Dach, który wytrzyma ulewne deszcze i silny wiatr. Dlaczego remont i naprawa dachu są konieczne?

Znaczenie trwałości i bezpieczeństwa konstrukcji dachowych

Konstrukcja dachowa to element nośny budynku, który pełni kluczową rolę w utrzymaniu jego wieloletniej trwałości. Dach nie tylko chroni przed działaniem czynników atmosferycznych, ale również wpływa na stabilność danego obiektu budowlanego.

Właściwy projekt, wykonanie oraz zastosowanie odpowiednich materiałów przy konstrukcji więźby dachowej, wentylacji, izolacji i pokrycia powinno wyeliminować ryzyko przecieków, korozji czy strat ciepła. Niestety często dochodzi do zaniedbań na tym polu, co może skutkować poważnymi problemami zagrażającymi nawet bezpieczeństwu użytkowników budynku, w skrajnych przypadkach prowadząc do katastrof budowlanych. Do tego dochodzi również brak konserwacji, czas oraz działania sił natury.

Do najważniejszych zagrożeń związanych z brakiem dbałości o konstrukcję dachową należą:

• osłabienie nośności konstrukcji dachu – w wyniku uszkodzeń mechanicznych, złego rozmieszczenia elementów więźby czy działania wilgoci może dojść do utraty stabilności konstrukcji, deformacji, a nawet zawalenia dachu;
• powstanie przecieków – to częsty skutek niewłaściwego montażu, braku hydroizolacji czy pęknięć w pokryciu;
• korozja elementów stalowych – może wystąpić w konsekwencji dostania się wilgoci;
• rozwój pleśni i grzybów – długotrwałe zawilgocenie, a w konsekwencji pleśń i grzyby stanowią poważne zagrożenie dla zdrowia użytkowników budynku;
• estetyka budynku – ubytki w dachu oraz zniekształcenia w jego konstrukcji wpływają na wizualny aspekt budynku;
• utrata izolacyjności – wszelkie ubytki w pokryciu, osuwanie się materiałów izolacyjnych wpływają na utratę szczelności oraz straty ciepła;
• obciążenie finansowe – generalne remonty dachu w domu jednorodzinnym może dochodzić do 50 tys. zł, a nawet sięgać setek tysięcy przy budynkach wielorodzinnych oraz użyteczności publicznej;
• ryzyko zawalenia – w przypadku, gdy naruszona zostaje nośność konstrukcji dachu, istnieje poważne ryzyko zawalenia się dachu, co stanowi zagrożenie nie tylko dla użytkowników wewnątrz, ale i osób przebywających wokół budynku (np. na skutek spadających elementów pokrycia).

Biorąc pod uwagę skutki zaniedbań, należy pamiętać, jak niezwykle ważna jest diagnostyka oraz modernizacja istniejących dachów, zwłaszcza jeśli mowa o budynkach wielkopowierzchniowych, budynkach użyteczności publicznej, zabytkowych, a także wszędzie tam, gdzie istnieje ryzyko naruszenia konstrukcji (np. po gwałtownych wichurach).

• Polecamy: Bezpieczeństwo pożarowe dachów skośnych – normy i przepisy

Ocena stanu technicznego konstrukcji dachowej 

Najlepszą prewencję zagrożeń związanych ze złym stanem konstrukcji dachowej jest regularny przegląd. Profesjonalna kontrola pozwala wcześnie wykryć uszkodzenia, korozję, degradację materiałów, przeciążenia, a następnie im zaradzić, np. wzmacniając więźbę, wymieniając pokrycie czy przeprowadzając całościową wymianę dachu.

Kiedy przeprowadzić przegląd techniczny? Otóż po części regulują to przepisy prawne. Zgodnie z Art. 62 ustawy Prawa budowlane z dnia 7 lipca 1994 r. właściciel lub zarządca budynku minimum raz do roku ma obowiązek przeprowadzenie kontroli stanu technicznego „elementów budynku, budowli i instalacji narażonych na szkodliwe wpływy atmosferyczne i niszczące działania czynników występujących podczas użytkowania obiektu”. Natomiast w przypadku budynków o powierzchni zabudowy powyżej 2000 m² oraz innych obiektów budowlanych o powierzchni dachu przekraczającej 1000 m² taki obowiązek występuje 2 razy do roku w okresie do 31 maja i do 30 listopada.

