Spis treści
- Co to jest współczynnik LAF i do czego służy?
- Regulacje prawne. Kto musi wdrożyć współczynnik LAF i kto za to odpowiada we wspólnocie mieszkaniowej?
- Typowe wartości współczynnika LAF
- Kto odpowiada za prawidłowe obliczenia i dobór urządzeń?
- Współczynnik LAF – wady i zalety
Co to jest współczynnik LAF i do czego służy?
LAF (Local Adjustment Factor – lokalny współczynnik korekcyjny) to współczynnik redukcyjny wykorzystywany przy podziale zużycia ciepła dla poszczególnych lokali w budownictwie wielorodzinnym z uwzględnieniem ich usytuowania w budynku. Dzięki niemu możliwe jest zniwelowanie różnic w rozliczaniu lokali, które wynikają z czynników niezależnych od mieszkańców. Współczynniki te wykorzystywane są w budynkach korzystających z podzielników ciepła. LAF jest obliczany i przypisany dla każdego mieszkania indywidualnie. Na pobór ciepła w danym lokalu wpływ mają m.in.:
- rodzaj i stan izolacji termicznej budynku,
- usytuowanie lokalu względem stron świata,
- odległość od źródła ciepła,
- osłonięcie budynku,
- stan techniczny budynku,
- występujące ewentualnie mostki termiczne, straty ciepła na zewnątrz i do klatek schodowych,
- ilość, rodzaj i powierzchnia przegród zewnętrznych.
Współczynniki LAF umożliwiają bardziej sprawiedliwe rozliczenia energii cieplnej. Ich zastosowanie wprowadza też przejrzyste i jasne zasady rozliczania ciepła. Szczególnie ma to znaczenie w przypadku lokali bardzo energochłonnych. Należy pamiętać, że nawet mieszkania o takiej samej powierzchni, ale inaczej położone ‒ np. jedno usytuowane na parterze, a drugie na ostatnim piętrze, sąsiadujące tylko z jednym lokalem i otoczone ścianami zewnętrznymi – będą miały zupełnie inne zapotrzebowanie na ciepło. Współczynniki korekcyjne LAF uwzględniają położenie lokalu: szczytowe, narożne lub środkowe.
Przeczytaj również: Opomiarowanie budynku wielorodzinnego – ciepłomierze
Aby system rozliczeń oparty o współczynniki korygujące był efektywny, muszą być one dokładnie i w sposób jasny wyznaczone dla każdego lokalu. Warto też zadbać o termomodernizację budynku, a następnie zaktualizować współczynniki.
Współczynniki LAF w szczególnych przypadkach mogą mieć również zastosowanie w domach jednorodzinnych. Dotyczy to przypadków, gdy występuje odrębność lokali i w jednym domu funkcjonują niezależnie dwa gospodarstwa domowe lub wyodrębniono lokal usługowy, a przewidziano jedno, wspólne źródło ciepła. Wtedy przy rozliczaniu kosztów zużycia ciepła zastosowanie współczynników korekcyjnych LAF jest zasadne, choć niekonieczne. W przypadku budynków jednorodzinnych z jednym właścicielem i użytkownikiem współczynniki redukcyjne nie mają zastosowania.
Polecany artykuł:
Regulacje prawne. Kto musi wdrożyć współczynnik LAF i kto za to odpowiada we wspólnocie mieszkaniowej?
Wymagania w zakresie stosowania współczynników LAF stawia Ustawa – Prawo Energetyczne [1] oraz Rozporządzenie Ministra Klimatu i Środowiska [2]. Pierwsze z nich nakłada na właścicieli i zarządców budynków obowiązek ustalenia metody rozliczania kosztów zużycia ciepła dla poszczególnych lokali z uwzględnieniem współczynników korygujących, zważając na lokalizację mieszkania w bryle budynku. Z kolei Rozporządzenie [2] określa warunki zastosowania urządzeń pomiarowych do mierzenia zużycia energii na cele grzewcze. Wskazuje też, że to właściciele i zarządcy budynku dokonują wyboru metody rozliczeń ciepła.
Ustawa nakazuje stosowanie współczynników wyrównawczych w celach mi.in. promowania zachowań energooszczędnych.
