Inwestycje rynku handlowego - jak radzą sobie z kryzysem?

Nasilający się kryzys finansowy ma wpływ na całą gospodarkę i również rynek nieruchomości handlowych w obszarze Europy Centralnej i Wschodniej (CEE). Zgodnie z najnowszym raportem CB Richard Ellis "CEE Retail Investment MarketView H1 2009", spowolnienie gospodarcze spowodowało niższą sprzedaż, spadkową tendencję czynszów na różnych rynkach oraz coraz częstsze decyzje właścicieli sieci handlowych odnośnie wstrzymania planów ekspansji i rozszerzenia działalności w regionie.

Kolejną konsekwencją spowolnienia gospodarczego jest zauważalny spadek inwestycji na rynku nieruchomości handlowych w obszarze CEE w ostatnich kwartałach. Jednakże są wyraźne oznaki, że rynek nieruchomości handlowych w tym regionie znosi kryzysową burzę stosunkowo dobrze.
Pomimo obniżania się wydatków konsumentów, spadek sprzedaży jest ograniczony w większości rynków w Europie Centralnej i Wschodniej, a średnie czynsze w najlepszych centrach handlowych ustabilizowały się. Także spadek stóp kapitalizacji dla obiektów handlowych w II kwartale 2009 r. okazał się niższy niż w poprzednich, co daje nadzieję na poprawę sytuacji z końcem bieżącego roku. Obroty handlowe w większości rynków CEE, z wyjątkiem Polski, zmniejszyły się w stosunku do ubiegłorocznego poziomu. Jest to bezpośrednią konsekwencją pogarszającej się koniunktury, rosnącego bezrobocia, wahań kursów walut i spadającego zaufania konsumentów w tym regionie. Ekspansja na rynkach handlowych Europy Środkowo-Wschodniej znacząco spowolniła
w pierwszym półroczu 2009 r.
W porównaniu do zeszłorocznych prognoz znacznie zmniejszyła się też ilość nowobudowanych obiektów i powierzchni handlowej, która miała zostać oddana do użytku do końca 2010 r.

"Sieci handlowe ograniczyły plany ekspansji, wstrzymują planowane otwarcia. Wyjątkiem są operatorzy sieci dyskontowych. Ich przychody rosną, a obecne warunki rynkowe stwarzają sposobność do zwiększenia udziału na rynku. Wspomniane zmiany w nastawieniu inwestorów do ekspansji i budowy nowych projektów wpływają na dostosowanie rynku handlowego CEE do obecnej sytuacji ekonomicznej bardziej niż było to odczuwalne jeszcze w drugiej połowie 2008 roku." - mówi Jos Tromp, Dyrektor CEE Research & Consulting.

Trudne warunki ekonomiczne miały swój wpływ na poziom czynszów w centrach handlowych w regionie CEE. W stosunku do ubiegłego roku na większości rynków nastąpiła presja cenowa i w konsekwencji korekta czynszów. Jednakże niektóre spadki wywołane zostały w większym stopniu przez spadki wartości lokalnych walut niż pogorszenie na rynkach nieruchomości.

Jos Tromp wyjaśnia: "Spadające obroty handlowców, deprecjacja lokalnych walut i spowolnienie ekspansji - to wszystko spowodowało presję na obniżenie poziomu czynszów w CEE. Najemcy oczekują większej elastyczności w negocjacjach z właścicielami obiektów. Z drugiej strony, średnie czynsze w najlepszych centrach handlowych na rynkach takich jak Polska czy Czechy dotychczas pozostały odporne na presje, co pokazuje jak ważna jest jakość w obecnych warunkach rynkowych."

Wraz ze zmniejszającą się aktywnością inwestycyjną, w regionie dramatycznie zmalało zainteresowanie inwestycjami na rynku handlowym w 1 połowie 2009 r. Wolumen inwestycji handlowych w tym okresie osiągnął poziom 112 milionów euro, co oznacza ponad 90% spadek w porównaniu z pierwszą jak również i drugą połową 2008 r.

Patrick O’Gorman, Dyrektor CEE Capital Markets wyjaśnia: "Tak duży spadek wolumenu inwestycji handlowych można przypisać ich odmiennej specyfice w zestawieniu z inwestycjami biurowymi. Inwestycje handlowe usytuowane są na działkach o dużej powierzchni, co wpływa na trudności w finansowaniu tego typu inwestycji w obecnych warunkach rynkowych i wskazuje na jej odmienny profil ryzyka. Z drugiej strony - najlepsze obiekty handlowe uważane są za relatywnie bezpieczne źródło dochodu w czasach niepewnej koniunktury i właściciele niechętnie myślą o ich sprzedaży."