Praktyka nakazuje jednak dokonywanie okresowych kontroli dachu również w następujących przypadkach:

• przed wymianą pokrycia – jeśli zaszła potrzeba wymiany pokrycia, np. na skutek uszkodzenia lub czasu, istnieje ryzyko, że więźba dachowa została osłabiona. Ponadto konstrukcja musi wytrzymać ciężar nowego pokrycia;
• przed rozbudową budynku – np. wstawienia okien dachowych, zaadaptowania poddasza;
• po remoncie – kontrola pozwoli ocenić, na ile prace dekarskie zostały wykonane prawidłowo oraz czy nie przyczyniły się do osłabienia konstrukcji nośnej;
• po gwałtownych zjawiskach pogodowych – stan dachu należy sprawdzić zwłaszcza po silnych wichurach, burzach, gradobiciach czy ulewach, a także po zimie;
• w przypadku zauważenia: pęknięć, deformacji, przeciekania, pleśni, mokrych plam, korozji, śladu żerowania owadów;
• w przypadku budynków zabytkowych: tu kontrola powinna być zwiększona z uwagi na specyfikę konstrukcji oraz wiek budynku.

• Polecamy: Jak przygotować skośny dach do krycia? Co zrobić przed układaniem dachówki lub blachy?

Identyfikacja najczęstszych uszkodzeń więźby dachowej

Więźba dachowa odpowiada za przenoszenie obciążeń stałych i zmiennych. Jej właściwy stan jest kluczowy dla bezpieczeństwa i trwałości budynku. Podczas kontroli rzeczoznawca budowlany (konstruktor lub inżynier o odpowiednich uprawnieniach) dokonuje oględzin, przeprowadza badania termowizyjne oraz analizuje dokumentację techniczną. Na tej podstawie może zidentyfikować uszkodzenia więźby dachowej.

1. Uszkodzenia mechaniczne. Mogą być to pęknięcia, złamania, odkształcenia bądź przemieszczenia elementów drewnianych, np. widoczne ugięcie krokwi, rozluźnienie połączeń, pęknięcia na podporach.
2. Korozja biologiczna. To efekt działania grzybów, pleśni oraz owadów. W takich przypadkach widoczne są larwy owadów, miękkość i zasinienie drewna, spróchniałe elementy, grzybnie. Ślady często są zlokalizowane tam, gdzie gromadzi się wilgoć: w załamaniach, miejscach podpór. Korozja biologiczna zazwyczaj dotyka węzły i połączenia z krokwiami.
3. Korozja stali. Dotyczy elementów stalowych, a więc: wkrętów, śrub, kątowników, płytek.
4. Degradacja elementów. Na skutek działania czasu i wilgoci można zaobserwować murszenie, butwienie elementów drewnianych, np. murłaty.
5. Przeciążenie dachu. Gdy dach poddany jest nadmiernym obciążeniom, widoczne jest to m.in. zniekształceniu konturów dachu, pęknięciach w okolicach węzłów, skrzywieniach krokwi, jętek, słupków, wygięciach, a także przesuwaniu się dachówek.

• Polecamy: Podbitka dachowa ‒ materiały, montaż i konserwacja. Jakie są możliwości wykończenia dachu?

Metody naprawy i wzmocnienia konstrukcji dachowej

Po dokonaniu oceny oraz identyfikacji wszystkich problemów związanych z konstrukcją dachu należy przeprowadzić działania naprawcze. Mogą obejmować one wymianę zużytych lub uszkodzonych elementów, zastosowanie wzmocnień, a w skrajnych przypadkach gruntowną wymianę więźby dachowej.

