Bramy przeciwpożarowe w systemach zabezpieczeń budynków. Wymagania techniczne, klasy odporności i zasady integracji z automatyką

Spis treści

1. Czym są i do czego służą bramy przeciwpożarowe?
2. Bramy przeciwpożarowe – wymagania i przepisy
3. Rodzaje bram przeciwpożarowych
4. Bramy przeciwpożarowe – klasy odporności ogniowej
5. Bramy przeciwpożarowe – zasady montażu
6. Integracja bram przeciwpożarowych z systemami ppoż.
7. Podsumowanie

Czym są i do czego służą bramy przeciwpożarowe?

Bramy przeciwpożarowe zaliczane są do grupy urządzeń przeciwpożarowych, służą do biernego odgradzania w budynkach stref zajętych ogniem od stref bezpiecznych. Stanowią element systemów ochrony przeciwpożarowej w obiektach przemysłowych i magazynowych, kondygnacjach technicznych biurowców, szpitalach i innych dużych budynkach. Czyli wszędzie tam, gdzie tradycyjne drzwi nie zapewniają odpowiedniej funkcjonalności ze względu na wymiary otworu.

Celem stosowania bram przeciwpożarowych jest zapewnienie czasowej bariery dla ognia, wysokiej temperatury i toksycznych gazów powstających podczas pożaru, zabezpieczenie dróg ewakuacyjnych i współpraca z innymi systemami ochrony ppoż. Działają one jako przegrody ogniowe, które w odpowiednich warunkach uruchamiają się automatycznie, odcinając zagrożoną część budynku od pozostałych.

Bramy przeciwpożarowe – wymagania i przepisy

Zgodnie z przepisami budowlanymi, podczas projektowania obiektu należy dążyć do ograniczania rozprzestrzeniania się ognia i dymu w budynku oraz pożaru na sąsiednie obiekty, a także do zapewnienia bezpiecznej ewakuacji ludzi.

Wymagania dotyczące bram przeciwpożarowych są ściśle określone w przepisach prawa budowlanego, ochrony przeciwpożarowej oraz w normach technicznych, zarówno krajowych, jak i europejskich. W Polsce podstawą prawną stanowi m.in. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie oraz przepisy wynikające z ustawy o ochronie przeciwpożarowej (Ustawa z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej). Znaczenie mają również normy europejskie, takie jak PN-EN 16034:2014-11 „Drzwi, bramy i otwieralne okna. Norma wyrobu, właściwości eksploatacyjne”. Norma ta określa wymagania dotyczące właściwości wyrobów budowlanych, w zakresie odporności ogniowej i/lub dymoszczelności. Oprócz tego, bramy przeciwpożarowe muszą spełniać także m.in. wymagania normy PN-EN 13241+A2:2016-10 „Bramy – Norma wyrobu, właściwości eksploatacyjne”. Zawarto w niej wymagania w zakresie bezpieczeństwa i właściwości eksploatacyjnych.

Każda brama przeciwpożarowa, aby mogła zostać legalnie wprowadzona do obrotu i użytkowania, musi spełniać normy europejskie i wymagania formalne, a w szczególności:

• być zgodna z odpowiednimi przepisami dotyczącymi odporności ogniowej i/lub dymoszczelności;
• przejść procedurę oceny zgodności z udziałem jednostki notyfikowanej;
• mieć oznakowanie CE oraz deklarację właściwości użytkowych (DoP), która potwierdza, że brama spełnia zadeklarowane parametry techniczne;
• być wprowadzona do obrotu zgodnie z przepisami rozporządzenia Parlamentu Europejskiego (tzw. CPR – rozporządzenie w sprawie wyrobów budowlanych).

W przypadku bram o funkcji dymoszczelnej stosuje się dodatkowe wymagania związane z kontrolą przenikania dymu – określane w dokumentach technicznych i procedurach badawczych zatwierdzanych przez uprawnione jednostki badawcze.

