Bezpieczni na budowie, czyli co w przepisach

"Wszyscy pracownicy mają prawo do bezpiecznych i higienicznych warunków pracy" - Europejska Karta Społeczna (część pierwsza, pkt.3)

Unia Europejska przywiązuje dużą wagę do ochrony zdrowia i życia pracowników przed zagrożeniami środowiska pracy. Dowodzi tego liczba i ranga aktów prawnych poświęconych temu zagadnieniu - kwestie ochrony zdrowia i życia reguluje w UE łącznie ponad 30 dyrektyw. Zasadnicze znaczenie ma tutaj artykuł 138 TWE oraz dyrektywa nr 89/391/EWG w sprawie wprowadzenia środków sprzyjających poprawie bezpieczeństwa i higieny pracy - zwana ramową oraz dyrektywa nr 92/57/EWG z dnia 24 czerwca 1992 r. dotycząca wdrożenia minimalnych wymagań bezpieczeństwa i ochrony zdrowia na tymczasowych lub ruchomych budowach.
Znaczenie dla firm budowlanych mogą mieć także następujące dyrektywy z zakresu bezpieczeństwa pracy: 89/656/EWG, 98/24/EWG oraz 2003/10/WE.
Wymagania dotyczące bezpieczeństwa i ochrony zdrowia na budowach określone przepisami dyrektywy obejmują sprawę odpowiedzialności podmiotów oraz ich zadania i obowiązki wynikające ze szczególnego zagrożenia bezpieczeństwa i zdrowia pracowników wraz z koniecznością zapewnienia odpowiednich rozwiązań organizacyjnych i technicznych.
Dyrektywa Rady nr 92/57/EWG została wdrożona do polskiego prawodawstwa w ustawie o zmianie ustawy - Prawo budowlane oraz o zmianie niektórych ustaw z 27 lipca 2001 r. (Dz. U. 2001 Nr 129, poz. 1439).

Zakres zobowiązań wynikający z dyrektywy obliguje uczestników procesu budowlanego(inwestora, w imieniu i na rzecz którego działają inspektor nadzoru inwestorskiego, projektant i kierownik budowy) do szczególnie wrażliwego stosunku do spraw w zakresie bezpieczeństwa i ochrony zdrowia w stadium przygotowawczym przed wystąpieniem o pozwolenie na budowę, w momencie kiedy jest opracowywany projekt budowlany i następnie podczas realizacji procesu budowlanego. Uzupełnieniem ustawy jest Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 23 czerwca 2003 r. w sprawie informacji dotyczącej bezpieczeństwa i ochrony zdrowia oraz planu bezpieczeństwa i ochrony zdrowia (Dz. U. 2003 Nr 120, poz. 1126).

Zgodnie z uregulowaniami:

• inwestor jest zobowiązany zorganizować proces budowy w taki sposób, aby zostały uwzględnione zasady zawarte w nowych przepisach o bezpieczeństwie i ochronie zdrowia,
• projektant powinien zamieścić w projekcie budowlanym informacje i warunki dotyczące bezpieczeństwa i ochrony zdrowia wynikające ze specyfiki oraz charakteru projektowanego obiektu budowlanego, które będą uwzględnione w planie bezpieczeństwa i ochrony zdrowia oraz zwracać szczególną uwagę na ich dopełnienie w czasie wykonywania nadzoru autorskiego,
• kierownik budowy pełni jednocześnie funkcję koordynatora bezpieczeństwa i ochrony zdrowia na budowie. W zakresie jego podstawowych obowiązków leży koordynowanie realizacji zadań zapobiegających zagrożeniom bezpieczeństwa i ochrony zdrowia, z uwzględnieniem specyfiki obiektu budowlanego i warunków prowadzenia robót budowlanych, w tym także planowanie prowadzenia robót budowlanych i produkcji przemysłowej,
• inspektor nadzoru inwestorskiego został zobowiązany do kontroli i przedstawiania inwestorowi na bieżąco stanu bezpieczeństwa i ochrony zdrowia na budowie.