Naprawa uszkodzonych elementów

W przypadku występowania drobnych uszkodzeń, takich jak pęknięcia, ubytki lub zarysowania, celem jest przywrócenie integralności elementów poprzez ich odnowienie. Najczęściej stosowane są tu metody:

• klejenia – wykorzystuje się żywice epoksydowe lub poliuretanowe w celu uzupełnienia wolnych przestrzeni między prętami w węzłach.
• wstawiania łat i nakładek wzmacniających – lokalne zniszczenia można uzupełnić za pomocą nowego drewna. W tym celu do połączeń stosuje się deski, łaty oraz fleki. Każdy nowy element musi zostać indywidualnie dopasowany, a następnie łączony za pomocą łączników mechanicznych oraz klejenia (do uzupełnienia przestrzeni).

Wzmocnienie konstrukcji

Gdy konstrukcja dachu wykazuje zbyt duże obciążenie, które zaczyna być widoczne w stanie jej elementów, należy przeprowadzić prace polegające na wzmocnieniu więźby. Do takich metod należą:

• wzmocnienia stalowe – osłabione elementy, zwłaszcza węzły okapowy i kalenicowy, a także połączenia krokwi z płatwiami, słupa z mieczami i jętek z krokwiami wzmacnia się za pomocą płytek stalowych lub okuć stalowych (złączy ciesielskich);
• nakładki z desek – nakładki z desek przybijane z obu stron stosuje się np. przy połączeniach jętki z krokwią. Alternatywnie można zastosować deski przybijane z jednej strony prostopadle do krokwi, a z drugiej strony prostopadle do jętki;
• dublowanie elementów – polega na dołożenie drugiej warstwy krokwi, jętek czy murłat w celu usztywnienia konstrukcji.

Warto zauważyć, że często konserwatorzy zabytków zalecają wzmocnienie konstrukcji więźby zamiast jej całkowitej wymiany w celu zachowania oryginalnego charakteru budynku.

Wymiana zużytych lub zniszczonych fragmentów

Zdarza się, że poszczególne elementy więźby dachowej ze względu na jej stan nie mogą już dalej spełniać swojej funkcji. Wówczas niezbędna jest wymiana zużytych fragmentów, oczywiście na takie o odpowiedniej nośności. Kluczem jest właściwe zespolenie elementów – zazwyczaj wykonuje się wręby ciesielskie (nakładka prosta ze skosem oraz zamki). Łączenie belek na styk, z kolei, ułatwi zastosowanie stalowych łączników Gerbera.

• Polecamy: Pokrycia dachowe. Czy zmiany klimatyczne zmienią podejście do projektowania?

Zabezpieczenie konstrukcji przed korozją biologiczną i degradacją

Wymiana lub wzmocnienie konstrukcji dachowej, zwłaszcza tej wykonanej z drewna, to nie wszystko. Remont dachu powinien obejmować również ochronę elementów więźby przed działaniem czynników biologicznych i atmosferycznych, a więc korozją, atakiem owadów, rozwojem pleśni i grzybów.

Do sposobów zabezpieczenia konstrukcji należą:

• odpowiedni dobór materiału konstrukcyjnego (o niskiej wilgotności);
• impregnacja drewna środkami grzybo- i owadobójczymi;
• prawidłowa wentylacja przestrzeni dachowej;
• zabezpieczenie przed wilgocią poprzez odpowiednie uszczelnienie pokrycia;
• regularny monitoring stanu technicznego dachu oraz konserwacja.

Prace związane z remontem konstrukcji dachowej wymagają starannego przygotowania i specjalistycznych kompetencji. Choć tego typu inwestycje wiążą się z istotnymi kosztami, mają bezpośredni wpływ na bezpieczeństwo, zdrowie, a w skrajnych przypadkach nawet życie użytkowników budynku, jak również na trwałość całej konstrukcji.

Każdy remont powinien być poprzedzony dokładną oceną stanu technicznego przeprowadzoną przez wykwalifikowanego specjalistę, a wybór technologii i materiałów musi być dostosowany do specyfiki danego obiektu. Praktyka pokazuje, że nie istnieją uniwersalne rozwiązania – każdy dach i każda więźba wymagają indywidualnego podejścia. Właściwe zastosowanie sprawdzonych metod budowlanych i nowoczesnych technik naprawczych daje realną szansę na skuteczną odbudowę i przedłużenie trwałości konstrukcji dachowej.

• Przejdź do galerii: Najwyższe budynki mieszkalne Warszawy