Rodzaje bram przeciwpożarowych

Na rynku dostępnych jest wiele rodzajów bram przeciwpożarowych, które różnią się od siebie konstrukcją, mechanizmem działania oraz zastosowaniem. Najważniejsze kategorie bram ppoż. w zależności od konstrukcji to:

• bramy przesuwne (jedno- lub dwuskrzydłowe): otwierają się na bok, najczęściej są stosowane w halach, magazynach, zajmują stosunkowo niewiele miejsca i mogą mieć dużą szerokość;
• bramy rolowane: zwijane do góry (jak roleta), przeznaczone do miejsc z małą ilością miejsca, są automatycznie zamykane w razie pożaru (sygnał z czujki /centrali ppoż.);
• bramy opuszczane (segmentowe): opadają w dół jak kurtyna, zwykle stosowane do dużych otworów, np. w galeriach, na lotniskach;
• bramy skrzydłowe: podobne do zwykłych drzwi, ale z odpowiednimi parametrami ognioodporności, stosowane do przejść między strefami pożarowymi, jedno- lub dwuskrzydłowe. 

Bramy przeciwpożarowe – klasy odporności ogniowej

Odporność ogniowa bram przeciwpożarowych to parametr, który decyduje o ich skuteczności jako przegrody ogniowej. Określa, jak długo dana brama może pełnić funkcje ochronne podczas działania ognia. Klasyfikacja ta opiera się na trzech podstawowych kryteriach:

• E – szczelność ogniowa: brak przedostawania się płomieni i gorących gazów;
• I – izolacyjność cieplna: ograniczenie wzrostu temperatury po stronie chronionej;
• S – dymoszczelność: jeśli wymagane, odnosi się do ograniczenia przepływu dymu.

Najczęściej spotykane oznaczenia odporności ogniowej bram to:

• EI 60, EI 120: liczba oznacza minimalny czas w minutach, przez jaki brama zachowuje deklarowane właściwości podczas standaryzowanego testu ogniowego, zgodnie z normą PN-EN 13501-2 „Klasyfikacja ogniowa wyrobów budowlanych i elementów budynków”.
• Klasa EI 30 również jest stosowana, ale w praktyce pojawia się głównie w przypadku drzwi przeciwpożarowych (np. w budynkach mieszkalnych, biurowych czy użyteczności publicznej). Bramy przeciwpożarowe klasy EI 30 są rzadko projektowane, ponieważ większość obiektów wymagających zastosowania bram ma wyższe wymagania przeciwpożarowe.

Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie, bramy montowane w przegrodach oddzielenia przeciwpożarowego muszą mieć klasę odporności ogniowej nie niższą niż przegroda, w której są osadzone. Jak już była mowa, najczęściej wymagane są klasy EI 60 lub EI 120, zależnie od kategorii zagrożenia ludzi, funkcji budynku i wielkości strefy pożarowej.

Bramy przeciwpożarowe – zasady montażu

Wymagania montażowe

Montaż bram przeciwpożarowych musi być przeprowadzony zgodnie z dokumentacją techniczno-ruchową (DTR) oraz szczegółową instrukcją montażu producenta. Według normy PN-EN 16034, producent jest zobowiązany do dostarczenia dokumentacji zapewniającej bezpieczne i zgodne z wymaganiami wykonanie montażu, użytkowania, konserwacji oraz demontażu bramy. Instrukcja powinna zawierać m.in. dane dotyczące: wymiarów montażowych, klasy odporności ogniowej, kierunku otwierania, sposobu mocowania oraz przygotowania otworów w przegrodach budowlanych.

Zgodność montażu z dokumentacją techniczną oraz instrukcją producenta są istotne dla zachowania deklarowanej klasy odporności ogniowej i dymoszczelności. Brama, która została zamontowana niezgodnie z dokumentacją lub w sposób nieprofesjonalny, może nie spełniać swoich funkcji ochronnych podczas pożaru, co zwiększa ryzyko zagrożenia dla ludzi i mienia.

Najczęściej popełniane błędy montażowe i ich konsekwencje

Do typowych błędów podczas montażu bram przeciwpożarowych należą:

• nieprawidłowe przygotowanie otworu montażowego – zbyt mały lub zbyt duży otwór może uniemożliwić prawidłowy montaż bramy, prowadzić do nieszczelności i pogorszenia parametrów odporności ogniowej;
• niewłaściwe osadzenie ramy i prowadnic – brak poziomowania lub stabilizacji prowadnic może powodować zacinanie się bramy, a w sytuacji pożaru –zablokowanie jej;
• zasłanianie mechanizmów napędowych – obudowywanie siłowników, mechanizmów opadania lub innych elementów napędu (np. wełną mineralną) może prowadzić do ich przegrzania i awarii;
• brak przestrzeni dla ruchu bramy – wszelkie przeszkody na torze ruchu mogą uniemożliwić pełne zamknięcie bramy, co uniemożliwia skuteczne oddzielenie stref pożarowych;
• nieprawidłowy montaż elementów napędowych lub sprężyn – niewłaściwe naprężenie, ustawienie lub montaż komponentów odpowiedzialnych za ruch i bezpieczeństwo bramy mogą skutkować uszkodzeniami i utratą funkcjonalności.

