Bez euforii - czyli budownictwo w I kwartale 2008

Dane danymi, ale po pierwszych miesiącach roku nie można wyciągać ani pozytywnych ani negatywnych wniosków dotyczących sytuacji i prognozy dla budownictwa - uważa prof. Zofia Bolkowska. Trzeba zatem wyniki za I kwartał 2008, oparte na wskaźnikach GUS, przyjąć z obiektywnym spokojem. Gdyby jednak wskaźniki utrzymały się na obecnym poziomie, to wzrost w budownictwie nie przekroczy 15% i to może okazać się za mało. O dobrej, wzrostowej kondycji budownictwa można by mówić dopiero na poziomie 30%.

Według wstępnych szacunków GUS produkcja budowlana ogółem wzrosła w 2007 r. o 12%, a zrealizowana przez przedsiębiorstwa zatrudniające powyżej 9 osób o 15,7% - było to mniej od oczekiwań i realnych potrzeb.

W pierwszym kwartale 2008 wzrost produkcji budowlanej wynosił 17,4%, w tym roboty o charakterze inwestycyjnym wzrastały o 17,2%, a remontowym o 17,8%. Pierwszy kwartał nie jest typowy dla budownictwa ze względu na sezonowość prac budowlanych. W pierwszych trzech miesiącach 2007 r. wzrost produkcji budowlanej był bardzo wysoki - ponad 50%, co uzasadniano nie tylko dobrą koniunkturą, ale też wyjątkowo korzystnymi warunkami atmosferycznymi i niską bazą odniesienia (rok wcześniej zima była bardzo surowa i w pierwszym kwartale 2006 r. warunki atmosferyczne ograniczały możliwości realizacji robót budowlanych). Z kolei wskaźniki wzrostu pierwszego kwartału 2008 liczone są do relatywnie wysokiego poziomu roku poprzedniego.

Podstawowe wskaźniki ilustrujące sytuację w budownictwie ^1/

W latach 2005-2007 i w I kwartale 2008 budownictwo było dziedziną o najwyższych wskaźnikach wzrostu w gospodarce. Wprawdzie tempo wzrostu budownictwa nadal jest wyższe niż np. przemysłu i usług, ale "przewaga" od drugiego półrocza 2007 zmniejsza się.

Źródło: dane GUS w Biuletynach Statystycznych

Zmiany w sektorze budownictwa w 2007 r. należy oceniać biorąc pod uwagę tempo wzrostu, wolumen robót budowlanych, rodzaje realizowanych robót. Wolumen produkcji budowlanej w pierwszych miesiącach roku jest relatywnie niski, wzrasta w kolejnych miesiącach. Sytuacja taka miała miejsce w poprzednich latach i występuje również w I kwartale 2008 r.

Rodzaje budownictwa wpływające na wartość robót budowlanych

W 1 kwartale 2008 r. miał miejsce wzrost sprzedaży robót we wszystkich grupach przedsiębiorstw budowlanych, w tym największy w jednostkach zajmujących się głównie przygotowaniem terenu pod budowę oraz wykonujących roboty budowlane wykończeniowe. Udział tych grup w produkcji budowlanej jest niewielki (w I kwartale 2008 wynosił 3,3%). W przedsiębiorstwach wykonujących instalacje budowlane przy średnim wskaźniku wzrostu 22% w 1 kwartale 2008 notowano wzrost około 29% w instalacjach cieplnych, wodnych, wentylacyjnych i gazowych, w instalacjach elektrycznych i izolacyjnych wartość robót wzrosła o 10-15%. Wśród podmiotów zajmujących się głównie budownictwem ogólnym i inżynierią lądową wzrost wartości robót wynosił 18%, a w przedsiębiorstwach specjalizujących się w robotach budowlanych drogowych o ponad 12%. W przedsiębiorstwach wykonujących głównie konstrukcje i pokrycia dachowe produkcja była wyższa niż przed rokiem o 9%, w jednostkach budujących obiekty inżynierii wodnej o 8%.

