Chociaż przemysł cementowy rozwija się, staje się nowoczesny i energooszczędny, to rok 2000 nie był dobry dla producentów cementu. Wyniki sprzedaży w pierwszym kwartale 2001 są wręcz katastrofalne, co pozwala prognozować, że będzie to rok jeszcze gorszy - powiedział Andrzej Balcerek, przewodniczący Stowarzyszenia Producentów Cementu i Wapna, prezes zarządu i dyrektor generalny Górażdże Cement SA, na konferencji podsumowującej ubiegłoroczne wyniki branży cementowej. Rysuje się gdzieś poważny dołek w budownictwie, gdyż stosunkowo duży wzrost PKB nie miał żadnego wpływu na działania inwestycyjne, szczególnie w budownictwie mieszkaniowym.
Produkcja
W minionym roku przemysł cementowy wyprodukował i sprzedał 15,2 mln ton cementu (15,4 mln było w 1999 roku). Rynek krajowy wykazał się popytem na 14,2 mln ton, wyeksportowanych zostało 975 tys. ton (głównie do Niemiec - 80% eksportu, Szwecji, Czech i Holandii). W porównaniu z rokiem 1999, na rynku krajowym miał miejsce wzrost sprzedaży o prawie 1,5%. Tempo wzrostu było jednak mniejsze niż w latach poprzednich. Eksport zmalał o 37,5%. Produkcja klienkieru wyniosła w 2000 roku 11,6 mln ton (11,7 rok wcześniej).
Producenci za duże zagrożenie dla branży uważają nielegalny import cementu, głównie zza wschodniej granicy. W 2000 roku na rynku pojawiło się ponad 60 tys. ton takiego cementu. Nasi producenci przestrzegają, że jest to cement bez certyfikatów, bez wymaganych dokumentów i technologicznie niejednorodny, co niesie za sobą określone zagrożenia. Nie ukrywają też rozżalenia, że zgłosili ten problem do organów administracji państwowej, ale odzew był znikomy.
Podział rynku
Największy udział w rynku mają grupy Heidelberger/CBR - 22% (cementownie Górażdże i Strzelce Opolskie) i Lafarge - 21,7% (Małogoszcz, Kujawy, Wierzbica). Na trzecim miejscu plasuje się grupa CRH - 18,9% (Ożarów, Rejowiec), następnie Readymix - 13,5% (Chełm, Rudniki, CEMCON), Polen Cement i Miebach - 9,3% (Warta, Odra), Dyckerhoff - 8,9% (Nowiny, Warszawa, Saturn), Klösters - 1,6% (Ekocem), pozostali uczestnicy zajmują 5,3% rynku (Rumeli i Cementownia Nowa Huta, Holderbank i Fabryka Cementu Wysoka, spółka z o.o. prywatyzująca Cementownię Wejherowo).
Cementownie działające w Polsce produkują około 30 rodzajów cementu. Polska Norma na cementy od trzech lat jest zgodna z normą europejską.
Zatrudnienie w przemyśle cementowym spada, co jest wynikiem przede wszystkim unowocześniania produkcji. W porównaniu do początku lat dziewięćdziesiątych, w przemyśle cementowym
2,5-krotnie wzrosła wydajność pracy. Obecnie we wszystkich cementowniach zatrudnionych jest około 9 tys. osób.
W okresie ostatniego dziesięciolecia w przemyśle cementowym nastąpiły bardzo poważne zmiany. Dzięki prywatyzacji przemysł wdrożył nowoczesne metody zarządzania oraz uzyskał bardzo duże środki na modernizacje i nowe inwestycje. W 1997 roku wydano na inwestycje ponad 380 mln zł, w 1998 już 670 mln zł, a w 1999 roku - ponad 850 mln zł. Ubiegły rok zamknął się kwotą prawie 780 mln zł. Tak więc tylko w okresie ostatnich czterech lat nakłady na ten cel w przemyśle cementowym wyniosły 2 mld 700 mln złotych. Przewiduje się, że w roku bieżącym nakłady inwestycyjne będą również wysokie, w granicach 500 mln zł.
