Euro lubi EKO

W ciągu najbliższych 10-15 lat na inwestycje ekologiczne zostanie wydane około 120 mld zł. Na kwotę tę złoży się budowa ponad tysiąca oczyszczalni ścieków, unowocześnianie starych składowisk odpadów lub otwieranie nowych, a także modernizacja wielu zakładów przemysłowych, które z punktu widzenia ochrony środowiska nie spełniają unijnych wymagań. Przedsięwzięcia te chętnie wspiera UE.

Choć na ochronę środowiska przeznacza się olbrzymie nakłady finansowe, to dostosowanie do wspólnotowych wymagań składowisk odpadów komunalnych, oczyszczalni ścieków czy spalarni będzie wymagało jeszcze potężnych inwestycji proekologicznych. W 2001 roku Polska wywalczyła dziewięć okresów przejściowych, odnoszących się m.in. do oczyszczalni ścieków komunalnych¹ czy składowisk odpadów². Niektóre z nich upływają już w przyszłym roku, a w przypadku niezrealizowania poszczególnych inwestycji w terminie nakładane będą kary. Przykładowo, jeśli Warszawa do 2011 r. nie wybuduje systemu segregacji i utylizacji odpadów, zapłaci do 90 mln euro rocznie. W wypadku oczyszczalni ścieków termin ten jest krótszy o rok, a jego przekroczenie poskutkuje uiszczeniem kwoty rzędu 1 mld zł, podczas gdy koszt realizacji programu modernizacji gospodarki ściekowej w stolicy szacowany jest na niewiele więcej i wynosi 1,6 mld zł.

Realizacja systemu gospodarki odpadami czy wodno-ściekowej oczywiście kosztuje. Warszawa ma nadzieję na wykorzystanie unijnych środków. Na rozbudowę i modernizację Oczyszczalni Ścieków Czajka wraz ze spalarnią osadów Miejskie Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji otrzymało już środki z Funduszu Spójności. - Ze środków unijnych udało nam się pozyskać dofinansowanie rzędu 248 mln euro, co stanowi około 62 proc. kosztów kwalifikowanych - mówi Sławomir Szczepankiewicz, rzecznik MPWiK. - Resztę stanowią już środki własne i wsparcie z Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Takie połączenie okazuje się dosyć powszechne i wydaje się najkorzystniejsze. Potwierdza to również Sabina Kowalska, prezes Zarządu Spółki Eko Dolina. - Na budowę zakładu utylizacji w Łężycach (Wejherowo) otrzymaliśmy 43 mln zł z ISPA, 12 mln zł z NFOŚiGW i 11 mln z WFOŚ. Resztę stanowił wkład własny gminy w postaci aportu gruntu i 18 mln zł.  Dodam, że wartość projektu to około 25 mln euro.

Również Urząd Miasta Warszawy przygotowuje się do złożenia wniosku o dofinansowanie z Funduszu Spójności projektu dotyczącego rozbudowy i modernizacji spalarni na Targówku. I choć jeszcze dokładnie nie wiadomo, jakie rozwiązanie projektowe zostanie wybrane, to urząd ma nadzieję na wsparcie rzędu 56 proc. Ponadto planuje uzyskanie pożyczki ze środków NFOŚiGW, a także zarezerwowanie zapasów na ten cel w budżecie miasta.

Nie są to jednak jedyne możliwości finansowania inwestycji proekologicznych. Źródła wsparcia można by podzielić na trzy grupy:

• Środki publiczne - tj. pochodzące z budżetu miasta lub gminy
• Środki prywatne - z banków komercyjnych, towarzystw leasingowych
• Źródła publiczno-prywatne - spółki prawa handlowego z udziałem gminy

Warto pamiętać o tym, że instytucje finansujące inwestycje ekologiczne, często wymagają, by projekty miały charakter ponadregionalny i obejmowały swym zasięgiem jak największą grupę ludzi. Szacuje się, że na przedsięwzięcia ekologiczne będzie przeznaczonych łącznie około 16 mld euro.

Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej
Fundusze ekologiczne należą do najczęściej wykorzystywanych źródeł dotacji. NFOŚiGW to największa w naszym kraju instytucja finansująca przedsięwzięcia związane z ochroną środowiska. Na przedsięwzięcia związane z ochroną i poprawą czystości wód, powietrza i powierzchni ziemi można otrzymać pożyczkę lub dotację. W 2005 roku rozpatrzono w Narodowym Funduszu 2056 wniosków o dofinansowanie na łączną kwotę ponad 8 000 000 tys. zł z czego 458 odrzucono. Najczęstszą przyczyną takich decyzji była niezgodność z priorytetami lub braki formalno-prawne. Najwięcej wniosków dotyczyło ochrony wód i gospodarki wodnej (410). O największe kwotowo dofinansowania wnioskowano natomiast w ochronie powietrza (381 wniosków na łączną sumę ponad 3 200 000 tys. zł ).

Wnioski o dofinansowanie przedsięwzięć z zakresu ochrony środowiska o wartości przekraczającej 1 000 000 euro w przypadku pożyczek i 500.000 euro w przypadku dotacji zatwierdza Rada Nadzorcza. W 2005 roku dofinansowano 88 projektów na kwotę 736 395 tys. zł, w tym 248 261 tys. zł w formie dotacji (45 wniosków) i 488 134 tys. zł w formie pożyczki (43 wnioski).

Oprócz pożyczek i dotacji wsparcie Narodowego Funduszu obejmuje również  dopłaty do preferencyjnych kredytów bankowych, poręczenia spłaty kredytów i zwrotu środków przyznanych przez rządy innych państw na zadania w ochronie środowiska. Fundusz administruje także środkami zagranicznymi, przeznaczonymi na inwestycje związane z ochroną środowiska. Wsparcie udzielane jest jednak tylko tym wnioskodawcom, którzy wywiązują się z obowiązku uiszczania opłat i kar, stanowiących przychody instytucji. Od spełnienia m.in. tego warunku zależy również częściowe umorzenie pożyczek.