Zarządca nieruchomości jest zobowiązany do zaproponowania wewnętrznego regulaminu rozliczeń kosztów zużycia ciepła. Następnie na zebraniu członkowie spółdzielni mogą zgłosić do niego uwagi i zaproponować zmiany lub przyjąć regulamin poprzez uchwałę (przy większości głosów). Od tego momentu jest on obowiązujący i powinien być dostępny dla wszystkich członków wspólnoty/spółdzielni. Zasady rozliczania kosztów zużycia ciepła powinny być zrozumiałe i przejrzyste dla wszystkich, aby wykluczyć ewentualne spory sąsiedzkie lub na linii lokatorzy – zarządca budynku.
Przeczytaj również: Systemy zarządzania energią (EMS). Wyższa efektywność energetyczna budynku i niższe rachunki – jak to działa?
Stosowanie rozliczenia z uwzględnieniem współczynnika LAF jest obowiązkowe w budynkach wyposażonych w urządzenia do pomiaru zużycia ciepła – podzielniki lub liczniki ciepła (ciepłomierze). Doboru tych urządzeń dokonuje zarządca lub właściciel nieruchomości, zazwyczaj zlecając to firmie rozliczającej ciepło albo podmiotom specjalizującym się w oprzyrządowaniu pomiarowym.
Ciepłomierze to urządzenia służące do pomiaru objętości ciepła i temperatury czynnika (w przypadku centralnego ogrzewania – wody). Wymagają legalizacji oraz kontroli. Ciepłomierze instalowane są zazwyczaj w węzłach ciepła w budynkach, ale mogą być też stosowane lokalnie dla każdego mieszkania. Wtedy odczyt z urządzenia dokładnie pokazuje jakie jest zużycie ciepła wyrażone w MJ lub kWh.
W przypadku gdy nie ma możliwości zastosowania liczników ciepła dla każdego lokalu osobno, instalowane są podzielniki. Co do zasady nie są to urządzenia pomiarowe i nie podlegają legalizacji. Wskazują jedynie jaki jest udział ciepła dostarczanego do grzejników w konkretnym mieszkaniu w odniesieniu do całego budynku na podstawie pomiaru temperatury grzejnika i tej w pomieszczeniu. Obecnie stosowane ciepłomierze jak i podzielniki najczęściej wyposażone są w funkcję odczytu zdalnego. Odczytów z urządzeń dokonuje podmiot odpowiedzialny za rozliczanie zużycia ciepła w budynku.
Typowe wartości współczynnika LAF
Współczynnik LAF wyznaczany jest indywidualnie dla każdego lokalu z uwzględnieniem warunków wpływających na straty ciepła. Jego wartość najlepiej ustalić bezpośrednio po zakończeniu prac termomodernizacyjnych. Punktem wyjścia do ustalenia współczynnika korygującego LAF jest oszacowanie zapotrzebowania na ciepło zbiorczo dla wszystkich lokali i osobno dla każdego mieszkania. Następnie wyznaczane jest mieszkanie o najmniejszym zapotrzebowaniu na ciepło - zazwyczaj jest to mieszkanie środkowe (wtedy wsp. LAF = 1) i jest to punkt odniesienia dla wyznaczenia wartości współczynnika dla pozostałych lokali. Mieszkaniom bardziej energochłonnym, tj.:
- skrajnym/ narożnym,
- na ostatniej kondygnacji,
- z więcej niż jedną ścianą zewnętrzną,
- sąsiadującym z przestrzenią nieogrzewaną, np. piwnicą,
przypisuje się współczynnik <1. Mieszkania najbardziej skrajnie położone charakteryzują się najniższymi wartościami LAF. Wartości współczynników korygujących mieszczą się zwykle w przedziale 0,70 - 1,0.
Współczynniki LAF z powodzeniem można stosować także w przypadku budynków usługowych do rozliczania zużycia ciepła w poszczególnych lokalach.
Polecany artykuł:
Kto odpowiada za prawidłowe obliczenia i dobór urządzeń?
Obowiązujące przepisy nie wskazują, kto konkretnie powinien dokonać wyliczeń współczynników redukcyjnych, jednak obowiązek ich zastosowania przy podziale kosztów za ciepło spada na właścicieli i zarządców nieruchomości. Mogą oni je oszacować samodzielnie lub zlecić precyzyjne obliczenie firmom, które się w tym specjalizują (np. wykonującym audyty energetyczne). Do wyznaczania współczynników redukcyjnych uprawnieni są:
- projektanci w specjalności sanitarnej,
- audytorzy energetyczni,
- firmy specjalizujące się w rozliczaniu zużycia i kosztów ciepła.
