Europejski, polski inżynier
Reprezentowanie interesów inżynierów, dbanie o poziom zawodowy czy podnoszenie kwalifikacji - to tylko niektóre z zadań, jakie stawia przed sobą Polska Izba Inżynierów Budownictwa. Zadań, które mają już nie tylko wymiar krajowy, ale od 2004 roku - również europejski. Decyzje, które zapadają w Brukseli, wpływają bowiem na funkcjonowanie środowiska inżynierskiego. Dlatego międzynarodowa współpraca, której celem jest wspólny głos przed KE, okazuje się po prostu konieczna.
Europejska sieć powiązań
Jedną z głównych i najważniejszych tego typu organizacji działających na forum Europy, o rozbudowanych powiązaniach, również na poziomie światowym, jest utworzona w 1985 roku Europejska Rada Inżynierów (European Council of Civil Engineers ECCE). Zrzeszając profesjonalne organizacje europejskie (Polskę reprezentuje Związek Inżynierów i Techników Budownictwa), promuje jak najwyższe techniczne, a także etyczne standardy, doradza poszczególnym rządom i stowarzyszeniom czy zachęca je do zwiększenia bezpieczeństwa w przemyśle. To jednak tylko niektóre z form aktywności ECCE. Rada prowadzi ponadto szeroko zakrojoną działalność w takich dziedzinach, jak edukacja, środowisko, badania i rozwój. Będąc członkiem ECCREDI (European Council for Construction Research, Development and Innovation) oraz SEFI (European Society for Engineering Education), propaguje edukację europejskich inżynierów poprzez organizację licznych warsztatów, treningów czy konferencji. Utrzymuje kontakty z FEANI (the European Federation of National Engineering Associations) i ECBP (European Council of Building Professionals). Sieć jej powiązań obejmuje ponadto kontakty z takimi europejskimi organizacjami, jak ACE (The Architects Council of Europe) i EFCA (European Federation of Engineering Consultancy Associations), a także z przekraczającymi granice kontynentu - WFEO (Światową Federacją Organizacji Inżynierów), ASCE (American Society of Civil Engineers) oraz JSCE (Japońskim Stowarzyszeniem Inżynierów). Współpraca podmiotów polega przede wszystkim na wymianie wiedzy i doświadczeń w zakresie podnoszenia kwalifikacji inżynierów, a więc szkoleń i treningów.
Organizacją, która reprezentuje interesy inżynierów budownictwa, członków narodowych izb, przed Komisją Europejską i Parlamentem jest utworzona w 2003 roku ECEC (Europejska Rada Izb Inżynierów). Główne formy aktywności Rady skupiają się wokół proponowania rozwiązań prawnych, sprawdzania, jak i czy zostały wprowadzone w życie, a także określania standardów zawodowych i etycznych dla inżynierów budownictwa.
Ważnym punktem na liście zadań organizacji jest harmonizowanie narodowego prawa budowlanego z ustawodawstwem europejskim Dotyczy to w szczególności takich dziedzin, jak edukacja, w tym na poziomie uniwersyteckim, normy czy uznawanie uprawnień budowlanych. Ze strony Polski akt założycielski ECEC podpisała Polska Izba Inżynierów Budownictwa. W gronie założycieli znalazły się także samorządy z Niemiec, Włoch, Czarnogóry, Słowacji, Słowenii, Węgier, Czech Chorwacji oraz Austrii.
Spośród działających na forum europejskim organizacji na uwagę zasługuje skupiająca izby z 26 krajów (2 mln członków) Europejska Federacja Narodowych Stowarzyszeń Inżynierów (FEANI). Jej celem jest działanie na rzecz uznania kwalifikacji inżyniera w Europie, umacnianie jego zawodowej tożsamości, promowanie interesów oraz podnoszenie prestiżu zawodu inżyniera. Ważnym punktem na liście zadań FEANI jest promocja swobodnego przepływu inżynierów w Europie i na świecie. W tym celu utworzony został tzw. rejestr FEANI i tytuł Europejskiego Inżyniera.