Wynikiem tych inwestycji była modernizacja praktycznie wszystkich węzłów produkcyjnych w zakładach. Szczególne znaczenie ma tu modernizacja pieców. W cementowniach Małogoszcz, Nowiny i Rudniki zmodernizowano osiem pieców metody suchej, dzięki czemu znacznie wzrosła ich wydajność. Od podstaw zbudowano i uruchomiono cztery nowe piece metody suchej, w cementowni Chełm, cementowni Warta, cementowni Odra i w cementowni Ożarów. Ten ostatni jest największym piecem do wypalania klinkieru cementowego w Europie, osiąga on wydajność ponad 8000 ton klinkieru na dobę.
Udział metody suchej (znacznie efektywniejszej) w produkcji klinkieru w roku ubiegłym zwiększył się do 70% i był o 13% większy niż w roku poprzednim. W roku 1989 udział tej metody był mniejszy niż 40 %. Jednostkowe zużycie ciepła na wypalanie klinkieru cementowego w roku 2000 było o 10% niższe niż w roku poprzednim. Wyniosło ono w 2000 roku około 4400 kJ/kg klinkieru i było porównywalne z przeciętnym zużyciem ciepła w krajach Unii Europejskiej. Jednocześnie wyłącza się z eksploatacji przestarzałe technicznie piece metody mokrej, o małej wydajności, energochłonne i drogie w eksploatacji, np. w cementowni Wierzbica.
Z innych inwestycji na wzmiankę zasługuje budowa i uruchomienie przez firmę Klösters, nowej przemiałowni cementu "Ekocem" w Dąbrowie Górniczej, o rocznej zdolności produkcyjnej 800 tys. ton cementu.
W Cementowni Kujawy rozpoczęto budowę nowej linii wypału klinkieru metodą suchą o wydajności 4000 ton/dobę. Zakończenie tej inwestycji nastąpi w roku 2001. Zapadła też decyzja o modernizacji pieców wypału klinkieru w Cementowni Górażdże. Na dzisiaj stwierdzić można, że około 2005 roku przemysł cementowy produkować będzie klinkier wyłącznie energooszczędną metodą suchą.
Inwestycje to również nakłady na cele nie związane bezpośrednio z produkcją (rozbudowa laboratoriów, w tym szczególnie laboratoriów do badań betonów. Laboratoria takie uruchomiono m.in. w grupach: Heidelberger, Lafarge, Dyckerhoff, Readymix, a ostatnio, w listopadzie ubiegłego roku w grupie CRH w Cementowni Ożarów).
Ochrona środowiska
W porównaniu z końcem lat osiemdziesiątych obniżono emisję CO2 o ponad 25 %. Dwunastokrotnie zmniejszyła się emisja pyłów w odniesieniu do jednej tony wyprodukowanego cementu. Emitowane obecnie do atmosfery ilości pyłów i zanieczyszczeń są niewielkie. W porównaniu do całkowitej ilości pyłów i zanieczyszczeń emitowanych w kraju, producenci twierdzą, że emisja ich przemysłu to:
- w przypadku pyłów 0,95%
- NOX - 1,3%
- SO2 - 0,27%
Na liście "80" zakładów o szczególnej uciążliwości dla środowiska nie ma żadnej z cementowni. Obecnie realizowany jest program dostosowawczy do wymogów Unii Europejskiej w zakresie ochrony środowiska. Program ten obejmuje szczegółowe opracowanie wymagań jakie cementownie będą musiały spełnić po przystąpieniu do UE, w zakresie technicznym, standardów oddziaływania na środowisko, kontaktów ze społeczeństwem i organizacji służb ochrony środowiska. Obecnie kilka zakładów cementowych kończy prace nad wdrożeniem systemu zarządzania ochroną środowiska ISO 14000.
Wiele emocji wywołała inicjatywa Stowarzyszenia Producentów Cementu i Wapna związana z utylizacją mączek pochodzenia zwierzęcego, w związku z zagrożeniem chorobą BSE. W kraju temat ten jest koordynowany przez Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Członkowie Stowarzyszenia zdeklarowali gotowość utylizacji tych mączek w piecach cementowych. Piece te, z uwagi na warunki prowadzenia procesu technologicznego, są najbardziej odpowiednimi urządzeniami do tego celu. Mączki zwierzęce utylizowane są w piecach cementowych m.in. we Francji (200 tys. ton w roku 2000), w Belgii, Niemczech (600 tys. ton) czy w Szwajcarii. Z przebiegu dotychczasowych rozmów w Ministerstwie RiRW wynika, że oferta wykorzystania pieców cementowych jest korzystna pod względem technicznym i ekonomicznym, ale żadne wiążące decyzje jeszcze nie zapadły.