Wpływ jakości montażu bramy przeciwpożarowej na odporność ogniową

Prawidłowy montaż bramy przeciwpożarowej ma bezpośredni wpływ na utrzymanie deklarowanej klasy odporności ogniowej. Jak wskazuje norma PN-EN 16034, brama powinna być zamontowana w sposób identyczny z warunkami, w jakich została przebadana. Jakiekolwiek odstępstwa mogą skutkować nieważnością oznaczenia CE, utratą deklaracji właściwości użytkowych (DoP) oraz nieskutecznością ochrony przeciwpożarowej.

Z tego powodu bramy przeciwpożarowe powinny być montowane wyłącznie przez autoryzowane lub przeszkolone ekipy montażowe, posiadające wiedzę techniczną i doświadczenie w zakresie ochrony przeciwpożarowej. Ponadto, w praktyce zaleca się fotograficzne udokumentowanie przebiegu montażu i sporządzenie protokołu odbioru bramy. Taka dokumentacja może być istotna podczas odbioru przez PSP, kontroli ppoż. lub procedur ubezpieczeniowych po zdarzeniach losowych (np. pożarach).

Integracja bram przeciwpożarowych z systemami ppoż.

W nowoczesnym podejściu do bezpieczeństwa pożarowego bramy przeciwpożarowe nie są już tylko biernym elementem budowlanym, a aktywną częścią systemu ochrony przeciwpożarowej budynku. Ich skuteczność zależy nie tylko od klasy odporności ogniowej, ale także od tego, jak dobrze współpracują z pozostałymi instalacjami — przede wszystkim z systemem sygnalizacji pożaru (SSP), a coraz częściej również z systemem zarządzania budynkiem (BMS).

Standardem jest dziś wyposażenie bram w siłowniki i sterowniki, które reagują na sygnał z centrali SSP – najczęściej po wykryciu dymu lub wzrostu temperatury. W takiej sytuacji brama automatycznie się zamyka, oddzielając zagrożoną strefę pożarową od reszty budynku. To działanie odbywa się bez udziału człowieka, co eliminuje ryzyko błędów i pozwala na natychmiastową reakcję w razie pożaru.

Od strony technicznej integracja odbywa się za pomocą odpowiednich modułów sterujących – często opartych o sterowniki PLC – które mogą przekazywać sygnały pomiędzy SSP, bramą, a BMS-em. Ważną rolę pełnią też zasilacze rezerwowe, które gwarantują zamknięcie bramy nawet przy zaniku napięcia.

Integracja bram przeciwpożarowych z systemami ppoż. to nie tylko kwestia wygody czy nowoczesności, ale również realnego wpływu na bezpieczeństwo. Automatyczne zamknięcie bramy ogranicza rozprzestrzenianie się ognia i dymu, a sprawna współpraca z systemem ewakuacji wykazuje dużą skuteczność. Co istotne, całość musi być wykonana zgodnie z dokumentacją techniczną producenta – nieprawidłowa konfiguracja czy brak synchronizacji systemów może doprowadzić do awarii, a w konsekwencji – do utraty zakładanej klasy odporności ogniowej.

Podsumowanie

Bramy przeciwpożarowe to nie tylko fizyczna bariera chroniąca przed ogniem – ale istotny element systemu bezpieczeństwa pożarowego budynku. Ich skuteczność zależy m.in. od parametrów deklarowanych przez producenta, ale przede wszystkim od prawidłowego doboru, profesjonalnego montażu oraz integracji z innymi instalacjami przeciwpożarowymi. Zachowanie ciągłości odporności ogniowej, współpraca z systemem sygnalizacji pożarowej to warunki konieczne, by brama rzeczywiście działała wtedy, gdy będzie to najbardziej potrzebne. Zarówno projektanci, inwestorzy, jak i wykonawcy powinni traktować bramy przeciwpożarowe nie jako produkt katalogowy, ale jako część złożonego systemu bezpieczeństwa, który musi działać niezawodnie w warunkach kryzysowych. Takie podejście gwarantuje realną ochronę ludzi i mienia.

• Zobacz: 10 najnowocześniejszych fabryk na świecie