Zarówno narodowe, jak i międzynarodowe organizacje inżynierskie skupia licząca 15 mln członków Światowa Federacja Organizacji Inżynierów (WFEO). Założona w 1968 roku w Paryżu pod patronatem UNESCO. W 1994 roku wspólnie z Międzynarodową Unią Technicznych Stowarzyszeń i Organizacji (UATI) stworzyły Międzynarodową Radę dla Inzynierii i Technologii (ICET), jedną z 12 pozarządowych organizacji formalnie zrzeszonych z UNESCO. WFEO działa na rzecz szeroko rozumianego rozwoju inżynierii w kontekście korzyści, jakie może ona przynieść społeczeństwu. Należą do niej organizacje regionalne, narodowe i zrzeszone (tylko jedna z każdego kraju), których celem jest transfer technologii z jednego kraju do drugiego, zwiększenie społecznej świadomości w zakresie inżynierii, a także poprawa jakości kształcenia, szkoleń i warunków pracy inżyniera. WFEO ułatwia współpracę między stowarzyszeniami inżynierskimi, łącząc kraje zarówno rozwinięte, jak i rozwijające się. Główne pola działalności Federacji dotyczą edukacji i szkoleń, inżynierii i środowiska, informacji i telekomunikacji, technologii, budownictwa, a także energii. Kieruje nimi 6 komitetów. Wiele projektów podejmowanych jest we współpracy z innymi światowymi organizacjami, np. z Bankiem Światowym.
Podmioty funkcjonujące na starym kontynencie należy podzielić na te, które skupiają w swych szeregach narodowe izby i stowarzyszenia inżynierskie (tu znajdą się wspomniane ECCE, ECEC, FEANI) oraz te, które działają na rzecz środowiska inżynierskiego, zrzeszające niekoniecznie inżynierów, lecz np. uczelnie, instytuty badawcze itp. Znaczna część organizacji drugiego typu skupia się na szeroko pojętej działalności edukacyjnej. Należy tu wymienić takie stowarzyszenia, jak SEFI (European Society for Engineering Education), CIBSE (Chartered Institution of Building Services Engineers) czy CEFI (Civil Engineer Forum for Innovation).
Działające pod belgijskim prawem Europejskie Stowarzyszenie na rzecz Edukacji Inżynierów (SEFI) zostało założone w 1973 roku i jest największą tego typu organizacją w Europie. Jako międzynarodowe forum dyskusji i identyfikacji problemów w zakresie edukacji inżyniera zrzesza wyższe uczelnie i instytucje edukacyjne. Projekty realizowane przez organizację mają zwiększyć współpracę między placówkami edukacyjnymi z różnych krajów, promować kooperację uczelni z podmiotami gospodarczymi, upowszechniać informacje o kształceniu inżynierów. SEFI pomaga w wymianie informacji pomiędzy nauczycielami, naukowcami i studentami z różnych krajów, a także prowadzi usługi informacyjne o systemie edukacji. Elementarna działalność tej pozarządowej organizacji obejmuje wydawanie periodyków "European Journal of Engineering Education", "SEFI-News" i "SEFI-Guides on Engineering Education" oraz organizowanie corocznych konferencji i seminariów. Poszczególne przedsięwzięcia realizują komitety SEFI, które zajmują się m.in. kształceniem; doskonaleniem programów wyższych uczelni; metodyką zajęć z przedmiotów ogólnych oraz programami komputeryzacji studiów i ich umiędzynarodowienia. Organizacja uczestniczy w dofinansowywanych przez Unię Europejską programach, takich jak Sokrates/Erasmus, Tempu, Leonardo (przykłady projektów: TRE: Sokrates Theatic Network: Nauka i Badania w Inżynierii; Techno TN: Sokrates Complementary Mesures: Archipelago of Thematic networks in the fields of Sciences and Technology; EUR ACE: Socrates Project to set up a European system for the accreditation of engineering education). Członkostwo niej jest otwarte dla instytucji edukacyjnych, osób indywidualnych, stowarzyszeń i powiązanych organizacji.
Rozwój środowiska związanego z budownictwem można określić nie tylko jako dynamiczny, ale również jako kompleksowy. CIBSE (Chartered Institution of Building Services Engineers) to organizacja, która reprezentuje interesy zawodów związanych z dostarczaniem usług sektorowi (ogrzewanie, wentylacja, klimatyzacja, sektor zdrowia publicznego, pochłaniających w budownictwie komercyjnym 30-40 proc. kosztów inwestycji). Organizacja propaguje edukację w zakresie dostarczania usług dla budownictwa, a także badania i rozwój technologii. Organizuje rozwijające techniczne umiejętności seminaria, a także spotkania, na których można uzyskać fachową poradę i wsparcie.