Dynamika realizacji wybranych rodzajów robót budowlanych (okres poprzedni = 100)

Źródło: GUS Informacja o sytuacji społeczno - gospodarczej

Obserwujemy korzystną tendencję wzrostu budownictwa mieszkaniowego. W 2007 r. do użytku oddano 133,8 tys. mieszkań (o 16% więcej niż rok wcześniej temu). Jest to najwięcej budowanych rocznie mieszkań od 1992 roku. Wzrosła liczba wydanych pozwoleń na budowę i mieszkań rozpoczynanych, co przyniesie efekty w 2008 roku i w latach następnych. Potwierdzeniem tego są wyniki osiągnięte w I kw. 2008. Liczba oddanych do użytku mieszkań w okresie pierwszych trzech miesięcy 2008 wynosi 35,1 tys. i było to o 30,2% więcej niż rok temu. Nie zmieniła się struktura budowanych mieszkań - mieszkania indywidualne to nadal ponad 50% wszystkich budowanych mieszkań, developerskie - 40%, mieszkania TBS, socjalne i zakładowe to w I kw. 2008 zaledwie - 3,3%, mieszkania spółdzielcze - 5,8%. Utrwala to istniejącą, społecznie krytykowaną strukturę mieszkań, przeznaczonych głównie dla osób mających środki na ich zakup, niewielka oferta jest skierowana do mniej zamożnej części społeczeństwa a najbardziej potrzebujących mieszkań.

Mieszkania oddane do użytku, rozpoczynane i wydane pozwolenia na budowę mieszkań

Zatrudnienie

Już od 2005 r. mamy do czynienia z trudnościami w naborze pracowników. Różne są szacunki niedoborów zatrudnienia w sektorze budownictwa. W 2007 r. w okresie nasilenia prac budowlanych szacowano, że firmy budowlane mogą zatrudnić od 100-150 tysięcy zarówno niewykwalifikowanych pracowników, jak też fachowców i kierowników budów. W okresie od stycznia 2007 r. (w przedsiębiorstwach budowlanych zatrudniających > 9 osób pracowało 339 tys. osób) do marca 2008 r. poziom zatrudnienia zwiększył się do 385 tys. osób, a więc o 46 tys. Wzrost ten, jak też niższy poziom robót budowlanych na początku roku wpłynął na to, że w ankietach dotyczących koniunktury w budownictwie w kwietniu 2008, brak zatrudnienia znalazł się (po raz pierwszy od kilku lat) na trzecim, po kosztach zatrudnienia i konkurencji, miejscu.

Jeżeli zamierzone programy związane z EURO 2012, programem Infrastruktura i Środowisko oraz budownictwem mieszkaniowym będą realizowane, to potrzeby zatrudnieniowe w budownictwie będą znacznie wyższe od szacowanych obecnie.

Przeciętne zatrudnienie w tys. osób w w przedsiębiorstwach budowlanych zatrudniających > 9 osób

Źródło: GUS Biuletyny Statystyczne

Płace

Poprawiająca się kondycja finansowa firm budowlanych stwarza korzystne warunki dla wzrostu płac i płace w budownictwie systematycznie rosną od 2006 r., wyprzedzając tempo wzrostu płac w sektorze przedsiębiorstw w gospodarce ogółem.

Przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto w budownictwie w marcu 2008 r. wynosiło 3155 zł, (o 15,7% więcej niż w marcu 2007 r.). Według oficjalnego kursu było to prawie 900 euro. Wysokie narzuty obowiązkowe na płace brutto (wyższe niż np. w Irlandii i Wlk. Brytanii) powodują, że wzrost płac (choć znaczący) nie jest wystarczający dla powrotu z emigracji zarobkowej, ale może zahamować zamiar wyjazdu.

Przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto w sektorze przedsiębiorstw i w budowlanych przedsiębiorstwach zatrudniających > 9 osób

Źródło: GUS Biuletyny Statystyczne

Ogólny klimat koniunktury w budownictwie

oceniany był w kwietniu 2008 r. korzystnie, lepiej niż przed miesiącem, choć nieco gorzej niż w kwietniu poprzedniego roku. Poprawę koniunktury w kwietniu sygnalizowało 32% przedsiębiorstw, a jej pogorszenie 7%. Przedsiębiorstwa odnotowują szybszy niż w marcu wzrost portfela zamówień, przewidywania na najbliższe 3 miesiące są optymistyczne. Spośród badanych przedsiębiorstw 31% (podobnie jak przed rokiem) przewiduje realizację prace budowlano - montażowych zagranicą. Ich prognozy wskazują na wzrost zamówień na roboty budowlano - montażowe na rynku zagranicznym w skali nieco większej niż przewidywano poprzednio.

