Koniunktura w budownictwie - I kwartał 2006 r.

Rosnący trend koniunktury w budownictwie występował do 1996 r., następnie zaś rozpoczął się okres spadkowy, trwający do 2001 r., gdy koniunktura w budownictwie ponownie zaczęła się poprawiać. Obecnie w budownictwie nadal obserwuje się trend zwyżkowy, chociaż w porównaniu z okresem 2001-2003 tempo wzrostu jest słabsze.

1. Wskaźnik koniunktury

Wykres 1. Wskaźnik koniunktury w ujęciu ogółem

Wykres 1 przedstawia oszacowany, oczyszczony z wahań sezonowych i przypadkowych, trend¹ ogólnego wskaźnika koniunktury z całego okresu badania. Na początku 2006 r. koniunktura w budownictwie osiągnęła najwyższy notowany dotychczas poziom z lat 1996-1997. W I kwartale 2006 r. wskaźnik koniunktury przyjął bowiem wartość identyczną jak w I kwartale 1996 r. Na podstawie prognoz wyznaczonych na II i III kwartał 2006 r. można oczekiwać dalszej, jednak wolniejszej poprawy koniunktury w budownictwie.

Wykres 2. Wskaźnik koniunktury w sektorze prywatnym i publicznym

Wykres 2 umożliwia porównanie sytuacji firm prywatnych i publicznych w latach 1994-2006. Jak widać, w sektorze publicznym symptomy kryzysu pojawiły się ok. roku później niż w prywatnym. Ponadto, głębokość załamania koniunktury w sektorze publicznym była wyraźnie mniejsza, co jest widoczne zwłaszcza w latach 2000-2002. Funkcje trendu oszacowane dla obu sektorów własnościowych pokazują, że w całym okresie 1996-2006 relatywnie lepsza koniunktura występowała w sektorze publicznym. Również obecna sytuacja przedsiębiorstw publicznych jest korzystniejsza od prywatnych, lecz - zgodnie z wyznaczona prognozą - w drugiej połowie 2006 r. ta różnica może być zniwelowana.

Wykres 3. Regionalne zróżnicowanie koniunktury w budownictwie w I kwartale 2006 r.

Wykres 3 pokazuje, że chociaż obecnie dla przeważającej części analizowanych grup klasyfikacyjnych zakładów budowlanych wskaźniki koniunktury są dodatnie, aż w czterech spośród dziewięciu regionów wskaźniki koniunktury przyjmują wartość ujemną. W układzie regionalnym najniższa wartość wskaźnika koniunktury pochodzi z regionu stołecznego, a najwyższa z regionu północno-wschodniego.

2. Ceny usług budowlanych

Wykres 4. Ceny usług budowlanych

Na wykresie 4 przedstawione są zmiany poziomu cen usług budowlanych od 1994 r. do I kwartału 2006 r. Do 2001 r. poziom cen wyraźnie się zmniejszał, po czym nastąpił okres stabilizacji trwający do drugiej połowy 2003 r., a potem ceny zaczęły rosnąć. Rosnący trend cen usług budowlanych obserwowany był prawie do końca 2005 r. Na przełomie lat 2005 i 2006 nastąpiło odwrócenie tej tendencji, które jednak powinno być krótkotrwałe, ponieważ zgodnie z prognozą wyznaczoną na II i III kwartał 2006 r. ponownie można oczekiwać wzrostu cen.

3. Portfel zamówień firm budowlanych

Wykres 5. Portfel zamówień krajowych i eksportowych

W najtrudniejszych dla budownictwa latach 1997-2002 ilość zamówień krajowych znajdujących się w portfelach firm budowlanych, mierzona wartością salda zamówień, zmniejszyła się aż o ponad 50 punktów. Od 2002 r. do połowy 2004 r. sytuacja w tym zakresie ulegała szybkiej poprawie, natomiast w ciągu następnych kilku miesięcy ponownie dało o sobie znać krótkotrwałe osłabienie popytu krajowego. W 2005 r. wzrost popytu znowu przyczynił się do wypełnienia portfeli zamówień zakładów budowlanych. Jednak początek 2006 r. oraz prognozy na II i III kwartał 2006 r. nie wskazują na możliwości dalszego szybkiego wzrostu zamówień.

