Energooszczędne oświetlenie - czym się kierować przy jego zakupie?

Mimo, że od czasu wynalezienia przez Edisona żarówki jej parametry znacznie się poprawiły, nadal pozostaje ona nieefektywnym źródłem światła. Tylko ok. 5% energii zużywa na światło, podczas, gdy pozostałe 95% jest zamieniane na promieniowanie cieplne i tracone w wyniku przewodzenia. Wycofanie żarówek z rynku UE do 2012 r. ma zredukować emisję dwutlenku węgla i wpłynąć na oszczędności.

Wedle szacunków Komisji Europejskiej, modernizacja źródeł światła w całej Unii pozwoliłaby zaoszczędzić 40 TWh, czyli tyle, ile zużywa w ciągu roku cała Rumunia, oraz zredukować emisję dwutlenku węgla o ok. 15 mln ton rocznie. Z badań firmy Philips wynika, że procentowy rynek oświetlenia energooszczędnego w Polsce nadal jest mały w stosunku do żarówek tradycyjnych. W przeciętnym polskim domu czy mieszkaniu znajdziemy 18–20 punktów świetlnych. Gospodarstw domowych w Polsce mamy 14 mln, co daje 250 mln zainstalowanych źródeł światła, w tym około jedną sztukę w chwili obecnej stanowi świetlówka kompaktowa. Nadal 86% źródeł światła w naszych domach stanowią tradycyjne żarówki, a tylko 4% świetlówki kompaktowe i 2% halogeny energooszczędne. Energooszczędne oświetlenie jest ciągle postrzegane jako nowość, dlatego – jak każdej nowej technologii – ich użytkowaniu towarzyszy wiele pytań i mitów. 

Rodzaje oświetlenia energooszczędnego

Na rynku dostępne są alternatywne źródła światła dla tradycyjnej żarówki, które z powodzeniem mogą ją zastąpić. Najbardziej popularne są świetlówki kompaktowe, halogeny i lampy LED.

Świetlówki kompaktowe – to lampy fluorescencyjne o małych wymiarach. Energooszczędne świetlówki kompaktowe to lampy będące bezpośrednim zamiennikiem tradycyjnej żarówki, które mogą być bezpośrednio zamontowane w typowych oprawach oświetleniowych. W porównaniu z żarówkami, świetlówki kompaktowe zużywają pięciokrotnie mniej energii elektrycznej czynnej, a ich średnia trwałość jest kilkakrotnie większa (8-12 lat). Świetlówki dają różne barwy światła, w tym również zbliżoną do wytwarzanej przez tradycyjne żarówki. Nowoczesne świetlówki rozżarzają się szybko i świecą równomiernie.

Pojawienie się świetlówek na rynku w 1980 roku rozpoczęło nową historię w oświetleniu gospodarstw domowych. Okazało się, że oszczędzanie energii elektrycznej może być bardzo proste – świetlówka kompaktowa na identycznym trzonku, co tradycyjna żarówka pozwala na ograniczenie zużycia energii i kosztów o 80%. Najnowsza generacja świetlówek kompaktowych pod względem gabarytów niewiele różni się od tradycyjnych żarówek (świetlówka Philips Genie 5W ma długość 107 mm), zaś świetlówki Philips Softone swoim wyglądem zewnętrznym upodobniły się do żarówek. Są też świetlówki rurowe (Genie, Economy) oraz te najbardziej wydajne, w kształcie spirali, (Philips Tornado). Każdą żarówkę można zastąpić świetlówką w takim samym rozmiarze i z takim samym gwintem. Energooszczędne świetlówki są dostępne z trzonkiem E27 i E14 i o różnych mocach.

Lampy LED – czyli diody emitujące światło, to najbardziej innowacyjne źródła światła oparte są na nowoczesnej technologii LED. Pozwalają zaoszczędzić blisko 80% energii. Cechuje je wysoka trwałość, kilkadziesiąt razy przewyższająca tradycyjne rozwiązania oświetleniowe. Nie nagrzewają się, nie emitują promieni UV. Dotychczas diody  LED były stosowane przede wszystkim do oświetlenia dekoracyjnego. Wraz z rozwojem technologii w ostatnich latach, nowa generacja rozwiązań wykorzystujących LED’y może służyć jako pełnowartościowe źródło światła o dużej mocy, wykorzystywane  jako oświetlenie ogólne w domach i biurach.
Trwałość, energooszczędność i bardzo długi okres świecenia to podstawowe wyróżniki oświetlenia diodowego. Przykładowo: dostępne na rynku LED’owe odpowiedniki żarówek o mocy 40 W, charakteryzują się wyjątkowo niskim, bo zaledwie 7 W zużyciem energii oraz rekordowo długim, wynoszącym aż 45 tysięcy godzin, czasem użytkowania. To idealne rozwiązanie do zastosowań, gdzie światło jest potrzebne 24 godziny na dobę.
Lista pozostałych zalet oświetlenia diodowego jest równie długa jak jego trwałość. Wystarczy wymienić odporność na wstrząsy i związaną z tym niezawodność, praktycznie nieograniczone możliwości kreowania barw światła, bez potrzeby stosowania barwnych filtrów oraz małe wymiary i niewielką masę.

