Czy Polacy budują domy energooszczędne?
Efektywność energetyczna w budownictwie przestała być w Polsce tematem przypisanym jedynie specjalistom, bo to nie moda, a konieczność. Inwestorzy są coraz bardziej świadomi korzyści, jakie wynikają z nowoczesnego budownictwa. Kierunek osiągnęliśmy więc dobry, chociaż dynamika zmian na rynku wciąż pozostawia sporo do życzenia. Jakie domy energooszczędne budują Polacy i na co wydają w imię efektywności energetycznej i oszczędności w wydatkach na energię?
Kampania dostawców rozwiązań energooszczędnych i mediów branżowych na rzecz budownictwa energooszczędnego trwa w Polsce od wielu lat. Początki były trudne, bo domy o mniejszej energochłonności były w budowie droższe i nawet przyszłe zyski nie zachęcały do zmiany dotychczasowego nastawienia inwestorów, by budować jak najtaniej. Jednak zmienia się świadomość inwestorów w tym obszarze, wymuszają to również nowe przepisy określające standardy energetyczne budynków. Ale do pełnego sukcesu dla rynku domów energooszczędnych droga jeszcze daleka. Poza tym, czy rzeczywiście budujemy coraz lepsze (energetycznie) domy jednorodzinne? Czy wystarczający efekt dają działania informacyjno-promocyjne? Pokusimy się o analizę tego tematu w oparciu o największą dostępną w Polsce bazę danych statystycznych domów jednorodzinnych – bazę danych świadectw energetycznych BuildDesk, z której wytypowaliśmy do analizy ponad 60 000 świadectw energetycznych z lat 2009–2013, wykonanych dla oddawanych do użytkowania domów jednorodzinnych. Analiza w układzie rocznym pozwala na obserwację trendów w budownictwie jednorodzinnym.
Jakie parametry czy też elementy domu należy brać pod uwagę? Zastanawiając się nad jego energooszczędnością postanowiliśmy przyjrzeć się zarówno głównym wskaźnikom energetycznym, jak i poszczególnym elementom budynku. Taka analiza pozwoli ocenić zarówno siłę generalnego trendu ku energooszczędności, pokaże także, jakie rozwiązania wybierają Polacy chcący budować domy efektywne energetycznie. Skupimy się przede wszystkim na rozwiązaniach w zakresie ogrzewania pomieszczeń i przygotowania ciepłej wody użytkowej, bo na te cele zużywa się najwięcej – ponad 70% - energii wykorzystywanej w naszych domach. I to przeczy powszechniej opinii, że najdrożej kosztuje nas zużycie energii elektrycznej.
Dom energooszczędny, czyli jaki?
Do opisania efektywności energetycznej domu wykorzystamy trzy wskaźniki: EU – wskaźnik zapotrzebowania na energię użytkową, świadczący o jakości izolacji budynku i poprawności rozwiązań ograniczających straty ciepła,
EK – wskaźnik zapotrzebowania na energią końcową, który w porównaniu do EU świadczy o sprawności systemów ogrzewania i przygotowania ciepłej wody użytkowej oraz EP – wskaźnik zapotrzebowania na nieodnawialną energię pierwotną, który może być uznawany za wskaźnik ogólnej uciążliwości budynku dla środowiska, aczkolwiek sposób jego obliczania i interpretacji może budzić wiele kontrowersji
Patrząc na średnie wartości wszystkich głównych wskaźników energetycznych widać konsekwentny trend malejący. Z tego wynika wprost, że nowo budowane domy jednorodzinne w Polsce mają coraz lepsze właściwości energetyczne. Niestety, sama wartość wskaźników, zwłaszcza EU jest wciąż bardzo wysoka. Przyjmując umownie, że dom energooszczędny to taki, gdzie wskaźnik EU nie przekracza 50 kWh/m2rok, średnia jest wciąż ponad dwukrotnie wyższa. A mówiąc o domach energooszczędnych nie mówimy tutaj o domach pasywnych – kosztownych, trudniejszych w budowie i wymagających zaawansowanych rozwiązań technicznych i określonego sposobu użytkowania. Wskaźnik 50 kWh/m2rok osiągają typowe domy średniej wielkości, bardzo dobrze zaizolowane, z trójszybową stolarką i poprawnie rozwiązanymi mostkami termicznymi.