Robotami niebezpiecznymi zgodnie z ustawą są następujące rodzaje robót budowlano-montażowych:

• roboty, które ze względu na charakter, organizację lub miejsce prowadzenia stwarzają szczególnie wysokie ryzyko powstania zagrożenia bezpieczeństwa i zdrowia ludzi, a w szczególności przysypania ziemią lub upadku z wysokości,
• przy prowadzeniu których występują oddziaływania substancji chemicznych lub czynników biologicznych zagrażających bezpieczeństwu i zdrowiu ludzi,
• stwarzające zagrożenie promieniowaniem jonizującym, prowadzone w pobliżu linii wysokiego napięcia lub czynnych linii komunikacyjnych,
• stwarzające ryzyko utonięcia pracowników,
• prowadzone w studniach, pod ziemią i w tunelach,
• wykonywane przez kierujących pojazdami zasilanymi z linii napowietrznych,
• wykonywane w kesonach z atmosferą wytwarzaną ze sprężonego powietrza, które wymagają użycia materiałów wybuchowych,
• prowadzone przy montażu i demontażu ciężkich elementów prefabrykowanych.

Regulacjom wspólnotowym podlegają także kwestie ochrony środowiska związane zarówno z produkcją wyrobów budowlanych, jak również z wpływem obiektów budowlanych na otoczenie. Zostały one Prawem budowlanym wprowadzone do polskiego ustawodawstwa.

Zgodnie z Kodeksem pracy, pracodawca ma obowiązek zapewnić pracownikom bezpieczeństwo i ochronę zdrowia w każdym aspekcie związanym z pracą.

Zagrożenie - stan środowiska pracy mogący spowodować wypadek lub chorobę. Zagrożenia na budowie występują najczęściej:

• przy wznoszeniu konstrukcji obiektów budowlanych podczas montażu słupów, stropów, ścian, dachów;
• przy montażu elementów klatek schodowych (biegi schodowe, spoczniki) oraz demontażu barier ochronnych i balustrad;
• przy wykonywaniu prac elewacyjnych, krycia dachów, montażu i demontażu rusztowań, prac malarskich i instalacyjnych wykonywanych za pomocą drabin; 
• podczas prac w miejscach, gdzie istnieje możliwość spadania z góry różnych przedmiotów, materiałów budowlanych

Obowiązki pracodawcy w zakresie bhp reguluje:

• Art. 94 ust.4 kp "Zapewnić bezpieczne i higieniczne warunki pracy oraz prowadzić szkolenie pracowników w zakresie bhp"
• Art. 207 paragraf 1 kp. "Pracodawca ponosi odpowiedzialność za stan bhp w zakładzie pracy" 
• Art. 207 paragraf 2 kp. "Organizować pracę w sposób zapewniający bezpieczne i higieniczne warunki pracy, zapewnić przestrzeganie przepisów oraz zasad bhp, wydawać polecenia usunięcia uchybień w tym zakresie oraz kontrolować wykonanie tych poleceń" 
• Art. 237 paragraf 1 "...obowiązany dostarczyć pracownikowi nieodpłatnie odzież i obuwie robocze spełniające wymagania w PN..."

Odpowiedzialność za nieprzestrzeganie bhp:

• Wykroczenia: Art.283 kp „nie przestrzega przepisów lub zasad bhp podlega karze grzywny do 5000 zł”
• Przestępstwa: Art. 220 paragraf 1 kk „...kto będąc odpowiedzialnym za bhp nie dopełnia wynikającego stąd obowiązku i przez to naraża pracownika na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3”

Przeciwdziałając obserwowanej od kilku lat negatywnej tendencji wzrostu liczby wypadków przy pracy w sektorze budownictwa oraz biorąc pod uwagę skalę zagrożeń i dolegliwość skutków wypadków od końca kwietnia 2008 roku przy Okręgowym Inspektorze Pracy w Warszawie działa Rada ds. Bezpieczeństwa Pracy w Budownictwie. Celem Rady będzie podjęcie współpracy i wspólnych działań na rzecz podniesienia poziomu bezpieczeństwa, mając na uwadze przygotowania Polski do EURO 2012. Działalność Rady ma charakter społeczny.