Piekło na Śląsku – Muzeum Gross-Rosen
Gross-Rosen – Kamienne Piekło, czyli muzeum upamiętniające tysiące ofiar nazizmu. Koncepcja projektu została podporządkowana idei wyeksponowania części historycznej kamieniołomu. Jego oryginalna struktura została zachowana i sąsiaduje z częścią powojenną, eksploatowaną po 1945 r.
Prosta, współczesna forma muzeum stworzy miejsce uniwersalne. Dzięki nieskomplikowanym środkom wyrazu niosącym bogatą symbolikę każdy odwiedzający będzie mógł na swój sposób odebrać przekaz jaki niosą ze sobą poszczególne części przekształconego z muzeum kamieniołomu. Głównym założeniem architektów było zaprojektowanie obiektu o charakterze kompozycji rzeźbiarsko-architektonicznej. Projekt został podporządkowany historycznym źródłom dotyczącym pracy i martyrologii więźniów. Niegdyś zasięg obozu był znacznie większy niż teren Dolnego Śląska, Sudetów czy Ziemi Lubuskiej. Zaplanowane muzeum ma powstać w Rogoźnicy, jego powierzchnia użytkowa wyniesie 1250 m2, kubatura – 18 800 m3. Projekt powstał w 2007 r. w biurze architektonicznym Nizio Design International. Realizację przewidziano dopiero na 2012 rok.
Odwiedzający, podczas symbolicznego przejścia drogą więźniów, będą mieli możliwość zarówno zagłębienia się w kamieniołom, jak i obejrzenia go z poziomu okalającego wzniesienia. Architektura obiektu umożliwia spoglądanie na historyczne tereny z dwóch perspektyw: dolnej (poziom platformy nad lustrem wody) i górnej (poziom okalającego kamieniołom wzniesienia). Zaplanowano możliwość przejścia z Muzeum bezpośrednio na teren historycznego wyrobiska. Łącznikiem będą szerokie, betonowe schody prowadzące na niewielkie wzniesienie, z którego rozpościera się widok jedynie na teren powojennego kamieniołomu. Droga przecinająca kamieniołom kieruje się z południa na północ. Zwiedzający pokonają schodami ok. 130 metrów. Przewidziano także rozwiązanie dla osób starszych i niepełnosprawnych, będą one mogły skorzystać z windy, która zjeżdża na poziom platformy, znajdującej się na końcu schodów. Prowadzą one do części historycznej. Dystans, jaki dzieli windę od krawędzi platformy wynosi 165 m. Naprzeciwko schodów, w dole, wznosi się wysoka na 30 m. metalowa ściana. Ma ona formę masywnej, stalowej, skorodowanej płyty, która pośrodku przerwana jest szczeliną – przejściem. Przegroda pozwala przekroczyć symboliczną granicę między czasami powojennymi, a latami wojny. Następuje więc przejście ze strony życia na stronę śmierci. Poniżej widoczny jest znicz, który płonie ponad lustrem wody. Rzut z góry ukazuje, że jego płomienie wyznaczają cztery strony świata. Jest on widzialny niezależnie od obranego miejsca na terenie kamieniołomu. Siła wiecznie palącego się ognia przypomina o martyrologicznym charakterze miejsca.
Dzięki wykorzystanym w projekcie materiałom do budowy muzeum, zostanie wprowadzone napięcie, wprowadzane stopniowo. Podczas marszu przez kamieniołom można zostać przytłoczonym siłą emocji, które narastają dzięki zastosowaniu inscenizacji dźwiękowych i świetlnych. Główne zastosowanie znalazły tu beton architektoniczny i stal.
Na końcu drogi przez kamieniołom znajduje się “Krypta”, uwieńczająca podróż. Istotnym elementem architektonicznym jest tutaj gra światła. Naturalne dostaje się do środka przez otwory w metalowej ścianie. Wycięte w stali cyfry tworzą ciąg numerów obozowych przyporządkowanych więźniom. Przez nie właśnie dostaje się światło dnia oraz blask ognia.
Z “Krypty” zaprojektowane zostało przejście do pomieszczeń użytkowych: szatni oraz sali projektowej. Jest tu także winda, którą wjeżdża się na poziom początkowy kierunku zwiedzania.
W projekcie uwzględniono również część północno-wschodnią, która “Drogą Pamięci” prowadzi do historycznych torów kolejowych.
W Gross-Rosen przewidziano również miejsce (na jednej z platform widokowych), na organizowanie koncertów muzycznych. Stworzenie muzeum, które nie będzie miało charakteru wyłącznie historycznego jest istotne również z punktu widzenia promocji regionu. Szacowany koszt inwestycji wyniesie 45 mln zł.
