Budownictwo zwolniło tempo, czyli koniunktura w III kw. 2007 (cz. I)

Już czwarty rok z rzędu gospodarka wykazuje znakomitą rentowność. Umacniają się pozytywne zjawiska na polskim rynku pracy, polepsza się zatrudnienie, a w niektórych dziedzinach gospodarki wręcz brak rąk do pracy. Budownictwo jest od trzech lat dziedziną o najwyższych wskaźnikach - w pierwszym półroczu 2007 r. osiągnęło 30% wzrost. Przewaga budownictwa nad innymi dziedzinami gospodarki jest wysoka, jednak tempo powoli zaczyna zwalniać. Czy to tylko przejściowe osłabienie?

Po wysokim wzroście gospodarczym w I półroczu, w trzecim kwartale w przemyśle i w budownictwie wzrost był słabszy. We wrześniu 2007 r. produkcja w przemyśle była wyższa o 5,2% niż rok temu, a w budownictwie tylko o 0,2%. Na ogół przeważają opinie, że jest to przejściowe osłabienie tempa wzrostu, podobnie jak to miało miejsce w czerwcu.

W inwestycjach zanotowano w I półroczu 2007 bardzo wysoki (około 25%) wzrost. Już czwarty rok z rzędu w gospodarce jest bardzo wysoka rentowność. Przedsiębiorstwa mają środki na rozwój. Umacniają się pozytywne zjawiska na rynku pracy, wzrasta zatrudnienie, zarejestrowana oficjalnie stopa bezrobocia zmniejszyła się do 11,6%, a w niektórych dziedzinach gospodarki występuje nawet brak rąk do pracy. Na malejące bezrobocie wpłynęło nie tylko tworzenie nowych miejsc pracy, ale też emigracja zarobkowa do krajów UE. W warunkach rosnącego popytu na pracę, korzystnej od kilku lat sytuacji finansowej przedsiębiorstw i niskiej inflacji zwiększają się realne płace.

Podstawowe wskaźniki ilustrujące sytuację w gospodarce

Podstawowe tendencje

Budownictwo jest od trzech lat dziedziną o najwyższych wskaźnikach wzrostu w gospodarce. W pierwszym półroczu 2007 osiągnęło ono 30% wzrost (przy około 6,5% wzroście PKB i 10,7% przemysłu), wzrost po trzech kwartałach wynosi 20,2% (a w przemyśle 9,8%). "Przewaga" tempa wzrostu budownictwa nad innymi dziedzinami gospodarki jest więc nadal wysoka, ale ten wzrost wyhamowuje.

Bardzo wysokie wskaźniki wzrostu budownictwa w I kw. 2007 (51%) uzasadnia się nie tylko dobrą koniunkturą, ale też wyjątkowo korzystnymi warunkami atmosferycznymi i niską bazą odniesienia (rok wcześniej zima była bardzo surowa i w I kw. 2006 r. warunki atmosferyczne ograniczały możliwości realizacji robót budowlanych). W kolejnych miesiącach relatywne wskaźniki wzrostu zmniejszały się (od 36% w kwietniu do 3,7% w czerwcu); po sześciu miesiącach 2007 wzrost produkcji budowlanej wynosił 30,2%. Trzeci kwartał przyniósł kolejne wahania produkcji budowlanej - od 18% w lipcu do 0,2% we wrześniu; po trzech kwartałach 2007 roku wzrost produkcji budowlanej w zakładach zatrudniających powyżej 9 osób wynosił 20,2%.

Jeżeli analizujemy bardzo duże różnice tempa wzrostu budownictwa w poszczególnych miesiącach, to należy zwrócić uwagę na czynniki, które "zniekształcają" wskaźniki wzrostu (np. "wielkości odniesienia", sezonowość, liczba dni roboczych). Uwzględnienie tych czynników znacznie "łagodzi" wahania w poszczególnych miesiącach.