Na innowacje techniczne stawia również CEFI (Engineer Forum for Innovation). Utworzona w ramach ASCE w 2006 roku platforma wiąże ze sobą liderów przemysłowych, rząd, ośrodki akademickie. Promuje zaawansowane technologie i stosowanie innowacji w inżynierii.
W poszczególnych krajach europejskich kwestia przynależności do izb inżynierów jest różnie uregulowana. Dla przykładu, w Niemczech trzeba się zarejestrować w izbach regionalnych (landu), żeby używać tytułu Beratender Ingenieur. Dla innych inżynierów członkostwo jest dobrowolne. Izby regionalne (Ingenieurkamer) zajmują się również uznawaniem kwalifikacji zawodowych. Podobnie jest we Włoszech. Tutaj inżynierowie muszą zdać państwowy egzamin i zarejestrować się w lokalnych L'Ordine degli Ingegneri. Żeby prowadzić profesjonalną działalność zgodną z prawem, trzeba się zapisać do lokalnego rejestru. Aby natomiast praktykować w poszczególnych kantonach w Szwajcarii, należy się zarejestrować w Szwajcarskim Rejestrze Inżynierów, Architektów i Techników. Jeszcze inaczej sytuacja przedstawia się we Francji, gdzie CNISF uruchomiła narodowy rejestr dla wszystkich inżynierów. Warto jednak zaznaczyć, że CNISF nie jest podmiotem kwalifikacyjnym i rejestr wlicza zarówno inżynierów dyplomowanych bez doświadczenia, jak również inżynierów bez formalnej edukacji, którzy nabyli kwalifikacje przez praktykę (elektrycy, mechanicy).
Szkolenia i warsztaty
O obowiązku rejestracji mówimy w przypadku takich krajów, jak m.in. Grecja (Izba Techników Grecji), Cypr (Techniczna Izba Cypru), Łotwa (Instytut Certyfikacji Łotewskiego Stowarzyszenia Inżynierów) czy Luksemburg (L'Orde des Architectes et des Ingenieurs-Conseils) i Austria.
Zasady przynależności to tylko jeden punkt, który łączy bądź dzieli poszczególne krajowe organizacje inżynierskie. Kwestia obowiązku rejestracji w znaczący jednak sposób wpływa na funkcjonowanie narodowych podmiotów. Tak więc, w przypadku organizacji inżynierskich trzeba mówić o różnego typu jednostkach: asocjacjach, stowarzyszeniach (associacions), towarzystwach, instytutach (institutions), centrach (centres) czy wreszcie izbach (kammern, chambers). Bez względu na nazwę, łączy je jedno - podejmowanie różnego typu działań na rzecz środowiska inżynieryjnego i budowlanego.
Dla przykładu, utworzone w 1934 roku Stowarzyszenie Inżynierów Finlandii (Association of Finnish Civil Engineers - RIL), skupiające w swych szeregach inżynierów wszystkich specjalizacji, w tym budownictwa, organizuje dla nich dalsze formy kształcenia, m.in. poprzez szkolenia i warsztaty, a także pomoc w planowaniu kariery. Aranżuje międzynarodowe sympozja w Finlandii. Doroczna konferencja, która odbywa się tutaj każdej jesieni, gromadzi wielu inżynierów, profesjonalistów i decydentów ze świata polityki i biznesu. Stanowi forum wymiany doświadczeń na temat gospodarki, handlu w kontekście inżynierii. Tych zagadnień dotyczą również inne organizowane przez RIL sympozja (poświęcone zarządzaniu produkcją w budownictwie, poszerzeniu kwalifikacji kierowników budów, budownictwu drewnianemu, rynkowi domów i zadaniom inspektorów). Ponadto, ważnym punktem w działalności stowarzyszenia są szkolenia i warsztaty, pomagające zdobyć uczestnikom kwalifikacje w konkretnej specjalizacji (np. w budownictwie drewnianym i zarządzaniu). 5,5 tys. członków RIL działa w różnych sekcjach, z których każda radzi sobie z problemami poszczególnego sektora budownictwa (np. Domy, Nieruchomości, Transport, Mosty, Przyszłość, Inżynieria Wody i Środowisko, Młodzi czy Seniorzy). Działy te również zaspokajają potrzeby tematycznych szkoleń i edukacji.