Żarówki halogenowe – to lampy wypełnione gazem, zawierają włókno (skrętkę) wolframową oraz domieszkę gazów halogenowych (fluorowców), które umożliwiają pracę włókien w wyższych temperaturach i z większą sprawnością niż w zwykłych żarówkach. Przykładem nowoczesnych żarówek halogenowych jest rodzina Philips EcoClassic 50, które zostały zaprojektowane zgodnie ze sprawdzoną technologią integracji elektronicznego transformatora z energooszczędną, niskonapięciową kapsułką halogenową. Żarówki halogenowe EcoClassic 30 i 50 mają identyczny kształt jak żarówki tradycyjne, z trzonkiem E27 i E14. Zużywają od 30% do 50% mniej energii elektrycznej i odznaczają się trzykrotnie większą trwałością niż żarówki tradycyjne. Można je stosować ze ściemniaczem. Żarówki halogenowe wysokonapięciowe (przystosowane do zasilania prądem o napięciu 230 V) można stosować w takich samych oprawach jak żarówki tradycyjne. Żarówki halogenowe dają światło jasne o barwie białej, podobne do światła dziennego, dzięki czemu wiernie oddają kolory oświetlanych przedmiotów – są idealne do oświetlenia ogólnego i miejscowego w miejscach nauki i pracy, a także przy lustrach łazienkowych, gdzie potrzebujemy światła najbardziej zbliżonego do naturalnego.

Informacje, których warto poszukać na opakowaniu

Umieszczona jest na nim większość najważniejszych informacji o żarówce. Dobrze jest wiedzieć, jak są oznaczane najbardziej istotne parametry.

• Moc, z jaką świeci, jest podawana w watach. Na świetlówkach kompaktowych zazwyczaj jest umieszczona również moc żarówki, jaką ta świetlówka zastępuje, na przykład świetlówka o mocy 20 W zastępuje zwykłą żarówkę o mocy 100 W.
• Napięcie, jakim żarówka powinna być zasilana, podawane w woltach – może ono wynosić: 12 V, 24 V, 230-240 V.
• Typ trzonka odpowiedni do oprawy, do której kupujemy żarówkę (trzeba to oczywiście wcześniej sprawdzić). Litery określają kształt, cyfry – wymiary trzonka w milimetrach, na przykład E27, E 14, GU5,3.
• Typ bańki. Dotyczy to wszystkich żarówek, a także tych świetlówek, które kształtem przypominają zwykłe żarówki. Litera określa kształt bańki, cyfry – średnicę w milimetrach, na przykład B35, A65, T60.
• Kąt rozproszenia wiązki światła. Szukajmy go przy halogenach wyposażonych w reflektor. Jest podawany w stopniach, na przykład 38° lub 38 D.
• Stopień oddawania barw i temperatura barwowa światła (są bardzo ważne przy zakupie świetlówek). Barwa światła określana jest symbolami:
   WW (warm white – ciepło-biała), CW (cool white – chłodno-biała), CDL (cool daylight – dzienna), bądź jako ciąg trzech cyfr, na przykład 827. Pierwsza cyfra określa stopień oddawania barw (z zakresu od 1 do 9 – im większa, tym widziane w świetle świetlówki kolory są bardziej zbliżone do naturalnych, oglądanych w świetle dziennym). Dwie kolejne cyfry określają odcień bieli światła świetlówki, np. 27 (2700 kelwinów) to ciepłe białe światło, 40 (4000 kelwinów) to jasne światło przypominające światło dzienne, a 65 (6500 kelwinów) to barwa chłodno-biała.
• Znak przekreślonego kontenera, który oznacza, że nie powinno się świetlówki wyrzucać do kosza wraz z innymi odpadami komunalnymi. Należy ją oddać do sklepu, w którym ją zakupiliśmy lub miejsca, w którym może zostać zutylizowana. W większości sklepów w Polsce istnieją przeznaczone do tego celu kontenery.

Warto mieć na uwadze źródła światła na miarę XXI wieku – nowe technologie, jakimi są systemy oświetleniowe wykorzystujące diody elektroluminescencyjne (LED, OLED). W przyszłości będą one gwarantować jeszcze większe oszczędności.