Środki Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej pochodzą z kar pieniężnych, a także z opłat za korzystanie ze środowiska i administracyjnych kar finansowych.

Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej
W 1993 roku Wojewódzkie Fundusze otrzymały osobowość prawną i od tego czasu mogą nie tylko udzielać dotacji, lecz także pożyczek na preferencyjnych warunkach. W zakres ich kompetencji wchodzą również dopłaty do kredytów komercyjnych, zaciąganych w bankach. Fundusze uzyskują przychody m.in. z opłat za składowanie odpadów i kar pieniężnych za nieprzestrzeganie przepisów dotyczących składu oraz z opłat za korzystanie ze środowiska i naruszania warunków jego eksploatacji. Do tego dochodzą środki uzyskane z emisji obligacji, darowizn czy odsetek od udzielanych pożyczek.

Przykładowe przedsięwzięcia priorytetowe w Warszawie na 2007 rok (źródło: WFOŚiGW)

W ramach Programu Operacyjnego "Infrastruktura i Środowisko" będą mogły się ubiegać o wsparcie także przedsiębiorstwa. Uzyskają one dofinansowanie ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego m.in. na gospodarkę odpadami niebezpiecznymi czy inwestycje z zakresu ochrony powietrza.

Mniejsze inwestycje, o charakterze lokalnym, będzie można realizować w ramach wspomnianego RPO. Program ten będzie zarządzany przez władze województwa. Za jego zasadniczy cel uznaje się podniesienie atrakcyjności regionu, zarówno pod względem inwestycyjnym, jak i turystycznym. Zarówno w przypadku programu krajowego, jak i programów regionalnych nacisk będzie położony na projekty związane z ochroną środowiska, mające na celu modernizację oczyszczalni ścieków, gospodarkę odpadami czy rozbudowę infrastruktury przeciwpowodziowej.

Na przedsięwzięcia ekologiczne przeznaczonych będzie prawie 3 500 mln euro z Funduszu Spójności i 200 mln euro dla przedsiębiorstw z EFRR.

Dwa lata doświadczeń
Dwa lata w Unii Europejskiej to 86 projektów współfinansowanych z Funduszu Spójności. Z powyższych projektów 43 zostały zatwierdzone jeszcze w ramach ISPA w latach 2000-2003, a pozostałe zaakceptowano w ramach Funduszu Spójności w latach 2004-2005. Dofinansowanie na ochronę środowiska można było uzyskać również z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach ZPORR (działanie "Infrastruktura ochrony środowiska"). Mogły z niego skorzystać samorządy realizujące mniejsze projekty o wartości od 4 do 40 mln zł. W latach 2004-2006 na program przeznaczono ponad 308 mln zł. Według danych Ministerstwa Rozwoju Regionalnego do końca marca 2006 roku podpisano na dofinansowanie 148 umów.

EkoFundusz
Został utworzony w 1992 roku przez ministra finansów. Celem fundacji jest zamiana części zagranicznego długu na wspieranie inicjatyw związanych z ochroną środowiska, które mają nie tylko kolosalne znaczenie w skali regionu czy kraju, ale są także uznawane za priorytetowe przez społeczność międzynarodową. Z góry eliminuje to zatem przedsięwzięcia mające na celu jedynie rozwiązanie problemów o charakterze lokalnym. Środki Fundacji przeznacza się na realizację pięciu podstawowych celów:

Dotacje EkoFunduszu są bezzwrotne i sięgają 10-30 proc. kosztów projektu, a w przypadku inwestycji samorządowych - nawet do 50 proc.

Kredyt, czy leasing?
Inwestycje związane z ochroną środowiska okazują się wspaniałą okazją dla banków do poszerzenia oferty produktowej. Dzięki współpracy z funduszami ochrony środowiska, banki oferują kredyty preferencyjne na przedsięwzięcia proekologiczne, a fundusze udzielają dopłat do wysokości oprocentowania. Efekt - niższy koszt kredytu dla inwestora. Z bogatą ofertą kredytów wychodzi Bank Ochrony Środowiska, proponując rozwiązania zarówno dla inwestorów prywatnych, samorządowych, jak i osób fizycznych. Proekologiczny kredyt kredytem można przeznaczyć na zakup lub montaż urządzeń i wyrobów służących ochronie środowiska.

Alternatywą dla kredytu jest leasing. Ta dość młoda na naszym rynku metoda finansowania inwestycji zyskuje coraz więcej zwolenników. Leasingodawca oddaje na określony czas przedmiot w posiadanie użytkownikowi - leasinobiorcy, który korzysta z niego za opłatą z możliwością wykupu. Ta forma finansowania okazuje się dobrym rozwiązaniem dla podmiotów niedysponujących wystarczającymi środkami na zakup sprzętu lub nieposiadających dostatecznego zabezpieczenia, aby wziąć kredyt. W przypadku przedsięwzięć ekologicznych niewątpliwą zaletą leasingu okazuje się możliwość rozłożenia finansowania inwestycji. I choć, jak twierdzi dyrektor Związku Przedsiębiorstw Leasingowych - Andrzej Sugajski, leasing dopiero wkracza w finansowanie przedsięwzięć związanych z ochroną środowiska, to z całą pewnością można by nim objąć m.in. sfinansowanie urządzeń do oczyszczania ścieków czy wody, systemu wyciągu pyłu do oczyszczania powietrza, zbiornika retencyjno-uśredniającego na oczyszczalni ścieków, kontenerów do wywozu śmieci i in.