Na uwagę zasługują projekty prowadzone przez Brytyjczyków. W kręgu zainteresowań, zrzeszającego 70 tys. członków z profesjonalnych branż i towarzystw Instytutu Inżynierii (ICE) znajdują się takie sfery, jak inżynieria przestrzenna, transport i autostrady, innowacje i badania, zarządzanie, prawo i kontrakty, budownictwo, ochrona środowiska i in. Pod tym kątem organizowane są specjalistyczne spotkania, eventy, których celem jest transfer wiedzy, a także zwiększenie świadomości roli, jaką odgrywa inżynieria w społeczeństwie globalnym. W tym celu utworzono również specjalny program "Ambasadorowie ICE w szkołach". Jego zadaniem jest zachęcanie uczniów do studiowania inżynierii i przywrócenie "dobrego mitu" zawodu. Działalność tę nadzorują regionalni koordynatorzy oświaty, którzy są odpowiedzialni za reagowanie na potrzeby poszczególnych szkół i rejestrację nowych ambasadorów (członków ICE - wolontariuszy). Praca ambasadorów polega na uczestnictwu w targach kariery, przygotowywaniu prezentacji dotyczących ścieżki zawodowej oraz zajęciach grupowych z uczniami. Podobne przedsięwzięcia prowadzą również Szwedzi. SVR Swedisch Society of Civil and Structural Engineers to niepolityczna organizacja non-profit, zrzeszająca około 3700 członków, z czego 30 proc. stanowią inżynierowie z uprawnieniami. Stowarzyszenie bierze czynny udział w podnoszeniu jakości kształcenia. Na 4 szwedzkich uniwersytetach utworzono przedstawicielstwa SVR, które organizują spotkania i warsztaty dla studentów. Celem tych działań jest promowanie atrakcyjności zawodu budowlańca poprzez pozytywne przykłady inżynierii, a także slogan: "Zawód inżynier - powód do dumy". W 2006 roku SVR zachęcało młodych ludzi w wieku 15-25 lat do przystąpienia do tego projektu. Przewidziane były również specjalne spotkania dla kobiet, dotyczące ich sytuacji w środowisku inżynierskim. Spotkania te miały być prowadzone przez kobiety. SVR wspiera również swoich członków - prowadząc działania na rzecz podwyższania ich kwalifikacji, pozycji na rynku, organizując szkolenia, wykłady, seminaria na temat rozwoju kariery. W tym celu co roku odbywa się dwudniowa konferencja.
Organizacje inżynierskie troszczą się również o prawne interesy pracowników, uwzględniając wynagrodzenie i kontrakty. Takie cele postawiło przed sobą m.in. IDA Duńskie Stowarzyszenie Inżynierów. Prowadzi ono działalność w zakresie doradztwa dotyczącego rynku pracy i zatrudnienia poprzez udzielanie odpowiedzi na konkretne pytania. Ponadto, stara się podnosić i podtrzymywać kompetencje członków, oferując konsultacje w zakresie edukacji uzupełniającej i planowania kariery. Członkowie mogą skorzystać z przewodnika po kursach inżynierskich na wyższych uczelniach, a także prywatnych szkoleniach. Stowarzyszenie organizuje tematyczne wydarzenia, podczas których można zaplanować karierę, dowiedzieć się jak i gdzie znaleźć pracę. Do IDA należy 77 specjalistycznych towarzystw i grup reprezentujących technologię i politykę. Członkowie muszą mieć ukończone studia, trwające co najmniej 4 lata.
Wagę współpracy z ośrodkami edukacyjnymi dostrzegają nie tylko europejskie stowarzyszenia inżynierskie. ASCE, czyli Amerykańskie Stowarzyszenie Inżynierów, zachęca do publicznych dyskusji na temat rozwoju edukacji, organizowania szeroko dostępnych konferencji, sympozjów czy kongresów. Duże znaczenie przywiązuje stowarzyszenie do informowania opinii publicznej o zaletach i kariery inżyniera, a także do przyznawania stypendiów studentom inżynierii. Na współpracę ze środowiskami akademickimi kładzie również nacisk JSCE (Japońskie Stowarzyszenie Inżynierów). Ta organizacja, licząca 40 tys. członków (naukowców, przedstawicieli administracji państwowej i inżynierów japońskich firm), bardzo mocno podkreśla rolę kooperacji z wyższymi uczelniami. Dlatego też jednym z jej priorytetów jest ułatwienie wymiany informacji nie tylko wśród członków stowarzyszenia, ale także uniwersytetów, instytutów badawczych, w tym z różnych krajów.