Jak widać, chociaż analiza trendów pozwala na pewien optymizm, przed polskim budownictwem efektywnym energetycznie stoi jeszcze wiele wyzwań: zarówno tych praktycznych, jak i dotyczących sposobu myślenia i podejścia do mądrego oszczędzania.
Na całościową jakość energetyczną domu składa się wiele czynników. Wiele z nich można ocenić, starannie analizując świadectwo energetyczne. Wytypowaliśmy kilka elementów, które mają zasadniczy wpływ na budowanie energooszczędności domu, lub też są powszechnie uznawane za nowoczesne rozwiązania energooszczędne. Dzięki bazie danych BuildDesk można zweryfikować, czy takie właśnie rozwiązania są wybierane do domów, które inwestorzy nazywają energooszczędnymi.
Dom energooszczędny to dobra izolacja
Dobra izolacja to najważniejszy krok do energooszczędności. Czyli żadne najlepsze rozwiązania z obszariu źródeł ciepła nie sprawdzą się w budynku, który zachowuje się jak sitko. Trzeba najpierw zatrzymać ciepło w domu, a dopiero później zastanowić jak je pozyskać i wykorzystać. Sprawdziliśmy, ile oddawanych do użytkowania domów ma zdecydowanie lepszą niż wymaganą przepisami izolację cieplną. Ustaliliśmy granicę badania przyjmując, że średnioważony po powierzchni przegród zewnętrznych domu wskaźnik izolacyjności termicznej U poniżej 0,18 W/m2K jest wyznacznikiem dobrej izolacji cieplnej domu.
Jak widać na wykresie obok, domów z ponadstandardową izilacją jest z roku na rok coraz więcej. Stosowanie coraz skuteczniejszej izolacji jest efektem kilku uzupełniających się czynników. Zwiększenie izolacji na etapie projektu a nawet budowy jest proste i niedrogie. Wzrasta świadomość pozytywnego efektu ekonomicznego stosowania optymalnej, większej niż wymagana przepisami, grubości izolacji w przełożeniu na użytkowanie domu w czasie. Pracownie projektów typowych proponują w swoich nowych projektach izolację grubszą niż standardowa, kierując się tymi właśnie przesłankami. Izolacja jest naturalnym i zrozumiałym dla większości inwestorów sposobem ograniczenia zużycia energii w domu. To wszystko sprawia, że inwestycja w optymalną izolację domu jest najczęściej wybieraną przez Polaków metodą szukania energooszczędności w swoich domach.
Energooszczędne okna
Okna trójszybowe są optymalnym, właściwym rozwiązaniem w polskim klimacie. Obecnie energooszczędne pakiety trójszybowe pochodzą od kilku dużych producentów, a to przekłada się na ich jakość. To ważne, bo im okna są większe (aktualnie bardzo modne), tym ważniejsze stają się ich parametry. Sprawdziliśmy, w ilu domach zadeklarowano zastosowanie energoosczędnej trójszybowej stolarki.
Jak widać, od pięciu lat konsekwentnie rośnie udział domów z energooszczędną stolarką trójszybową. Jest to efektem zarówno wpisów w projektach typowych, jak i atrakcyjnej oferty cenowej. Z racji mnogości producentów, stolarka jest w Polsce relatywnie tania, a różnica pomiędzy standardowymi systemami z podwójnym szkleniem, a systemami trójszybowymi maleje.
Wentylacja mechaniczna z odzyskiem ciepła
Takie rozwiązanie ma prawdopodobnie tylu zwolenników, co przeciwników. Warto pamiętać, że podstawowym zadaniem wentylacji mechanicznej jest zapewnienie komfortu i jakości powietrza w pomieszczeniach, a nie oszczędność pieniędzy. Oczywiście, wyposażenie systemu wentylacji mechanicznej w wysokosprawny rekuperator pozwala na odzyskanie ciepła z usuwanego, podgrzanego powietrza. Niestety, zawsze mamy do czynienia z dwoma stronami medalu. System wentylacji mechanicznej wymaga napędu wentylatorów w centrali i kanałowych, dodatkowo elektrycznie zasilane jest również odszranianie wymiennika ciepła oraz grzałki wstępne, automatycznie uruchamiane przy niskich temperaturach. A zatem na zalety tego rozwiązania kładą się cieniem dodatkowe koszty pracy i serwisowania.