Wolumen produkcji budowlanej wzrasta zarówno w kolejnych miesiącach 2007 roku, jak też w porównaniu do roku poprzedniego, ale oczekiwania wzrostu były większe. Występujące bariery (sygnalizowane przez wielu ekspertów od początku 2007 r.) dały o sobie znać w trzecim kwartale, w okresie największego nasilenia prac budowlanych.

Miesięczna produkcja budowlana i wskaźniki wzrostu w 2007 r.

Dziedziny, które wpływały na wzrost

W 2006 roku w sektorze budownictwa w największym stopniu wzrastało budownictwo infrastrukturalne (lądowo - wodne i inżynieryjne), budownictwo drogowe, instalacje budowlane, przygotowanie terenów pod budowę. Natomiast stagnacja lub nawet spadek wystąpiły w budownictwie mieszkaniowym i robotach wykończeniowych.

W pierwszym półroczu 2007 nadal notowano wysoki wzrost w większości robót budowlanych, ale w trzecim kwartale 2007 wskaźniki były znacznie niższe.

W okresie styczeń - czerwiec 2007 najsilniej wzrastały roboty w przedsiębiorstwach wykonujących specjalistyczne roboty budowlane (około 51%) i na niewiele niższym poziomie wzrost utrzymał się po trzech kwartałach (49%). Firmy budujące obiekty inżynierii lądowej i wodnej notowały w pierwszym półroczu wzrost 30-38%, a po trzech kwartałach 21-23%. Najbardziej osłabło tempo robót drogowych - specjalizujące się w nich przedsiębiorstwa w pierwszym półroczu 2007 wykazywały wzrost 31%, a po trzech kwartałach 10%. Konstrukcje i pokrycia dachów wzrosły w okresie styczeń - wrzesień o 22% (w I półroczu o 29%), a około 19% instalacje budowlane (25% w I półroczu). W grupie robót wykończeniowych wskaźnik wzrostu wynosił 6% i nie ulega on na razie wahaniom.

Wysoki wzrost (35%) od początku roku 2007 notowano w przedsiębiorstwach, których głównym rodzajem działalności jest przygotowanie terenów pod budowę. Udział tych przedsiębiorstw w wolumenie robót nie przekracza jednak 2%, a więc nie mają one wpływu na ogólne wskaźniki wzrostu sektora budownictwa. Słabsze wyniki w budownictwie w trzecim kwartale nie oznaczają jeszcze osłabienia koniunktury, ale należy dostrzegać możliwość wystąpienia takiej tendencji.

Dynamika realizacji wybranych rodzajów robót budowlanych (okres poprzedni=100)

Ostatnie miesiące 2007 były nieco korzystniejsze w budownictwie mieszkaniowym. Szczególnie szybko rośnie liczba pozwoleń na budowę (wzrost o 52% w okresie styczeń - wrzesień) i mieszkań rozpoczynanych (o 39%). Liczba oddanych do użytku lokali wzrosła o 13,9%, a najwięcej mieszkań (ponad 20% więcej niż rok temu) wybudowali inwestorzy indywidualni i developerzy (na sprzedaż i wynajem).

Budownictwo mieszkaniowe

Mieszkania indywidualne i developerskie (przeznaczone na sprzedaż lub wynajem) dominują jako formy budownictwa mieszkaniowego. Od stycznia 2007 te rodzaje budownictwa wydano 92% wszystkich pozwoleń. W tym samym okresie, w ogólnej liczbie oddanych do użytku mieszkań, ponad 54% były to mieszkania indywidualne, a 34% przeznaczone na sprzedaż i wynajem. Pozostałe 12% mieszkań oddanych do użytku miały status: spółdzielcze, społeczne czynszowe, komunalne lub zakładowe.

Prognozy wzrostu budownictwa

Poprzednio prognozowaliśmy, że tak wysoki wzrost budownictwa jak w pierwszym kwartale 2007 nie utrzyma się w najbliższych miesiącach. Nie przewidywano jednak tak niewielkiego wzrostu budownictwa, jaki miał miejsce we wrześniu (0,2%).