Przebieg funkcji trendu zamówień eksportowych znacznie się różni od zamówień krajowych.  W latach 1994-2003 poziom zamówień eksportowych był względnie stabilny i niski, z kilkupunktowymi wahaniami in plus lub in minus. Jako wyjątek od tej reguły można wskazać lata 1997-1998, w których załamanie eksportu było głębsze. Radykalną odmianę przyniósł II kwartał 2004 r. - od tego czasu zamówienia eksportowe podlegają silnemu trendowi rosnącemu, co zapewne należy wiązać z wejściem naszego kraju do Unii Europejskiej. Ta korzystna tendencja powinna być kontynuowana także w II i III kwartale 2006 r., na co wskazują prognozy wyznaczone na ten okres.

4. Sytuacja finansowa firm budowlanych

Wykres 6. Sytuacja finansowa prywatnych i publicznych zakładów budowlanych

Wykres 6 przedstawia oceny własnej sytuacji finansowej, formułowane przez ankietowane prywatne i publiczne zakłady budowlane. Począwszy od ok. połowy 2001 r. szybko poprawiała się sytuacja finansowa zarówno zakładów prywatnych, jak i publicznych. Zahamowanie tej tendencji, obserwowane w drugiej połowie 2005 r., powinno mieć tylko krótkotrwały charakter, ponieważ prognozy wskazują na dalszą poprawę sytuacji finansowej w obu grupach zakładów.

Warto zwrócić uwagę, że z wykresu 6 wynika jeszcze jeden ważny wniosek. Gdy bowiem pominie się bardzo krótkie okresy w 1994 r. i 1999 r., to przez cały czas badania koniunktury w budownictwie, czyli od 1994 r. do chwili obecnej, kondycja finansowa przedsiębiorstw publicznych była znacznie lepsza od firm prywatnych.

Wykres 7. Przewidywania firm budowlanych dotyczące własnej sytuacji finansowej w II kwartale 2006 r.

Pytanie ankiety o sytuację finansową firmy odnosi się nie tylko do minionego kwartału, lecz również do przewidywań na następny kwartał. W przeważającej części analizowanych grup klasyfikacyjnych zakładów budowlanych przewidywania dotyczące sytuacji finansowej w II kwartale 2006 r. są bardzo optymistyczne. Wykres 7 pokazuje mało zróżnicowane wyniki z tego zakresu. Stosunkowo mniej optymizmu wykazują najmniejsze firmy prywatne, zatrudniające do 10 pracowników, a zdecydowanie najwięcej - największe przedsiębiorstwa publiczne o zatrudnieniu powyżej 100 pracowników.

W związku z wykresem 7 należy nadmienić, że przedstawia on wyniki nieoczyszczone z sezonowości, zatem tak optymistyczne przewidywania firm budowlanych mogą być związane z okresem wiosenno-letnim, jak zawsze bardzo korzystnym dla budownictwa.

5. Nakłady inwestycyjne

Wykres 8. Nakłady inwestycyjne w prywatnych i publicznych zakładach budowlanych

Wykres 8 pokazuje, że po około pięcioletnim okresie głębokiego spadku nakładów inwestycyjnych w okresie 1997-2001, od końca 2002 r. inwestycje w budownictwie ponownie rosną, przy czym znacznie większych nakładów inwestycyjnych dokonują przedsiębiorstwa publiczne niż firmy prywatne. Na przełomie lat 2005-2006 wystąpiło płytkie załamanie rosnącego trendu inwestycji, prognozy wyznaczone na II i III kwartał 2006 r. wskazują jednak na możliwość powrotu do tendencji rosnącej.

6. Zatrudnienie

Wykres 9. Zatrudnienie w prywatnych i publicznych zakładach budowlanych

Do 2001 r. tendencje zmian zatrudnienia w prywatnych i publicznych zakładach budowlanych wyraźnie się różniły. Przed 1996 r. poziom zatrudnienia w sektorze prywatnym wzrastał w szybkim tempie, natomiast w sektorze publicznym dynamika zmian miała charakter niejednorodny. W okresie 1997-2001 w obu sektorach własnościowych zatrudnienie zmniejszało się, przy czym głębszy spadek można było obserwować w sektorze publicznym. W latach 2001-2005 trend rosnącego zatrudnienia miał prawie identyczny przebieg zarówno w sektorze prywatnym, jak i publicznym. Pod koniec 2005 r. wzrost zatrudnienia w sektorze prywatnym uległ wyraźnemu przyspieszeniu i - jak wynika z prognoz na II i III kwartał 2006 r. - taka tendencja powinna się utrzymać.