Jak widać na wykresie, nie widać gwałtownego wzrostu zainteresowania taką wentylacją. Koszt wykonania dobrej instalacji wentylacji mechanicznej z wysokosprawnym odzyskiem ciepła w średniej wielkości domu to ponad 20 000 złotych. Jest to już zauważalna kwota w budżecie budowy. Decyzja o wyposażeniu domu w takie rozwiązanie powinna zapaść na etapie wyboru projektu, a sam projekt powinien od początku przewidywać montaż tej instalacji (adptacja projektu w późniejszych etapach budowy jestr trudna). Ponadto inwestorzy mogą miec obawy co do użytkowania domu z taką instalacją, który różni się od tego do czego są przyzwyczajeni. Spora grupa inwestorów jest też niechętna wyposażaniu domu w nadmierną ilość skomplikowanych systemów technicznych, obawiając się usterek i konieczności serwisu. Analizując powyższe dane, można dojść do wniosku, że gdy inwestorzy decydują się na rozwiązania efektywne energetycznie, najczęściej trafnie wybierają istotne aspekty.
Nowoczesne źródła energii, czyli jakie?
Nie zawsze to, co modne i silnie promowane jest najlepsze. Bazując na modzie i nie sięgając po fachowe opracowania inwestor może zyskać mniej niż przypuszczał, nawet jeśli ogniwami fotowoltaicznymi pokryje cały dach nowo budowanego domu.
Nowoczesne źródła energii są wyjątkowo modne i wielu inwestorów z dumą mówi o zainstalowaniu pomp ciepła i kolektorów słonecznych. Rozwiązania te stają się powoli synonimami ekologicznego podejścia do życia i wyznacznikami nowoczesnego budowania. Są one jednak jedynie logicznym uzupełnieniem dla dobrze zbudowanego, ciepłego domu, a nie sposobem na niego. To, ile energii potrzebuje dom zależy wyłącznie od tego, jak został zbudowany, a nie od tego, z jakiego źródła ciepło pochodzi!
Koszty takich instalacji też nie są obojetne, chociaż ich ceny systematycznie spadają. Profesjonalnie wykonana pompa ciepła ze źródłem dolnym to nadal wydatek kilkudziesięciu tysięcy złotych, co często oznacza trudną do zaakceptowania stopę zwrotu. Podobnie jest z kolektorami słonecznymi - w polskich warunkach klimatycznych kolektory są w stanie dostarczyć maksymalnie połowę potrzebnej ciepłej wody użytkowej. Oszczędności są obecnie opłacalne z kolektorami zamontowanymi z dotacją, bez niej przedsięwzięcie jest na granicy opłacalności.
Jak te problemy przekładają się na popularność rzeczonych rozwiązań? Przyjrzyjmy się pompom ciepła i wodnym instalacjom solarnym.
Autor: BuildDesk
Inwestycja w dom energooszczędny
Powyższe analizy pokazały, że Polacy mają większe zaufanie do rozwiązań pasywnych, sprzyjających zmniejszeniu zapotrzebowania na ciepło w domach, niż do systemów technicznych owo ciepło dostarczających. Takie podejście wydaje się logiczne i co najważniejsze – perspektywiczne. Decyzja o wybudowaniu domu z ponadprzeciętnie dobrą izolacją i stolarką jest wyborem, który procentuje przez cały czas użytkowania domu. O ile zawsze możemy wymienić kocioł, zamontować kolektory solarne czy nawet pompę ciepła, o tyle docieplenie czy też wymiana okien jest znacznie bardziej kłopotliwa. Niezależnie od zastosowanego źródła ciepła, dobrze ocieplony dom z dobrymi oknami potrzebuje go mało. Wynika to wprost z praw fizyki i jest niepodważalnym argumentem za ograniczaniem zapotrzebowania na ciepło jako główne działanie w stronę energooszczędności.
