe wymogi cieplne powinny być spełnione.

Każdą renowację zabytku rozpatruje się indywidualnie

• Przykład 1 Kamienica w Śródmieściu wpisana do rejestru zabytków , bogate dekoracje…
  Stare kamienice, których grubość murów przekracza 40 cm, nie wymagają ocieplenia, niezależnie od wystroju, ponadto wyłączone są z obowiązku wykonania audytu energetycznego.
  Można ewentualnie zastosować tynki termoizolacyjne od zewnątrz ściany przy renowacji starych budynków. Grubość jednorazowo nakładanych warstw wynosi od 20 do 50 mm, przy nakładaniu dwuwarstwowym – do 80 mm. Tynk termoizolacyjny może być stosowany na wszystkich mineralnych, nadających się pod tynk materiałach budowlanych i podłożach, tynk można nakładać ręcznie.
• Przykłady 2 i 4 Dom dwurodzinny stojący w ostrej granicy działki i blok wielorodzinny…
  Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Infrastruktury z dn.12.03.2009r  Dz.U. nr 56 poz. 461 zmieniającym rozporządzenie w sprawie warunków technicznych jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie - odległości budynków i ścian wraz z ociepleniem usytuowanych w granicy należy przyjmowań jak niżej.
  §9.3 Określone w rozporządzeniu odległości budynków od innych budynków, urządzeń budowlanych lub w granicy działki budowlanej mierzy się w poziomie w miejscu ich najmniejszego oddalenia.
  §9.4 Dla budynków istniejących dopuszcza się przyjmowanie odległości, o których mowa w ust.3, bez uwzględnienia grubości warstw izolacji termicznej, tynków lub okładzin zewnętrznych, przy czym nie dotyczy to ściany budynku usytuowanej bezpośrednio przy granicy działki.
  Z powyższego wynika, że ocieplenie ściany nie może wychodzić poza granicę działki, natomiast jeżeli ocieplenie pomniejsza odległość od granicy do innych budynków - jest dopuszczalne. Wystarczy zobaczyć jak w Warszawie ocieplane są masowo styropianem stare kamienice i ich elewacje od strony chodnika, np. na ul. Słupeckiej na Ochocie.
  W przykładzie 2 – decyzja organu arch.-budowlanego wydaje się zasadna, w przykładzie 4, moim zdaniem – nie.
• Przykłady 3 i 5 Dom wielorodzinny z okresu przedwojennego o fasadzie kamiennej i budynek poklasztorny o konstrukcji szachulcowej...
  Każdy przypadek renowacji budynku zabytkowego należy rozpatrywać indywidualnie. I tak przy elewacjach ceglanych, po oczyszczeniu elewacji można zastosować metodę spoinowania zaprawą o podwyższonej aktywności termicznej i ocieplenie od wewnątrz.
  Przy elewacji posiadającej tynki szlachetne lub okładzinę kamienną, można zastosować ocieplenie od wewnątrz, np. na stalowym lub drewnianym ruszcie ułożyć wełnę skalną grubości maks.10cm (grubość warstwy izolacyjnej, jak i jej rodzaj muszą zawsze wynikać z projektu i obliczeń), folię paroprzepuszczalną oraz płyty gipsowo–kartonowe lub inne wykończenie. Wewnątrz konstrukcji należy pozostawić min. półtoracentymetrową szczelinę, aby umożliwić cyrkulację powietrza i odprowadzenie wilgoci.
  W przypadku elewacji szachulcowej postępujemy analogicznie, natomiast w przypadku obiektów o ozdobnym deskowaniu elewacji lub budowanych w konstrukcji szkieletowej drewnianej z ozdobnym deskowaniem (szalunkiem elewacji) również stosuje się ocieplenie od wewnątrz. Oprócz wymienionej wcześniej metody ocieplenia wełną mineralną, stosuje się, tzw. płyty klimatyczne lub włókna celulozowe w postaci sypkiej.
  Płyty klimatyczne oprócz właściwości termoizolacyjnych mają również właściwości kapilarne i paroprzepuszczalne, które zapobiegają skraplaniu się pary wodnej na powierzchni ścian nie dopuszczając do rozwoju grzybów i pleśni.
  Należy pamiętać także, że nadmierne uszczelnienie pomieszczeń mieszkalnych może spowodować nieodwracalne zmiany w postaci rozwoju pleśni i grzybów. Mieszkając w obiekcie zabytkowym należy liczyć się ze zwiększonymi kosztami za eksploatację i energię.
  W obu przypadkach decyzja konserwatora była właściwa, głównie ze względu na zagrożenie zniszczeniem elewacji.

Nieodłącznym elementem systemu ocieplenia od wewnątrz, zapewniającym ochronę przed zawilgoceniem ściany i izolacji, jest wentylacja grawitacyjna i mechaniczna, o czym należy zawsze pamiętać, aby uniknąć doprowadzenia budynku do destrukcji. Od wielu lat w krajach Europy zachodniej, zwłaszcza w miastach byłej NRD obserwuje się zdejmowanie styropianu z elewacji (nawet w budynkach z wielkiej płyty) i wyrywanie okien z PVC.
Przy podejmowaniu decyzji o ociepleniu budynku zabytkowego, należy zwrócić się do wykwalifikowanej firmy konserwatorskiej, po uprzednim wykonaniu projektu i jego uzgodnieniu z właściwym konserwatorem.