7. Bariery aktywności produkcyjnej

Wykres 10. Bariery aktywności zakładów budowlanych: IV kwartał 2005, I kwartał 2006, II kwartał 2006 (prognoza)

Od kilku lat trzema głównymi barierami ograniczającymi aktywność budownictwa są: silna konkurencja wewnątrz gałęzi, zbyt niski popyt oraz zatory płatnicze. W I kwartale 2006 r. konkurencja jest barierą dla 52.1% firm budowlanych, popyt dla 41.0% i zatory płatnicze dla 37.4% firm. Ponadto, w I kwartale 2006 r. jedną z najpoważniejszych barier dla budownictwa okazała się być bardzo mroźna i długa zima, wskazana przez 44.8% firm prywatnych i aż 72.3% przedsiębiorstw publicznych. W porównaniu z IV kwartałem 2005 r. w I kwartale 2006 r. zwiększyła się o 2.8 punktu procentowego częstość wskazań bariery popytu, a zmniejszyły się częstości wskazań bariery konkurencji i zatorów płatniczych, odpowiednio, o 9.7 oraz 2.4 punktu.

Firmy budowlane przewidują, że w II kwartale 2006 r. nie zmienią się główne bariery ograniczające aktywność produkcyjną budownictwa, lecz ich dotkliwość powinna się zmniejszyć. Jedynie odsetek wskazań przewidywanej bariery konkurencji jest wyraźnie większy od obecnego i wynosi 56.9%. W przypadku niedostatecznego popytu i zatorów płatniczych przewiduje się spadek, odpowiednio, o 5.3 oraz 4.3 punktu procentowego. Ponadto, przewiduje się pewne zmniejszenie trudności związanych z obciążeniami podatkowymi, niestabilnymi przepisami prawnymi oraz uzyskaniem kredytu.

Należy wyjaśnić, że mianem zatorów płatniczych określa się zbyt długie oczekiwanie firm budowlanych na płatności od klientów. Bariera zatorów płatniczych została wprowadzona do ankiety testu koniunktury w budownictwie w 2003 r., ponieważ wcześniej znaczna część firm budowlanych wymieniała ją w rubryce "inne bariery". Obecnie jako "inne bariery" najczęściej wskazywane są zbyt wysokie obciążenia składkami ZUS, nieprawidłowości w organizacji przetargów na usługi budowlane oraz korupcja, biurokracja, niekompetencja urzędników i zbyt częste kontrole urzędów skarbowych.

8. Sytuacja budownictwa na tle gospodarki

Wykres 11. Sytuacja budownictwa na tle gospodarki według ocen ogółu firm budowlanych

Wykres 10 pokazuje, że aż do połowy 2005 r. firmy budowlane oceniały sytuację we własnej branży gorzej niż ogólną sytuację gospodarczą w kraju. Szczególnie wyraźna jest ta rozbieżność w okresach poprawiającej się koniunktury, czyli do 1997 r. oraz od 2001 r. do 2004 r. Jak widać, od połowy 2005 r. obie linie trendu niemal pokrywają się i jest to wynikiem słabszego tempa wzrostu gospodarki niż budownictwa. Na przełomie lat 2005-2006 nastąpiło odwrócenie trendu zarówno w przypadku gospodarki, jak i budownictwa, lecz na podstawie optymistycznych prognoz na II i III kwartał 2006 r. można oczekiwać, iż są to zmiany krótkotrwałe.

Raport opracowano na podstawie wyników badania "Koniunktura w budownictwie", prowadzonego przez Instytut Rozwoju Gospodarczego SGH

Koniunktura w budownictwie - II kwartał 2006 r. >>

Koniunktura w budownictwie - III kwartał 2006 r. >>

1 Trendy przedstawione na dalszych wykresach także są oczyszczone z wahań sezonowych i przypadkowych. Zastosowany do tego celu program DEMETRA został opracowany przez Eurostat.