Przedsiębiorcy przewidują, że w najbliższych trzech miesiącach ceny realizacji robót budowlanych mogą rosnąc, choć w tempie nieco wolniejszym niż obecnie.

W kwietniu 2008 r. 4,5% badanych jednostek nie odczuwało żadnych barier w prowadzeniu działalności budowlano-montażowej. Nadal wysokie jest znaczenie bariery związanej z kosztami zatrudnienia (barierę tę zgłasza 59% przedsiębiorstw), konkurencją ze strony innych firm (55%), z niedoborem kwalifikowanych pracowników (53% badanych firm) oraz kosztami materiałów (37%). W porównaniu z kwietniem ubiegłego roku najbardziej malało znaczenie barier wiązanych z niedoborem sprzętu (z 17 do 5%), kosztami materiałów oraz z trudnościami w uzyskaniu kredytów (z 11 do 6%).

W stosunku do oczekiwanych zamówień 8% przedsiębiorstw budowlano-montażowych ocenia swoje zdolności produkcyjne jako zbyt duże, 76% jako wystarczające, a 16% jako zbyt małe. Wykorzystanie mocy produkcyjnych zgłaszane przez przedsiębiorców wynosiło w kwietniu 2008 r. 83%.

Ceny

Przy wzroście budownictwa o 17,5% w 2006 r. wartość produkcji sprzedanej mineralnych materiałów budowlanych zwiększyła się o 19,4%, niewiele niższy wzrost notowały inne branże pracujące na rzecz budownictwa. W 2007 r. produkcja budowlana wzrosła o 15,7, a materiały budowlane mineralne o 12,4%, przy czym wzrost ten osiągnięto dzięki wysokim wskaźnikom w pierwszym półroczu, bowiem drugie półrocze 2007 było w produkcji materiałów budowlanych w zasadzie stabilne. W I kw. 2008 - przy wzroście budownictwa o 17,4% - produkcja sprzedana materiałów budowlanych wzrosła o 10,2%.

Ilościowy wzrost produkcji był bardzo zróżnicowany, przy czym na produkcję sprzedaną w ujęciu wartościowym wpływały ceny materiałów i relatywnie mniejszy popyt na materiały w pierwszych miesiącach roku. Tablica zawiera zestawienie produkcji wybranych grup wyrobów stosowanych w budownictwie.

Produkcja materiałów i wyrobów budowlanych

Ceny materiałów budowlanych wzrosły w drugiej połowie 2006 roku i w pierwszym półroczu 2007. Jednak poczynając od trzeciego kwartału 2007 ceny zaczęły się stabilizować i taka tendencja utrzymuje się w I kwartale 2008.

Po okresie względnej stabilizacji cen robót budowlanych, od drugiego półrocza 2006 r. rozpoczął się wzrost cen szybszy od inflacji m.in. na skutek rosnącej koniunktury (zamówienia przekraczały możliwości realizacyjne firm), presji na płace i rosnących cen materiałów budowlanych.

W grudniu 2006 ceny robót budowlanych były wyższe o 4,3% niż rok temu, a w trzecim kwartale 2007 r. ceny w budownictwie wzrastały o około 9%. Zdaniem wielu ekspertów i przedstawicieli firm budowlanych, nawet przy tak wysokim wskaźniku wzrostu cen, wzrost cen zarówno robót budowlanych jak też materiałów stosowanych w budownictwie był w rzeczywistości wyższy od wskaźników publikowanych przez GUS. Ostatnie miesiące 2007 r. przyniosły zahamowanie tempa wzrostu cen w budownictwie, znaczne "uspokojenie" miało też miejsce na rynku materiałów dla budownictwa. Tendencja ta utrzymywała się w pierwszym kwartale 2008 r. W grudniu 2007 wskaźnik wzrostu cen w budownictwie wynosił 8,4%, a w marcu 2008 r. 7,1%.