Wartości współczynnika redukcyjnego można ustalić metodą obliczeniową na podstawie rzeczywistych i aktualnych danych dotyczących konkretnego lokalu lub skorzystać z metody uproszczonej (gotowe tablice), co może jednak nie odzwierciedlać stanu rzeczywistego. Aby wyznaczyć współczynnik korygujący potrzebne są dane takie jak:
- powierzchnia użytkowa lokalu – zapotrzebowanie na ciepło ściśle wiąże się z jego powierzchnią,
- odległość od źródła ciepła – długość rurociągu instalacji centralnego ogrzewania, liczona od źródła ciepła do lokalu,
- jakość/skuteczność izolacji termicznej – wynikająca np. z audytu energetycznego.
Możliwe jest wyznaczenie współczynników w oparciu o sporządzone wcześniej audyty energetyczne lub na podstawie danych z projektu budynku. Jednak zdecydowanie najdokładniejsza jest metoda obliczeniowa bazująca na aktualnym stanie technicznym.
Należy zwrócić uwagę, że wartość współczynnika LAF może ulec zmianie w związku z pracami remontowymi czy termomodernizacyjnymi. W takim przypadku powinien być on każdorazowo aktualizowany.
Współczynnik LAF – wady i zalety
Do zalet stosowania współczynników LAF przy podziale kosztów zużycia ciepła można zaliczyć poczucie sprawiedliwości społecznej wśród lokatorów (oczywiście w przypadku przejrzystych i uczciwych zasad wyliczenia współczynników LAF). Sprawia to, że każdy ponosi koszty realnego zużycia w swoim mieszkaniu, a jednocześnie nikt nie jest obciążony kosztami, które nie są zależne od lokatora. Dotyczy to mieszkań położonych niekorzystnie w bryle budynku – np. ostatnia kondygnacja, mieszkanie narożne. Taki podział kosztów może też pozytywnie wpłynąć na oszczędzanie energii, szczególnie w przypadku mieszkańców nie dbających o to przed termomodernizacją i wprowadzeniem współczynników korygujących. Jednocześnie możliwe jest uniknięcie przypadków intensywnego oszczędzania na ogrzewaniu, co w efekcie niekorzystnie wpływało na sąsiadujące lokale. Mieszkańcy mogą zachować komfort cieplny bez obaw, że poniosą za to dosłownie wysoką cenę.
Zastosowanie współczynników korygujących wspiera zrównoważony rozwój. Zachęca też mieszkańców i wspólnoty mieszkaniowe lub/i spółdzielnie do wyeliminowania słabych punktów budynku, takich jak nieefektywna izolacja termiczna czy nieszczelna stolarka. W efekcie mieszkańcy korzystają z niższych rachunków za ciepło. Istotny jest też aspekt ekologiczny - redukowana jest m.in. emisja CO2.
Przeczytaj również: Woda grzewcza – jakość, normy i problemy eksploatacyjne
Takie rozwiązanie ma też jednak wady. Czasami ustalone współczynniki wywołują spory wśród mieszkańców, którzy nie czują, aby podział kosztów był sprawiedliwy. Powodowane jest to brakiem przejrzystości przy wyznaczaniu współczynników LAF oraz swego rodzaju uznaniowość. To generuje poczucie krzywdy wśród sąsiadów, ponieważ bezpośrednio wpływa na koszty. Szczególnie z perspektywy mieszkańców, którzy nie mają wpływu na czynniki takie jak mostki termiczne czy jakość wykonania izolacji termicznej budynku. Zarzutem bywa też brak aktualizacji współczynników po wykonanych pracach termomodernizacyjnych, co mogłoby wpłynąć pozytywnie na wyrównanie współczynników oraz brak odzwierciedlenia stylu życia.
Warto wspomnieć też, że w celu wyznaczenia współczynników spółdzielnia czy wspólnota musi ponieść koszty np. audytu, które w efekcie spadają na mieszkańców.
Literatura:
- Dz. U. 1997 Nr 54 poz. 348 - Ustawa z dnia 10 kwietnia 1997 r. - Prawo energetyczne.
- Dz.U. 2021 poz. 2273 - Rozporządzenie Ministra Klimatu i Środowiska z dnia 7 grudnia 2021 r. w sprawie warunków ustalania technicznej możliwości i opłacalności zastosowania ciepłomierzy, podzielników kosztów ogrzewania oraz wodomierzy do pomiaru ciepłej wody użytkowej, warunków wyboru metody rozliczania kosztów zakupu ciepła oraz zakresu informacji zawartych w indywidualnych rozliczeniach.
- www.energy-saver.pl
- www.on-eco.pl
- www.ekoaudyt.com
- www.instalacjebudowlane.pl
- www.termoanaliza.pl