Przeważają opinie, że niższe tempo wzrostu robót w trzecim kwartale 2007 jest zjawiskiem przejściowym i wskaźnikami czwartego kwartału budownictwo wróci na "ścieżkę" wysokiego wzrostu.

Na wzrost budownictwa będzie wpływała realizacja projektów współfinansowanych z funduszy unijnych w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura I Środowisko (2007-2013) oraz przygotowania do programu związanego z EURO 2012.

Za tym, że budownictwo ma szanse na utrzymanie wysokiego tempa wzrostu w najbliższych latach przemawia wzrost inwestycji, bardzo dobra sytuacja finansowa sektora przedsiębiorstw oraz możliwości korzystania z funduszy pomocowych Unii Europejskiej. Jest to notabene tendencja obserwowana we wszystkich krajach, które razem z Polską wstąpiły w 2005 roku w struktury unijne. Wprawdzie w Polsce ma miejsce dwucyfrowy wzrost budownictwa, ale pozostałe "nowe" kraje (tzw. UE-10) notują wyższe niż Polska wskaźniki dynamiki produkcji budowlanej. Najwyższe tempo wzrostu wykazują kraje bałtyckie, ale również Słowenia, Węgry i Czechy.

Przyznanie Polsce organizacji EURO 2012 roku jest dla polskiego budownictwa olbrzymim wyzwaniem, stwarza możliwości na wielka skalę (budownictwo będzie korzystało ze specjalnych preferencji). Jednak z drugiej strony mogą pojawić się zagrożenia utrudniające realizację tego zadania. Wyniki trzeciego kwartału 2007 wskazują, że bariery - materiałowa i zatrudnieniowa - mogą realnie wpływać na osłabienie tempa wzrostu budownictwa.

Koniunktura w budownictwie

Wyniki comiesięcznych badań koniunktury wskazują, że w październiku 2007 oceny ogólnego klimatu koniunktury w budownictwie kształtowały się na poziomie nieco niższym niż miesiąc wcześniej. Poprawę koniunktury sygnalizuje 35% badanych przedsiębiorstw, a jej pogorszenie 6%. Przedsiębiorstwa odnotowują wolniejszy niż we wrześniu wzrost portfela zamówień. Mimo to przewidywania na najbliższe miesiące są korzystne, choć ostrożniejsze niż prognozowano. Przedsiębiorcy, którzy deklarują prowadzenie prac budowlanych poza krajem, wskazują na wzrost portfela zamówień w najbliższych miesiącach. Nadal poprawia się sytuacja finansowa przedsiębiorstw budowlanych, natomiast przewidywany jest wzrost cen robót budowlanych.

W październiku tylko 4,2% badanych jednostek nie odczuwało żadnych barier w prowadzeniu działalności budowlano-montażowej. Nadal wysokie jest znaczenie bariery związanej z niedoborem kwalifikowanych pracowników (61% badanych firm) i z kosztami zatrudnienia (58%). W skali roku najbardziej wzrosło znaczenie bariery, jaką są koszty materiałów (45% przedsiębiorstw w październiku 2007 r. wobec 29% rok wcześniej). Zmniejsza się natomiast znaczenie bariery dotyczącej konkurencji ze strony innych firm (51% obecnie, 61% w roku 2006), niedostatecznym popytem (15%), trudnościami z uzyskaniem kredytów (8%), kosztami obsługi finansowej działalności (29%).

W stosunku do oczekiwanego portfela zamówień na najbliższe dwanaście miesięcy - 6% przedsiębiorstw budowlano-montażowych ocenia swoje zdolności produkcyjne jako zbyt duże, 77% jako wystarczające, a 17% jako zbyt małe. Wykorzystanie mocy produkcyjnych w październiku 2007 r. przedsiębiorcy ocenili na 89%.

Brak ludzi do pracy wyhamuje budownictwo? - wyniki III kw. 2007 r. (cz. II)