Polska na forum europejskim
Polskie organizacje inżynierskie czy też najogólniej związane ze środowiskiem budowlanym stopniowo zaczynają funkcjonować na forum europejskim. Mamy swoją reprezentację w ECCE (Polski Związek Inżynierów i Techników Budownictwa), ECEC (Polska Izba Inżynierów Budownictwa), WFEO (NOT), ICE (PZITB oraz PIIB) w FEANI (Federacja Stowarzyszeń Naukowo-Technicznych - FSNT NOT) oraz w SEFI (16 polskich uczelni). Dodatkowo pomiędzy poszczególnymi organizacjami krajowym podpisywane są umowy bilateralne, jak np. porozumienia o współpracy między Dolnośląską Okręgową Izbą Inżynierów Budownictwa a Brandenburską Izbą Inżynierów czy z Ceska Komora Autorizowanych Inzenyru a Techniku Cinnych ve Vystavbe. Co dają tego typu umowy?
Przykładowo, celem podpisanego w 2006 roku przez PZITB oraz PIIB na 3 lata porozumienia z ICE jest szeroko rozumiana współpraca na rzecz członków organizacji - sygnatariuszy. Porozumienie reguluje takie kwestie, jak korzystanie inżynierów, pochodzących z krajów partnerskich z ułatwień przeznaczonych dla właściwych członków organizacji. Dotyczy to takich kwestii, jak możliwość uczestnictwa w specjalistycznych wydarzeniach, skierowanych do środowiska, konferencjach, korzystania z zasobów bibliotek na takich samych zasadach jak członkowie krajowych stowarzyszeń czy izb. Ponadto umowa traktuje o takich zagadnieniach, jak uznawanie kwalifikacji w zgodzie z prawem unijnym, czy promocja spotkań i konferencji wśród członków stowarzyszeń. Dodatkowo instytucje zobowiązały się do wzajemnej współpracy, obejmującej doradztwo techniczne, co stanowi realną pomoc dla polskich inżynierów pracujących w Wielkiej Brytanii i brytyjskich w Polsce.
Przykładów podobnej współpracy jest więcej, choćby w ramach ECCE czy Grupy Wyszechradzkiej, jednoczącej stowarzyszenia naukowo-techniczne (odpowiednik PZITB) i samorządy zawodowe inżynierów budownictwa 4 państw - Polski, Czech, Słowacji i Węgier. Jednym z najważniejszych zadań, jakie postawiła przed sobą Grupa było osiągnięcie konsensusu w zakresie uznawanie kwalifikacji zawodowych. Oprócz porozumień wielostronnych PIIB ma na swoim koncie umowy bilateralne, np. porozumienie o wzajemnej współpracy z ASCE z 2005 roku. Zostały również poczynione wstępne kroki do nawiązania dwustronnej współpracy z Chińskim Stowarzyszeniem Inżynierów Budownictwa w związku z coraz większym zainteresowaniem Azjatów inwestowaniem w Polsce.
Oprócz PIIB aktywne na arenie międzynarodowej są również inne polskie organizacje. Wspomniana Federacja Stowarzyszeń Naukowo-Technicznych od 1992 roku należy do FEANI, jako jedyna organizacja inżynierska w kraju. Dzięki temu członkostwu polscy inżynierowie mogą ubiegać się o tytuł Inżyniera Europejskiego. Ponadto przynależność do organizacji umożliwiła krajowym uczelniom technicznym uznanie na tych samych zasadach, co uczelnie zachodnioeuropejskie i włączenie do indeksu FEANI. Dzięki temu polskie tytuły "magister inżynier" i "inżynier" są traktowane na równi z niemieckimi, czy tez brytyjskimi "Master of Science" i "Bachelor of Science", a absolwenci naszych mogą się ubiegać o tytuł Inżynier Europejski.
W Europie istnieje wiele międzynarodowych organizacji reprezentujących interesy środowiska inżynierskiego i budowlanego. Należy do nich zaliczyć międzynarodowe stowarzyszenia (associacions), izby (chambers) czy rady (councils) zrzeszające krajowe izby inżynierskie lub instytuty badawcze, a także towarzystwa. Należy jednak rozróżnić podmioty grupujące organizacje o charakterze stowarzyszeń, do których przynależność jest dobrowolna, od tych, które zrzeszają samorządy zawodowe. Uogólniając jednak, można stwierdzić, że przedmiotem działalności i jednych, i drugich są edukacja, treningi, podnoszenie kwalifikacji zawodowych, ujednolicanie standardów i przepisów w szeroko rozumianym środowisku inżynierów, często nie tylko budownictwa.
